5. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn helpu i sefydlu egwyddorion cydweithredol ar lefel leol a chenedlaethol ledled Cymru? OAQ53795

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna. Mae cwmnïau cydweithredol a chydfuddiannol yn ychwanegu gwerth gwirioneddol at economi Cymru. Ymhlith mesurau eraill, mae Llywodraeth Cymru yn ceisio ymgorffori egwyddorion cydweithredol drwy Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 a thrwy ein cynllun gweithredu economaidd.

Diolch i'r Prif Weinidog am yr ateb yna. Wrth i ni ddathlu ugeinfed pen-blwydd y sefydliad democrataidd hwn, mae hefyd yn gyfle i ddathlu'r twf o ran Aelodau a Gweinidogion y Cynulliad, yn wir, dros yr 20 mlynedd hynny sy'n gyd-weithredwyr ac yn aelodau o'r Blaid Gydweithredol yn ogystal â'r Blaid Lafur. Mewn gwirionedd, er bod y Blaid Gydweithredol, wrth gwrs, yn chwaer-blaid i'r Blaid Lafur, mae hefyd yn digwydd bod yr ail grŵp gwleidyddol mwyaf, Llywydd, er nad ydym yn fursennaidd ynghylch hynny o gwbl. Felly, hoffwn ddiolch i Lywodraeth Cymru am gyflawni ei hymrwymiad i gyflwyno Gweinidog cydweithrediad ar draws y Llywodraeth ac i Lee Waters am ei ymgysylltiad â'r grŵp gydag agenda gydweithredol.

Yn y maniffesto ar gyfer 2016 gan Blaid Gydweithredol Cymru, fe wnaethom annog rheilffyrdd i gael eu rhedeg mewn partneriaeth â theithwyr a staff, mynd i'r afael â'r argyfwng tai trwy dai cydweithredol, rhoi llais i gefnogwyr chwaraeon yn y clwb y maen nhw'n ei gefnogi, undebau credyd fel y ffordd orau o gynorthwyo trefniadau ariannu personol a chymunedol cryf a llythrennedd ariannol, a mwy a mwy. Felly, a gaf i ofyn i'r Prif Weinidog beth yw ei farn ar y cynnydd nawr yn erbyn y nodau hyn a nodau cydweithredol eraill—nodau a rennir: yr ymgyrchoedd presennol ar gyfiawnder bwyd, ar fanc cymunedol cenedlaethol a all fod yn fanc gwirioneddol hygyrch i bob un o'n cymunedau ledled Cymru, ac, yn wir ymrwymiad plaid Lafur y DU ar ddyblu maint yr economi gydweithredol?

Nawr, rwy'n siŵr na fydd yn gallu ateb yr holl gwestiynau hyn heddiw, felly efallai y caf i ofyn iddo a fyddai'n ystyried cyfarfod â'r grŵp a gyda Lee Waters, ar ryw adeg, fel y gallwn gael trafodaeth wirioneddol adeiladol ynghylch y nodau cyffredin hynny sydd gennym ar gyfer sicrhau cyfiawnder cymdeithasol a gweithio gyda'n gilydd er lles pawb.

Wel, Llywydd, a gaf i ddiolch i Huw Irranca-Davies am yr hyn a ddywedodd heddiw a'r gwaith y gwn ei fod yn ei wneud drwy'r amser i hyrwyddo'r mudiad cydweithredol, i siarad o blaid egwyddorion cydweithredu a phartneriaeth? Mae'n hollol iawn i dynnu sylw at nifer Aelodau Cynulliad y Blaid Gydweithredol yng Nghymru yma yn y Siambr. Roeddwn i'n falch iawn o ofyn i Ddirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ganolbwyntio'n benodol ar y gwaith sy'n cael ei wneud ar yr economi gydweithredol. Byddwn yn falch iawn o gyfarfod â'r aelod ac eraill sydd â diddordeb yn hyn, oherwydd mae gwaith ar gynifer o'r pethau y cyfeiriodd atynt yn ei gwestiwn atodol yr ydym yn benderfynol o'i wneud yma yng Nghymru.

Mae cronfa olyniaeth rheoli Cymru o £25 miliwn, a sefydlwyd gan fy nghyd-Aelod, Ken Skates, trwy Fanc Datblygu Cymru, yn enghraifft gwbl ymarferol o'r ffordd yr ydym ni eisiau i berchenogaeth cyflogeion dyfu yma yng Nghymru. Rydym ni wedi cefnogi rhaglen ar raddfa fwy yn ddiweddar ar gyfer tai a arweinir gan y gymuned, ar y cyd â ffederasiwn Nationwide, i ddatblygu tai cydweithredol yma yng Nghymru, ac mae'r posibilrwydd o fanc cymunedol, rwy'n credu, yn un o'r posibiliadau mwyaf cyffrous sydd gennym ni yma yng Nghymru. Rydym ni'n gwybod bod cymunedau cyfan lle nad yw bancio confensiynol yn gweithredu ar y stryd fawr ac yn y cymunedau hynny mwyach, ac mae gennym ni gyfle yma yng Nghymru, gan weithio gydag eraill, i ddatblygu gwahanol fath o fodel a fydd yn dychwelyd bancio i graidd y cymunedau hynny, a fydd yn cynnig gwasanaeth i fusnesau bach—microfusnesau yn arbennig—a'i wneud ar sail yr egwyddorion cydweithredol hynny y mae'r mudiad cydweithredol yn eu henghreifftio.

Rwyf i wedi cael nifer o sgyrsiau diddorol gydag Alun Davies a Mike Hedges dros yr wythnosau diwethaf am y mudiad cydweithredol. Wel, roeddwn i'n meddwl eu bod nhw'n ddiddorol, beth bynnag; mae'n debyg eich bod chi'n grwgnach pan fyddwch chi'n fy ngweld i'n dod tuag atoch chi yn yr ystafell de. Ond mae'n gysyniad diddorol, ac mae'n gysyniad sydd wedi ei wreiddio yng Nghymru ers blynyddoedd lawer iawn erbyn hyn. Mae fy nghyd-Aelod Mark Isherwood yn sôn yn aml am fanteision cyd-gynhyrchu yn y Siambr hon, a gellir ystyried cyd-gynhyrchu fel un agwedd ar yr agenda gydweithredol.

A allwch chi ddweud wrthym ni—? Fel y gwyddoch, Prif Weinidog, mae cyd-gynhyrchu yn troi defnyddwyr gwasanaeth o fod yn dderbynwyr goddefol gwasanaethau cyhoeddus i bobl sy'n llunio'r gwasanaethau hynny yn weithredol ac yn llunwyr eu tynged eu hunain yn y dyfodol, rhywbeth yr wyf i'n credu y byddai aelodau o bob ochr i'r Siambr hon yn ymrwymo iddo. A allwch chi ddweud wrthym ni sut yr ydych chi'n ymgorffori'r egwyddorion hynny o gyd-gynhyrchu yng ngwasanaethau cyhoeddus Cymru, yn enwedig ar lefel leol, fel y soniodd Huw Irranca yn ei gwestiwn agoriadol?

Hoffwn gytuno â'r hyn y mae'r Aelod wedi ei ddweud am yr egwyddorion cyd-gynhyrchu—y ffaith bod pobl sy'n defnyddio ein gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu hystyried yn bobl sydd ag asedau i'w cyfrannu yn hytrach na'u bod yn broblemau i'w datrys mewn model cyd-gynhyrchu. A thrwy nodi cryfderau pobl a'r pethau y maen nhw'n eu cynnig, rydym ni'n gallu cynllunio gwasanaethau nad ydyn nhw wedi eu trefnu ar sail y cwestiwn sy'n dechrau trwy ofyn i bobl, 'Beth sy'n bod arnoch chi heddiw?'—cwestiwn sy'n canolbwyntio'n anochel ar ddiffygion pobl—ond rydym ni'n dechrau'r sgyrsiau hynny trwy ddweud wrth bobl, 'Beth sy'n bwysig i chi heddiw?' Oherwydd os gallwn ni wneud hynny, yna gallwn dynnu eu cyfraniad i mewn i'r sgwrs honno, a chynllunio canlyniadau ochr yn ochr â'r bobl hynny sy'n cyflawni eu blaenoriaethau. Ac o ran ei wneud yn lleol, gadewch i mi atgoffa'r Aelod am ymweliad a wneuthum â Rhaglan yn ei etholaeth ef, lle'r oedd ef yn bresennol hefyd, i weld yr egwyddor gyd-gynhyrchu honno ar waith ym maes gofal cymdeithasol, lle, yn hytrach na chael rhestr o ymweliadau a benderfynwyd ymlaen llaw gydag amser wedi'i neilltuo ar gyfer pob ymweliad, roedd y gweithiwr yn gallu siarad â'r bobl yr oedd yn ymweld â nhw a phenderfynu gyda nhw am ba hyd yr oedden nhw'n credu yr oedd angen ymweliad, i fod yn hyblyg gan fod yr anghenion hynny'n newid dros amser ac i gyd-gynhyrchu'r gwasanaeth yr oedden nhw'n ei gael mewn ffordd a oedd yn uchel iawn ei barch, ymhlith y bobl a oedd yn darparu'r gwasanaeth, ond hefyd, yn yr ymweliad a wneuthum y diwrnod hwnnw, ymhlith trigolion Rhaglan, a oedd yn teimlo eu bod wir yn cymryd rhan yn y gwasanaeth yr oedden nhw'n ei gael, yn hytrach na dim ond ei dderbyn.