5. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gydag awdurdodau lleol yn dilyn cyhoeddiad Llywodraeth Cymru o'r adolygiad annibynnol o dai? OAQ53863

Cyhoeddodd y panel adolygu annibynnol ar y cyflenwad tai fforddiadwy eu hadroddiad ar 1 Mai. Mewn gwirionedd, byddaf yn mynychu cyfarfod cabinet tai Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yfory, lle bydd adroddiad y panel yn bwnc trafod cyntaf. Rwy'n ymgysylltu ar draws y sector tai wrth imi ystyried fy ymateb i'r argymhellion.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Mae ffigurau diweddar wedi dangos bod rhai teuluoedd yn treulio tair blynedd mewn llety dros dro, felly mae'r amser aros cyfartalog mewn rhai ardaloedd yn fisoedd ac nid dyddiau. Mae pobl yn aros am amser maith am lety priodol, ac rwy'n siŵr eich bod yn cydymdeimlo â'r bobl hynny. O dan Ddeddf Tai (Cymru) 2014, mae dyletswydd ar awdurdodau lleol i ddod o hyd i lety ar gyfer pobl sy'n ddigartref, neu sydd mewn perygl o fod yn ddigartref, ond nid oes cyfyngiad ar ba mor hir y dylai hynny gymryd. Beth arall y gallwch ei wneud i leihau'r amser y mae teuluoedd mewn llety dros dro, ac a ddylid diwygio'r Ddeddf tai i gynnwys terfyn amser ar faint o amser y gall awdurdod ei gymryd i ddod o hyd i gartref mawr ei angen i deulu?

Os caf ymdrin â'r pwynt olaf yn gyntaf, oni fyddai'n hyfryd pe bai hynny'n ateb hawdd? Ond wrth gwrs, nid yw'n ateb hawdd, oherwydd os gosodwch derfyn amser ac nad oes cartref parhaol ar gael, beth y gall yr awdurdod lleol ei wneud? Nid ydym am i bobl gael eu symud o'u cymunedau er mwyn ceisio sicrhau rhywbeth a fyddai'n arwain at lawer o ganlyniadau anfwriadol yn ôl yr hyn a welaf fi. Yr unig ffordd o fynd i'r afael â'r broblem a amlinellodd yr Aelod, sy'n un real, yw cynyddu'r cyflenwad tai. Mae'r Aelod wedi fy nghlywed yn sôn gryn dipyn heddiw am gynyddu'r cyflenwad tai, gan ddefnyddio'r holl ddulliau sydd ar gael i ni, ond yn fwy penodol, i sicrhau y caiff tai cymdeithasol eu hadeiladu ar raddfa fawr ac yn gyflym unwaith eto, sef yr unig ateb parhaol i'r broblem.

Awgrymodd Mike Hedges fod problemau gyda chael datblygwyr preifat i adeiladu tai, ond yr hyn sy'n ddiddorol iawn, os edrychwch ar batrwm adeiladu tai yn hanesyddol, yw bod mwy o adeiladu tai preifat wedi digwydd yn y blynyddoedd pan gafodd y nifer fwyaf o dai cymdeithasol eu hadeiladu nag mewn cyfnodau eraill gan fod y farchnad yn gorfod ymdopi â'r gystadleuaeth yn sgil y gwaith adeiladu tai cymdeithasol. Felly, mae'n gynnydd hynod ddiddorol yn groes i'r disgwyl, a bu'n ddiddorol iawn ei weld, gan ei fod yn gorfodi cwmnïau adeiladu tai i ystyried nad hwy yw'r unig rai yn y maes. Felly, rydym yn awyddus iawn i sicrhau bod y farchnad yn symud yn y ffordd honno, drwy adeiladu'r tai cymdeithasol a thrwy sicrhau bod datblygwyr yn defnyddio'u plotiau.

Yn amlwg, mae cryn wahaniaeth mewn tai gwledig a'r cyflenwad o dai gwledig, sy'n aml yn mynd yn groes i rai o'r nodau cynaliadwyedd, megis gwasanaethau bysiau, er enghraifft, sydd wedi cael eu torri, yn anffodus, dros y blynyddoedd diwethaf, a gallwn gael dadl a thrafodaeth ynglŷn â hynny. Ond yn aml iawn, pan fydd pobl yn cyflwyno ceisiadau am dai newydd mewn ardaloedd gwledig, maent yn methu'r prawf cynaliadwyedd, yn aml iawn oherwydd bod angen car er mwyn cael mynediad at wasanaethau ac ati. Dyna yw ei natur. A ydych yn derbyn y ddadl honno, Weinidog, ac a ydych yn credu bod yna achos dros edrych ar rai o'r rheolau a'r rheoliadau oherwydd amgylchiadau unigryw yr amgylchedd gwledig fel y gellir cael mwy o ddatblygiadau gwledig er mwyn sicrhau bod mwy o stoc dai ar gael?

Mae'n ddarlun cymhleth. Hynny yw, mae'n iawn i ddweud bod yn rhaid i gynaliadwyedd fod yn un o'r materion sy'n codi. Yr hyn nad ydym ei eisiau—ac rwy'n derbyn y pwynt a wnaed ganddo'n llwyr—ond yr hyn nad ydym eisiau ei wneud yw adeiladu tai, rhoi pobl ynddynt a gweld wedyn eu bod yn dioddef tlodi tanwydd difrifol neu bethau eraill am fod eu costau trafnidiaeth mor uchel, ac yn y blaen. Felly, mae angen ystyried y darlun cyflawn, ac fel y dywedais mewn ymateb i Llyr, un o'r pethau y mae angen i ni edrych arnynt yw'r amrywiaeth o dai y gellir eu cael mewn cymunedau gwledig, am nad tai preifat yn unig sydd eu hangen bob amser.

Fel y gŵyr, rwy'n byw mewn pentref bach ar y Gŵyr yn etholaeth fy ffrind Rebecca Evans. Roedd nifer fach o dai cymdeithasol yn arfer bod yno, a phlant y bobl a oedd yn byw yn y pentref oedd yn byw ynddynt gan mwyaf, ond mae'r cyfan wedi'i werthu. Felly, mae angen mwy o hynny fel bod y plant a fagwyd yn y pentrefi hynny'n gallu cael mynediad at dai er mwyn iddynt allu aros yn eu cymunedau. Felly, mae'n ddarlun cymysg. Credaf fod angen i ni edrych ar rai o'r rheolau a'r rheoliadau sy'n gysylltiedig â hyn, ond ceir rhesymau da dros y dadleuon cynaliadwyedd, nid yn unig i atal gwaith adeiladu tai, ond i atal y bobl ynddynt rhag wynebu agweddau anfwriadol ar dlodi tanwydd, er enghraifft, a phroblemau eraill.