2. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i wella cyfleoedd trafnidiaeth gyhoeddus yng nghymoedd de Cymru? OAQ53886

Diolchaf i Vikki Howells am hynna. Ymhlith y camau sy'n cael eu cymryd i wella trafnidiaeth gyhoeddus y mae cynigion y Papur Gwyn, 'Gwella trafnidiaeth gyhoeddus', a fydd yn darparu'r fframwaith deddfwriaethol i hwyluso system drafnidiaeth integredig well yma yng Nghymru. Mae gennym ni ein buddsoddiad hirdymor mewn trafnidiaeth gyhoeddus sy'n dechrau gyda metro de Cymru, ac yng nghymoedd y de yn benodol, wrth gwrs, mae gennym ni waith tasglu'r Cymoedd.

Diolch, Prif Weinidog. Roedd gen i ddiddordeb mawr mewn gweld y cyhoeddiad am y cynllun arbrofol gwasanaeth bysiau y tu allan i oriau arferol o gwm Rhondda yn rhan o fenter tasglu'r Cymoedd, a gwn fod llawer o'm cyd-aelodau o'r Cymoedd yr un mor frwdfrydig i ddarllen am hynny. Rydym ni'n gwybod nad yw'r amserlenni presennol yn diwallu anghenion gweithwyr shifft, a all fod mor bwysig i fynd i'r afael â thlodi, ac mewn cymunedau sydd bellaf oddi wrth y rheilffyrdd, darpariaeth bysiau mewn gwirionedd yw'r arf allweddol o ran trafnidiaeth gyhoeddus. Gallai'r fenter hon wneud cymaint o wahaniaeth i gymunedau fel fy un i. A oes unrhyw gynlluniau i ehangu'r arbrawf hwn?

Llywydd, diolch i Vikki Howells am y cwestiwn ychwanegol yna. Rwy'n cytuno'n llwyr â hi mai'r hyn yr ydym ni'n ceisio ei wneud yn y fan yma yw darparu trafnidiaeth fwy hyblyg sy'n cael ei harwain gan alw, yn enwedig yn y lleoedd hynny lle mai'r rhwydwaith bysiau yw'r prif ddarparwr o ran trafnidiaeth gyhoeddus a lle ceir anghenion gwaith shifft nad yw'r brif amserlen yn eu diwallu yn aml. Mae Vikki Howells yn iawn i ddweud y bydd blwyddyn gyntaf yr arbrawf yn gweithredu yng nghwm Rhondda—trefi fel Maerdy, Glynrhedynog a Blaenllechau. Ac yno, bydd cysylltiadau drwy'r gwasanaeth newydd hwn naill ai i'r dwyrain i Drefforest a Nantgarw neu i'r gorllewin tuag at Bont-y-clun a Llantrisant. Bydd yr arbrawf hwnnw yn para am flwyddyn, ond mae dewis ar gyfer cael ail flwyddyn, a gwn y bydd fy nghyd-Weinidog Ken Skates yn falch iawn o drafod gyda chi pa bosibiliadau a allai fodoli i gynnwys ardal ddaearyddol ehangach wrth i ni ddod yn ymwybodol o'r profiad hwnnw yn y flwyddyn gyntaf.

Fel defnyddiwr rheolaidd o reilffyrdd y Cymoedd o'r Rhondda, rwy'n un o'r miloedd o deithwyr sy'n cael eu digalonni, eu llesteirio, eu gwasgu ac yn teimlo nad ydyn nhw'n cael gwerth am arian yn rheolaidd. Mae gorlenwi wedi dod yn fater diogelwch pwysig nid yn unig i gymudwyr, ond hefyd i staff sy'n dioddef dicter y teithwyr, yn enwedig pan fydd pobl yn cael eu gorfodi i ddioddef amodau cyfyng. Ar ran y staff, ac rwyf i wedi cael sylwadau ganddyn nhw, ac ar ran y nifer fawr o bobl sy'n defnyddio'r trenau bob dydd, hoffwn wybod pryd y gallwn ni ddisgwyl gweld mwy o gerbydau—cerbydau newydd—ar reilffordd Treherbert? A hoffwn wybod hefyd pa un a oes unrhyw wirionedd yn yr hyn a ddywedodd aelod o staff Trafnidiaeth Cymru wrthyf i na fydd toiledau yn y cerbydau newydd?

Wel, Llywydd, gan ein bod ni'n cydnabod y pwyntiau y mae'r Aelod wedi eu gwneud y bydd y fasnachfraint newydd yn darparu 285 o wasanaethau ychwanegol ledled Cymru bob dydd yn ystod yr wythnos ac ar ddydd Sul erbyn Rhagfyr 2023, a 294 o wasanaethau ychwanegol ledled Cymru erbyn Rhagfyr 2019. Hyd y gwn i, bydd cyfleusterau modern a chyfredol gan gynnwys cyfleusterau toiled yn y cerbydau newydd yr ydym ni'n eu caffael, wrth gwrs, ond hefyd Wi-Fi a phethau eraill y mae gan bobl sy'n teithio mewn system reilffyrdd fodern yr hawl i'w disgwyl.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Byddwch yn cytuno â mi, rwy'n siŵr, bod cynllun metro de Cymru yn gwbl hanfodol i gysylltu ein cymunedau yng nghymoedd y de gyda chyfleoedd swyddi a thwf prifddinas-ranbarth ehangach Caerdydd. A allwch chi ddweud wrthym ni felly, Prif Weinidog, sut y mae'r gwaith o ddarparu'r ddau brosiect pwysig hyn yn cael ei gydgysylltu, yn enwedig o ran datblygiad prosiect y metro yn y dyfodol?

Wel, Llywydd, rwy'n yn sicr yn cytuno â'r hyn a ddywedodd Russell George. Holl bwrpas y metro a'r gwelliannau yr ydym ni'n ceisio eu gwneud mewn gwasanaethau cyhoeddus yw y byddan nhw'n caniatáu i bobl symud yn rhydd ar draws economi de Cymru, gan ganiatáu i fusnesau symud i fannau lle ceir poblogaethau crefftus a all eu galluogi i ffynnu a chaniatáu i bobl symud yn hawdd i'r mannau lle gellir dod o hyd i gyflogaeth. Diben ein Papur Gwyn yw nodi ffurf o allu rheoleiddio gwasanaethau bysiau yn y dyfodol sy'n golygu y gellir eu rhedeg er budd y cyhoedd, ac yn y modd hwnnw byddwn yn gallu dod â'r ddau edefyn hynny at ei gilydd: y buddsoddiad cyhoeddus yr ydym ni'n ei wneud yn y metro—buddsoddiad mawr—ond hefyd ffordd o gynllunio a darparu gwasanaethau bysiau sy'n golygu bod gennym ni system drafnidiaeth wirioneddol integredig ar draws de Cymru.