6. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i fonitro'r amseroedd aros ar gyfer mynediad at driniaeth orthodontig yng Nghymru? OAQ54428

Cymru yw'r wlad gyntaf yn y DU i gyflwyno atgyfeiriadau deintyddol electronig ar draws pob arbenigedd deintyddol, gan gynnwys orthodonteg. Mae hyn yn golygu y bydd byrddau iechyd yn ymwybodol o ffynhonnell, cymhlethdod a nifer yr atgyfeiriadau. Bydd y system e-atgyfeirio yn gwella ansawdd yr atgyfeiriadau ac yn lleihau'r amseroedd aros i gleifion gael triniaeth.

Diolch, Trefnydd. Croesawaf eich sylwadau yn y fan yna am y system e-atgyfeiriadau. Amcangyfrifir bod tua 25,000 o bobl yng Nghymru yn aros am driniaeth orthodontig ar hyn o bryd, ac mae'r rhestrau yn y rhan fwyaf o'r wlad yn ddwy neu dair blynedd o hyd. Caiff y darlun hwn ei gymhlethu gan y ffaith nad oes gan rai byrddau iechyd unrhyw ddarpariaeth uniongyrchol ac achosion o atgyfeirio lluosog, fel y darganfu'r pwyllgor iechyd yn ei ymchwiliad diweddar. Fel y dywedwch, cyflwynwyd y system atgyfeirio electronig hon ym mis Mai, y byddwn yn gobeithio fyddai'n rhoi darlun mwy cywir i ni, sef, wrth gwrs, y cam cyntaf tuag at fynd i'r afael â'r rhestrau aros a gwella'r gwasanaeth. Sut mae'r system hon yn ymwreiddio a phryd mae Llywodraeth Cymru yn credu y bydd hi'n bosibl pennu targedau ar gyfer amseroedd aros er mwyn gwella'r gwasanaeth?

Mae'r system atgyfeirio electronig yn gwneud yn dda. Mae llawer iawn wedi manteisio arni ac mae 98.6 y cant o ddeintyddion eisoes yn defnyddio'r system honno, ac maen nhw'n dweud ei bod yn hawdd ei defnyddio, ei bod yn gweithio'n dda a'i bod yn gwneud bywyd yn haws iddyn nhw, ond hefyd, yn bwysig, i'w cleifion ac i feddygon ymgynghorol ysbytai. Am y tro cyntaf, mae cleifion eu hunain yn gallu olrhain eu hatgyfeiriadau ar-lein, ac felly maen nhw'n gallu teimlo eu bod yn cael eu cynnwys yn fwy yn eu gofal ac yn cael eu hysbysu'n well amdano. Er mai dim ond dyddiau cynnar yw'r rhain, mae dros 20,000 o atgyfeiriadau wedi mynd drwy'r system eisoes, ac mae tua thraean o'r rheini wedi bod ar gyfer orthodonteg.

Nid oes targedau amseroedd aros ar gyfer gwasanaethau gofal sylfaenol, gan gynnwys orthodonteg, fodd bynnag, o fewn 12 mis i gychwyn cyflwyno'r system, bydd gan fyrddau iechyd fanylion ffynhonnell, cymhlethdod a nifer yr holl atgyfeiriadau at bob arbenigedd deintyddol, a bydd hynny wedyn yn helpu i gynorthwyo byrddau iechyd i wneud penderfyniadau cynllunio sy'n seiliedig ar dystiolaeth am y ddarpariaeth o wasanaethau. Bydd y broses fwy cadarn o atgyfeirio  hefyd yn ei gwneud yn haws nodi darpariaeth gwasanaethau lleol ac anghenion hyfforddi ar lefel practis hefyd, oherwydd, fel y dywedodd Vikki Howells, nodwyd rhai achosion o atgyfeiriadau lluosog a bydd y system yn gallu sicrhau nad yw'r mathau hynny o bethau yn parhau i ddigwydd.

Wrth gwrs, mae'r system e-atgyfeirio yn gam cadarnhaol iawn ymlaen o ran lleihau amseroedd aros yng nghwm Cynon ac ar draws weddill Cymru. Fodd bynnag, un arall o'r problemau sydd gennym ni yw prinder hollbwysig o orthodeintyddion. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i recriwtio mwy o orthodeintyddion?

Mae Llywodraeth Cymru yn ymwybodol o'r problemau o ran ein gallu i recriwtio orthodeintyddion, ac mae'n sicr yn fater y mae'r Gweinidog iechyd yn effro iawn iddo, a gwn y bydd ganddo fwy i'w ddweud am hyn yfory, pan fydd yn ymateb i ddadl ar y pwnc hwn.