6. Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i addysgu disgyblion am fanteision teithio llesol drwy'r system addysg? OAQ54176

Diolch i chi, David. Mae'r cwricwlwm newydd yn cefnogi teithio llesol. Un o'r pedwar diben sy'n rhan annatod o'r cwricwlwm newydd hwnnw yw bod dysgwyr yn datblygu'n unigolion iach a hyderus, sy'n gallu cymhwyso gwybodaeth am effaith ymarfer corff ar eu hiechyd corfforol a'u iechyd meddwl yn eu bywydau bob dydd, a bod yn unigolion sy'n cymryd rhan mewn gweithgarwch corfforol yn rheolaidd.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw, Weinidog. A wnewch chi ymuno â mi i longyfarch Ysgol Gynradd Gymraeg Hamadryad yn fy rhanbarth i yng Nghaerdydd, sy'n datblygu i fod yn arloeswr teithio llesol mewn ysgolion, nid yn unig yng Nghymru ond yng ngweddill y DU? Mae eu syniadau arloesol yn anhygoel: cynlluniau teithio personol ar gyfer y disgyblion a'r rhieni; parcio a cherdded, felly, pan fo'n rhaid defnyddio car, caiff ei barcio ymhellach i ffwrdd o'r ysgol o leiaf. Mae'n cael effeithiau dramatig ar lygredd aer a chyfraddau cerdded i'r disgyblion, sydd, ar gyfartaledd, yn cerdded am 5-10 munud yn ôl ac ymlaen i'r ysgol. Onid dyma'r union fath o raglen rydym eisiau ei hybu ar draws ein system addysg a phwy a ŵyr, efallai y byddwn yn dychwelyd i'r oes rwy'n ei chofio tra oeddwn i yn yr ysgol pan oedd bron bawb yn cerdded i'r ysgol oni bai eich bod yn sâl?

Wel, David, gallaf wneud mwy na chanmol Ysgol Hamadryad am y dull y maent wedi'i fabwysiadu, oherwydd ymunais innau â'r bws cerdded i Ysgol Hamadryad yr wythnos ddiwethaf. Mae'n dangos, drwy newid meddylfryd, pa mor gyraeddadwy y gall hyn fod. Mae nifer o faterion wedi effeithio arno. Yn amlwg, mae'n ysgol newydd ac felly efallai y bydd yn haws i unigolion fabwysiadu arferion newydd. Ond yn yr achos hwn, mae wedi digwydd o ganlyniad i arweinyddiaeth y pennaeth a chorff llywodraethu'r ysgol, yn ogystal â rhai o'r cyfyngiadau ffisegol o ran lle mae'r ysgol newydd wedi'i hadeiladu mewn gwirionedd. Ond mae'n dangos—mae Ysgol Hamadryad yn dangos—beth y gellir ei gyflawni pan fo dull partneriaeth yn cael ei fabwysiadu rhwng ysgolion a rhieni, a mwynheais fy nhro i'r ysgol yn fawr iawn.

Weinidog, mae'n beth da ein bod yn gallu elwa yma yng Nghymru o gynlluniau megis Llwybrau Diogel mewn Cymunedau a'r gronfa teithio llesol. Nodaf gyfraniad David Melding gyda diddordeb, ac rwy'n credu y gallai fod llawer o bobl ifanc yn gwylio hyn gan feddwl, 'Sut y gallwn gael mentrau fel honno i weithio yn ein hysgolion ni?' Felly, dyma fy nghwestiwn i chi: sut y mae plant a phobl ifanc yn cael eu hannog i gymryd rhan yn y broses o wneud penderfyniadau sy'n eu galluogi i wneud y dewisiadau cywir? Gwn am sawl ysgol yn fy etholaeth sy'n gweithredu hyfforddiant medrusrwydd beicio a bysiau cerdded hefyd, ond sut y mae llais y disgyblion yn cael ei flaenoriaethu yn y maes hwn?

Vikki, mae Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013 yn ei gwneud yn ofynnol i awdurdodau lleol baratoi eu cynlluniau ar gyfer rhwydweithiau cerdded a beicio integredig, mewn ymgynghoriad â chymunedau. Ac mae'r pecyn cerdded i'r ysgol, a gafodd ei ddatblygu gan Living Streets, a'i ariannu gan Lywodraeth Cymru mewn gwirionedd, yn ffordd hawdd a systematig o gynnwys plant ysgol a chymunedau lleol yn y gwaith o asesu'r llwybrau teithio llesol i ysgolion, rhai newydd a rhai sy'n bodoli eisoes, a nodi gwelliannau angenrheidiol sydd angen eu gwneud er mwyn annog mwy o bobl i deithio'n llesol i'r man dysgu hwnnw.

Weinidog, ym mis Rhagfyr y llynedd rhyddhaodd Llywodraeth Cymru fwletin ystadegol, 'Walking and cycling in Wales', a luniwyd gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol. Ac mae'r ffigurau'n dangos bod 44 y cant o blant yn teithio'n llesol i ysgolion cynradd; mae 34 y cant o blant yn teithio'n llesol i'r ysgol uwchradd. Felly, gan fod cyfleusterau addysg newydd o'r radd flaenaf yn cael eu hadeiladu a'u hagor ledled Cymru, bydd yr amgylchedd addysgol arfaethedig rydym yn ei adeiladu yn yr unfed ganrif ar hugain yng Nghymru yn gallu newid a dylanwadu ar ymddygiad teithio cenedlaethau'r dyfodol o ddinasyddion Cymru. Felly, Weinidog, sut y mae rhaglen weddnewidiol Llywodraeth Cymru, rhaglen adeiladu ysgolion yr unfed ganrif ar hugain, yn cael ei llunio i gynyddu'n uniongyrchol y nifer o blant sy'n dewis teithio'n llesol i ac o'r ysgol?

Wel, Lywydd, gallaf sicrhau'r Aelod fod angen i brosiectau sy'n elwa o fuddsoddiad Llywodraeth Cymru dan raglen adeiladu ysgolion a cholegau'r unfed ganrif ar hugain ddangos yn glir iawn eu bod wedi cynnwys darpariaeth ar gyfer cerdded a beicio'n hwylus a diogel i'r mannau dysgu hynny.