1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am fynediad at feddygon teulu ym Mlaenau Gwent? OAQ53765

Gwnaf. Diolch am y cwestiwn. Rydym am weld gwasanaethau meddygon teulu cynaliadwy a hygyrch ledled Cymru, gan gynnwys, wrth gwrs, ym Mlaenau Gwent. Mae practisau meddygon teulu yn defnyddio elfennau o'r model gofal sylfaenol newydd i wella'r ffordd y maent yn darparu gwasanaethau gyda chleifion, ac ar eu cyfer.

Weinidog, roedd yn bleser eich croesawu i Flaenau Gwent rai misoedd yn ôl, lle buom yn trafod mynediad at wasanaethau meddygon teulu ledled y fwrdeistref. Fe fyddwch yn ymwybodol hefyd fod Llywodraeth Cymru wedi helpu i fuddsoddi mewn canolfan les newydd ym Mryn-mawr. Credaf fod bron i £4 miliwn wedi'i fuddsoddi i wella'r cyfleusterau sydd ar gael i bobl Bryn-mawr a rhan uchaf dyffryn Ebwy Fach, ond ers agor y ganolfan newydd, mae cannoedd o bobl, yn llythrennol, wedi cysylltu â mi i sôn am ba mor anodd yw cael mynediad at y gwasanaethau yn y ganolfan les. Rwy'n siŵr eich bod yn rhannu rhwystredigaeth pobl Bryn-mawr a minnau a mannau eraill ein bod yn buddsoddi mewn cyfleusterau newydd gwych i wella'r seilwaith gofal iechyd ym Mryn-mawr a bod pobl wedyn yn ei chael yn anodd cael mynediad at wasanaethau yn y cyfleusterau hynny. Beth a ddywedwch wrth y bobl sy'n gweld y cyfleuster newydd gwych hwn ond sy'n rhwystredig iawn am na allant gael apwyntiad i weld meddyg teulu neu weithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill?

Wel, buaswn yn dweud ein bod yn cydnabod bod mynediad yn un o'r blaenoriaethau allweddol i'r cyhoedd o ran y gwasanaeth iechyd gwladol a gwasanaethau iechyd lleol yn arbennig. Dyma'r mater sy'n peri'r pryder mwyaf yn Arolwg Cenedlaethol Cymru ac mae wedi tyfu fel problem. Dyna pam ein bod yn benderfynol o wneud cynnydd ar wella mynediad. Mae'r buddsoddiadau a wnawn mewn cyfleusterau wedi'u cynllunio i wneud hynny, ond mae angen newidiadau o ran ymarfer. Ac ym mhob man y gwneir trefniadau mynediad newydd, yn enwedig mewn perthynas â threfniadau brysbennu, boed hynny gan staff anghlinigol, o dan arweiniad nyrs neu o dan arweiniad meddyg teulu, mae rhwystr i'w oresgyn bron bob amser o ran ymdopi â ffordd newydd o weithio i staff, ond hefyd o ran gallu'r cyhoedd i gael mynediad at y gwasanaeth hwnnw.

Lle caiff y trefniadau newydd hynny eu cyflwyno, rwy'n disgwyl bod pobl yn hysbysu'r cyhoedd ynglŷn â'r newidiadau ymlaen llaw ac yna'n gwrando ar yr hyn y mae'r cyhoedd yn ei ddweud ynglŷn â sut y maent yn defnyddio'r gwasanaethau hynny, gan fy mod yn disgwyl i bawb allu cael mynediad at y clinigwyr cywir yn y lle iawn ac ar yr amser iawn. Ac os nad ydych wedi cael ymateb boddhaol gan reolwr y practis yn y ganolfan newydd, buaswn yn fwy na pharod i eistedd yno gyda chi i drafod yr hyn y gallwn ei wneud i geisio sicrhau'r gwelliannau rydym yn amlwg am eu gweld ar gyfer trigolion Blaenau Gwent a Bryn-mawr.

Cefais gadarnhad gan fwrdd iechyd Aneurin Bevan heddiw, mai 34 yn unig o'u 398 o feddygon teulu sydd ym Mlaenau Gwent, sef 8.5 y cant o'r cyfanswm o gymharu, efallai, â'r oddeutu 12 y cant y byddem yn ei ddisgwyl yn ôl poblogaeth. Un ffordd y maent yn ceisio mynd i'r afael â hyn yw drwy'r meddygon teulu a gyflogir yn uniongyrchol, ac roeddwn yn falch o glywed bod y mwyafrif ohonynt, mewn gwirionedd, ym Mlaenau Gwent, ond roeddwn yn llai hapus o glywed bod hynny'n golygu pedwar yn unig o'r saith meddyg cyfwerth ag amser llawn.

A yw'r Gweinidog yn credu y gellid ehangu'n sylweddol nifer y meddygon teulu a reolir, ac a gyflogir yn uniongyrchol gan y byrddau iechyd, er mwyn mynd i'r afael, yn rhannol o leiaf, â'r prinder a'r anhawster i gael mynediad at feddygon teulu ym Mlaenau Gwent?

Wel, caf fy holi'n rheolaidd ynglŷn â'r pwnc hwn yn y Siambr hon, ynglŷn ag a oes agenda gan Lywodraeth Cymru i gael gwared ar y model partneriaeth mewn ymarfer meddygol, ac nid dyna yw ein bwriad o gwbl. Caiff y mwyafrif helaeth o ymarfer meddygol ei ddarparu drwy'r model partneriaeth, model y contractwr annibynnol, ac mae'r practisau a reolir yno i geisio helpu tuag at ddarparu modelau gofal newydd neu i reoli cyfnod pontio, lle mae angen i ni sicrhau, yn draddodiadol, pan fo meddygon teulu yn ymddeol, fod y gwasanaeth yn parhau, ac mae'n wir nad oes unrhyw unigolyn yng Nghymru wedi'i adael heb feddyg teulu.

Felly, credaf fod practisau a reolir yn rhan o'r ateb yn y dyfodol, ond ni fyddant yn cymryd lle model y contractwr annibynnol. Ac mae hynny'n ymwneud â'r sgwrs gyda meddygon teulu lleol, ac mae ein model clwstwr wedi helpu i hyrwyddo gweithio gwell rhwng practisau, a chredaf y byddwn yn parhau i weld mwy o gyfuno a ffederasiynau rhwng practisau a ffordd newydd o gyflogi meddygon teulu, ond rwy'n dal i gredu mai model y contractwr annibynnol fydd y sylfaen ar gyfer ymarfer meddygol yma yng Nghymru am beth amser eto.