3. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am y broses ddisgyblu ar gyfer uwch-swyddogion mewn llywodraeth leol? OAQ54487

Diolchaf i'r Aelod am hynna. Rwyf i wedi bod yn eglur erioed, ar ôl i'r broses ddisgyblu yng Nghyngor Caerffili ddod i ben, y dylid adolygu'r rheoliadau y cytunwyd arnynt gan y Cynulliad Cenedlaethol yn 2006, a'u gweithrediad, ar sail Cymru gyfan. Nid yw'r system bresennol wedi gweithio ac mae angen ei diwygio.

Enw drwg, anonest a dylai fod wedi cael ei ddiswyddo amser maith yn ôl—dyna farn trigolion Caerffili ar Anthony O'Sullivan, prif weithredwr Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili sydd mewn anfri ac wedi ei ddiswyddo o'r diwedd. Cafodd ei ddiswyddo yr wythnos diwethaf ar ôl i'r Cyngor cyfan ei gael yn euog o gamymddwyn difrifol. Codwyd pryderon am y ffordd y cafodd ei benodi gan yr awdurdod a arweiniwyd gan Blaid Cymru ar y pryd yn ôl yn 2014, pryd na hysbysebwyd y swydd i gystadleuaeth allanol. Newidiwyd y rheol honno yn 2014 gan Lywodraeth Lafur Cymru. A wnaiff y Prif Weinidog roi ei ymrwymiad heddiw y bydd adolygiad Oldham yn ystyried pob agwedd ar arferion recriwtio a disgyblu uwch swyddogion, a sicrhau na ellir ailadrodd y dioddefaint a achoswyd i fwrdeistref sirol Caerffili yn ystod y saith mlynedd diwethaf?

Llywydd, a gaf i ddiolch i'r Aelod am ei sylw parhaus i'r mater hwn? Un o'r cwestiynau cyntaf a atebais ar lawr y Cynulliad fel y Gweinidog llywodraeth leol ar y pryd oedd cwestiwn gan Hefin David yn gofyn i'r prosesau sydd wedi rheoli digwyddiadau yng nghyngor Caerffili gael eu hadolygu, a rhoddais addewid iddo bryd hynny, ar ôl i'r broses ddod i ben, y byddai adolygiad o'r fath yn cael ei sefydlu. A bydd yr Aelodau wedi gweld y datganiad ysgrifenedig a gyhoeddwyd gan Julie James ddoe, yn nodi telerau'r adolygiad hwnnw, a'r amserlenni cyflym yr ydym ni'n disgwyl iddo adrodd yn unol â nhw.

Yn y cyfamser, fel y mae Hefin David wedi ei ddweud, mae'n ofynnol erbyn hyn i brif gynghorau hysbysebu swydd prif swyddog yn gyhoeddus pan fo'r cyflog yn £100,000 neu fwy y flwyddyn, a dyna'n sicr y ffordd y dylai'r swyddi pwysig iawn hynny gael eu gwneud yn hysbys i'r cyhoedd, ac y dylid cystadlu amdanyn nhw ar sail y detholiad gorau posibl o ymgeiswyr. Edrychaf ymlaen at y gwaith y bydd Peter Oldham CF yn ei wneud nawr. Rwyf i eisiau gwneud yn siŵr bod yr holl broses y cytunwyd arni'n flaenorol ar lawr y Cynulliad hwn yn cael ei hadolygu'n drwyadl. Rwyf i eisiau iddo edrych ar y ffordd y mae'r rheolau hynny wedi cael eu gweithredu ar lawr gwlad, rhag ofn bod diffygion gweithredu yn ogystal ag unrhyw anawsterau yn y llyfr rheolau ei hun. Ac edrychaf ymlaen at allu dod yn ôl i'r Cynulliad mor gyflym ag y gallwn, er mwyn sicrhau na fydd y digwyddiadau a welwyd yng Nghaerffili yn cael eu hailadrodd mewn mannau eraill.

Prif Weinidog, rwy'n siŵr y byddwch chi'n cytuno ei bod hi'n gwbl annerbyniol i bawb dan sylw y gall prif weithredwr awdurdod lleol gael ei wahardd dros dro ar gyflog llawn am fwy na chwe blynedd. Rwy'n deall mai achos cyn brif weithredwr cyngor Caerffili yw'r achos disgyblu mwyaf hirhoedlog o'i fath yn hanes llywodraeth leol. Amcangyfrifir ei fod wedi costio mwy na £4 miliwn i'r cyngor eisoes, a allai mewn gwirionedd leddfu'r holl ddigartrefedd yng Nghymru—yr ydym ni'n ei ddioddef ar hyn o bryd, wyddoch chi. A'r £4 miliwn hwn—. Dywedir bod Mr O'Sullivan yn mynd â'i achos i dribiwnlys cyflogaeth nawr. Rydych chi'n gwybod ac rwyf innau'n gwybod—rydych chi eisoes wedi nodi—bod angen adolygu a diwygio'r system. Dywedasoch hynny'n gynharach ar y teledu. A allwch chi ddweud pryd y bydd yr adolygiad hwn yn cael ei gychwyn a faint o amser yr ydych chi'n disgwyl i'r broses hon ei gymryd, os gwelwch yn dda? Oherwydd ni ellir caniatáu i'r sefyllfa hon godi eto yn y dyfodol, am gost enfawr i bwrs y wlad ac i fywyd ac enw da yr unigolyn dan sylw yn yr achos hwn.

Diolchaf i'r Aelod am hynna. Fel y bydd yr Aelodau wedi gweld yn y datganiad ysgrifenedig a gyhoeddwyd ddoe gan Julie James, mae Peter Oldham CF wedi ei benodi erbyn hyn i gynnal adolygiad cyflym o'r trefniadau presennol. Felly, mae'r gwaith hwnnw eisoes wedi dechrau. Gobeithiwn y bydd hwnnw'n adrodd yn gynnar yn y flwyddyn newydd, felly mae'n adolygiad gwirioneddol gyflym, ac wedyn byddwn yn adrodd i lawr y Cynulliad Cenedlaethol ar y casgliadau y bydd Mr Oldham yn dod iddynt ac yn cyflwyno unrhyw newidiadau i'r rheoliadau presennol y mae angen i ni eu gwneud er mwyn osgoi'r anawsterau a gafwyd yn ddiweddar yng Nghaerffili.