Yr Honiad o Gamdrafod Codi Oedran Pensiwn y Wladwriaeth

2. Cwestiynau i'r Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Brexit (mewn perthynas â'i gyfrifoldebau fel "swyddog cyfreithiol") – Senedd Cymru ar 25 Mehefin 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru

1. Pa sylwadau y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u gwneud ar ran Llywodraeth Cymru mewn perthynas â'r achos ymgyfreitha yn erbyn yr Adran Gwaith a Phensiynau am yr honiad o gamdrafod codi oedran pensiwn y wladwriaeth ar gyfer menywod a anwyd yn y 1950au? OAQ54098

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour 2:29, 25 Mehefin 2019

(Cyfieithwyd)

Ni wnaeth Llywodraeth Cymru ymyrryd yn y trafodion eu hunain gan nad ydym ni ar hyn o bryd yn gweld sail statudol i wneud hynny. Cyn y gwrandawiad, yr oeddem ni wedi mynegi ein pryderon i Lywodraeth y DU ynghylch menywod y codwyd eu hoed pensiwn gwladol heb hysbysiad effeithiol na digonol ac mae ein safbwynt wedi cael ei gydnabod gan yr Ysgrifennydd Gwladol dros Waith a Phensiynau mewn gohebiaeth.

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Cwnsler Cyffredinol am ei ateb. Yn ddiau, yr oedd ef yr un mor siomedig ag yr oeddwn i yn yr ymateb a gafwyd, a gwn ein bod ni, ar feinciau'r wrthblaid, yn ddiolchgar iawn am y ffaith bod y Llywodraeth wedi rhannu'r ymateb hwnnw â ni.

O ran yr ymgyfreithiad, os bydd yn ein harwain at sefyllfa apêl, sy'n debygol os bydd y llys yn dyfarnu o blaid y menywod, a gaf i ofyn i'r Cwnsler Cyffredinol edrych eto i weld a fyddai'n bosibl ai peidio i Lywodraeth Cymru gymryd rhan yn yr ymgyfreithiad hwnnw? Byddwn i'n awgrymu iddo ef y byddai'r effaith gyffredinol ar economi Cymru yn sgil y menywod hynny yn peidio â chael yr arian y mae ganddyn nhw yr hawl i'w ddisgwyl yn sail posibl i hynny. Credaf y gallai fod yn fwy cymhleth ceisio cyflwyno'r achos ynghylch yr effaith ar wasanaethau cyhoeddus Cymru, er enghraifft, pan fydd rhaid i fenywod barhau mewn swyddi nad ydyn nhw bellach yn ddigon heini i'w cyflawni oherwydd y newidiadau hyn, ond credaf y dylai'r effaith ar yr economi gael ei hystyried. Ac os bydd yn ailystyried ac yn dod i'r casgliad nad yw'n gallu gwneud sylwadau o'r fath, a wnaiff ymrwymo i gyhoeddi'r sail ar gyfer y cyngor hwnnw, fel y bydd y menywod sy'n obeithiol o gael cefnogaeth fwy pendant gan Lywodraeth Cymru, er eu bod nhw'n gwerthfawrogi cefnogaeth Llywodraeth Cymru, mewn egwyddor, yn fawr i'r mater hwn, nad yw'n ddatganoledig—? Byddai'n ddefnyddiol gweld, os nad yw ef yn gallu cymryd unrhyw gamau pendant, ar ba sail y mae ef yn dod i'r casgliad na all wneud hynny.

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour 2:31, 25 Mehefin 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn atodol hwnnw. Cefais y fraint o'i chlywed hi'n cyflwyno'r ddadl honno yn y Siambr ychydig wythnosau'n ôl, ac ystyriais ymhellach yn sgil hynny a oedd wedi effeithio ar fy nyfarniad ar y cwestiwn hwn. Ac mae gen i ofn nad yw hwnnw wedi newid, yn anffodus, ni welaf unrhyw sail statudol i'r pŵer i ymyrryd y mae hi yn fy ngwahodd i'w ddefnyddio. Fodd bynnag, mae fy swyddogion wedi bod mewn cysylltiad â'r llys i ganfod y trefniadau ar gyfer rhoi'r dyfarniad, ac, hyd yma, o'r ohebiaeth ddiweddaraf, nid oes dyddiad wedi'i bennu eto ar gyfer hynny.

Ond hoffwn i ei sicrhau hi ein bod yn parhau i adolygu hynt ymgyfreitha, ac, yn yr un modd, hoffwn ei gwneud yn glir, er nad wyf i'n gweld sail statudol i'r Cwnsler Cyffredinol ymyrryd yn yr ymgyfreitha ei hun, nid yw hynny'n golygu nad oes sail y gall Gweinidogion Cymru ei ddefnyddio, ac y gallant barhau i'w ddefnyddio i gyflwyno sylwadau i Lywodraeth y DU. Ac, yn wir, ers yr ymateb gan Amber Rudd, mae'r Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip wedi'i gylchlythyru rhwng yr Aelodau, mae hi wedi ymateb i'r llythyr hwnnw, ac rwy'n sicr y bydd Aelodau yn gyffredinol yn teimlo ei fod yn ymateb cwbl annigonol i ymgais ddifrifol iawn i ymgysylltu â Llywodraeth y DU a chyflwyno sylwadau ar ran menywod Cymru am resymau ynghylch anghyfiawnder personol ac o'r safbwynt ehangach y mae'r Aelod yn ei nodi yn ei chwestiwn. Ac yn y llythyr hwnnw, nododd Jane Hutt yr anghyfiawnder parhaus y mae menywod yn ei deimlo—menywod sydd yn aml wedi profi anghydraddoldeb rhwng y rhywiau drwy gydol eu bywydau, fel gweithwyr ac fel gofalwyr—gan nodi'n syml iawn bod ymateb Llywodraeth y DU, wrth geisio cyfeirio pobl at gyfleoedd cyflogaeth yn ddiweddarach mewn bywyd, wedi methu'n llwyr ag adlewyrchu gwirionedd bywydau'r menywod hyn mewn llawer o achosion. A gwn hefyd, ers hynny, fod gohebiaeth wedi bod rhwng Prif Weinidog Cymru a Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Felly byddaf i'n glir y byddwn ni'n parhau i gyflwyno sylwadau, o fewn ffiniau ein gallu, ar ran menywod Cymru yr effeithir arnyn nhw gan yr anghyfiawnder difrifol hwn.  

Photo of David Rees David Rees Labour 2:33, 25 Mehefin 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch, Cwnsler Cyffredinol, am yr ateb hwnnw, oherwydd yr oeddech chi a minnau'n bresennol yn y rali ym Mhort Talbot, lle mynegodd menywod eu rhwystredigaeth a'u dicter tuag at yr ymateb hwnnw a oedd wedi dod i law Llywodraeth Cymru, sef un a oedd, yn y bôn, yn fy marn i, yn ffiaidd ac ni ddylai fod wedi'i ysgrifennu gan Ysgrifennydd Gwladol o'r fath, gan adlewyrchu ymagwedd anghwrtais. Roedden nhw wedi dirmygu'r menywod yn yr ymateb hwnnw ac yr oedd yn annerbyniol. Ond, fel y nododd Helen Mary, mewn gwirionedd, credaf y gallwch edrych ar agenda'r gwasanaethau cyhoeddus o ran hyn, oherwydd y gwasanaethau sydd eu hangen ar y menywod hyn yn sgil y ffaith na allant ymddeol, methu ymgymryd â'r gwasanaethau gofal neu'r cyfleoedd gofal y bydden nhw'n eu cynnig i'w hwyrion neu i rieni hŷn ac yn y blaen—bydd hyn yn syrthio ar ysgwyddau Llywodraeth Cymru. Felly, a ydych chi wedi gwneud dadansoddiad cyfreithiol o gost ariannu'r gwasanaethau ychwanegol, a'r atebolrwydd ar gyfer y cyllid hwnnw, oherwydd bydd hynny'n rhoi pwysau ychwanegol ar gyllideb Llywodraeth Cymru, o ganlyniad i benderfyniad gan Lywodraeth y DU, oherwydd iddyn nhw fethu ag ymgynghori â'r unigolion hynny a rhoi digon o rybudd iddyn nhw allu ysgwyddo goblygiadau'r newidiadau o ran pensiynau? Ac, felly, a wnewch chi edrych yn ofalus ar hynny i weld beth y gallwch chi ei ddefnyddio fel dull i fynd i mewn i'r ddadl hon, yn enwedig gan ei bod yn golygu bod rhaid i Lywodraeth Cymru nawr gymryd cyfrifoldebau y mae Llywodraeth y DU yn eu gorfodi arni?

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour 2:35, 25 Mehefin 2019

(Cyfieithwyd)

Mae'r Aelod yn iawn, felly hefyd Helen Mary Jones, i ddisgrifio effaith ehangach y newidiadau ar fenywod eu hunain, ond hefyd ar economi Cymru a gwasanaethau cyhoeddus Cymru. Rwyf i wedi ystyried hynny wrth edrych ar bwerau Llywodraeth Cymru o ran hyn. Rwyf eisiau tawelu meddwl yr Aelod, er mai rôl y Cwnsler Cyffredinol yw sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn gweithredu o fewn ei chymhwysedd bob amser, mae hefyd yn rhan o'i swyddogaeth o bryd i'w gilydd, i sicrhau bod y Llywodraeth yn gweithredu hyd eithaf ei gallu i sefyll dros bobl Cymru. Rwyf wedi gwneud hynny yn y dadansoddiad hwn, a byddaf yn parhau i wneud hynny.

Photo of Caroline Jones Caroline Jones UKIP

(Cyfieithwyd)

Cwnsler Cyffredinol, fel menyw WASPI fy hun, gallaf i ddweud wrthych chi na chefais i wybod erioed am y newidiadau yn fy mhensiwn i, a chefais i wybod dim ond o ganlyniad i sylw ffwrdd-â-hi gan ffrind. Nid yw fy achos i yn unigryw o bell ffordd, ac mae cannoedd o fenywod Cymru yn yr un cwch. Roeddwn i hefyd yng nghyfarfod Port Talbot, ynghyd â chi a David Rees. Roedd y cyfarfod hwnnw'n dyst i faint o bobl oedd yno. Ni chawsom ni unrhyw lythyr, dim pecyn gwybodaeth, dim esboniad. Felly, Cwnsler Cyffredinol, a fyddwch chi yn llais i fenywod Cymru a siomwyd gan yr Adran Gwaith a Phensiynau a Llywodraeth y DU? Diolch.

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour 2:36, 25 Mehefin 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Aelod am roi'r myfyrdod personol hwnnw o'i phrofiad ei hun, sy'n ein hatgoffa, yn fy marn i, mai profiadau unigol yw'r rhain, yn ogystal â rhannau o ymgyrch ehangach a mudiad cyhoeddus, os mynnwch chi. Dylwn i hefyd gydnabod bod Dai Lloyd hefyd yn y digwyddiad ddydd Sadwrn ychydig wythnosau'n ôl. A gallaf i roi sicrwydd i'r Aelod y byddwn ni'n cymryd pob cam posibl o fewn ein pwerau, ac yn parhau i wneud sylwadau ar ran menywod Cymru.

Photo of Rhianon Passmore Rhianon Passmore Labour 2:37, 25 Mehefin 2019

(Cyfieithwyd)

Cwnsler Cyffredinol, fe wnes i gwrdd â chynrychiolwyr Menywod yn Erbyn Anghydraddoldeb Pensiwn y Wladwriaeth, sy'n parhau i ymgyrchu ar y mater tyngedfennol hwn yn stoïcaidd ac yn gadarn. Pa sicrwydd, yn ychwanegol at yr hyn yr ydych chi eisoes wedi ei roi i ni, allwch chi ei roi y bydd Llywodraeth Lafur Cymru, yn rhinwedd ei swydd, yn parhau i wneud pob cynrychiolaeth gyfreithiol bosibl ac yn parhau i ddadlau'r achos gyda Llywodraeth Dorïaidd y DU, honno yn unig sydd â'r gallu i unioni'r anghyfiawnder amlwg hwn ac, wrth wneud hynny, gallai dynnu miloedd o fenywod allan o dlodi, lleihau'r bwlch anghydraddoldeb rhwng y ddau ryw a galluogi menywod, fel y dywedwyd, i fyw'r bywyd y maen nhw wedi'i gynllunio o'r dechrau?

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn pellach hwnnw. Fel y soniais yn gynharach, yn ddiweddarach ysgrifennodd fy nghyd-Aelod Jane Hutt at Lywodraeth y DU yn adleisio'r pwyntiau a gafwyd eu gwneud yn ei gohebiaeth gynharach o ran y dystiolaeth a chanfyddiadau rapporteur arbennig y Cenhedloedd Unedig ar dlodi eithafol, Philip Alston, ond hefyd cyfeiriodd Llywodraeth y DU at ganfyddiadau papur y Sefydliad Astudiaethau Cyllid, sy'n meintioli effaith yr anghyfiawnder hwn mewn termau economaidd ar fenywod y mae hyn yn berthnasol iddyn nhw. A byddaf i'n siarad â Jane Hutt ac yn gofyn iddi hi a fydd hi'n barod i rannu'r ohebiaeth honno, fel y mae hi wedi'i wneud â'r ohebiaeth flaenorol, fel y gall yr Aelodau weld yn llawn pa gynrychiolaeth—mae hi'n awgrymu yn ddefnyddiol ei bod yn barod i wneud hynny—fel y gall yr Aelodau weld yn llawn pa ohebiaeth yr oeddem ni'n ymgysylltu â hi ar y mater pwysig hwn gyda Llywodraeth y DU wrth gyflwyno ein hachos.