5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am yr achosion o glefyd y llengfilwyr yn y Barri dros y 12 mis diwethaf? OAQ54496

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru ac asiantaethau partner yn parhau i ymchwilio i nifer uwch na'r arfer o achosion o glefyd y llengfilwyr yn ardal y Barri. Hyd yma, nid yw ymchwiliadau helaeth wedi gallu cysylltu unrhyw un o'r achosion hyn â ffynhonnell gyffredin.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Ceir tua 30 o achosion o glefyd y llengfilwyr yng Nghymru bob blwyddyn, ar gyfartaledd, ond bu 11 yn y Barri yn ystod y 12 mis diwethaf. Rydych chi yn llygad eich lle nad yw Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi llwyddo i ddod o hyd i achos hyd yn hyn ac nad yw'n ei ystyried yn argyfwng clefyd y llengfilwyr swyddogol, hyd yn hyn, ond mae'n sicr yn bryder mawr i drigolion. A byddan nhw'n cofio'r marwolaethau anffodus a'r afiechydon difrifol ym 1999 a gafwyd yn yr awdurdod.

Gall aelodau'r cyhoedd, wrth gwrs, wneud llawer o bethau i leihau eu risg—yn y bôn, sicrhau nad yw dŵr llonydd yn cael ei adael mewn tapiau, a draenio tanciau dŵr a phibelli dŵr gardd, a defnyddio golchyddion sgrin masnachol yn eu cerbydau. Oherwydd nid wyf i'n credu bod llawer o bobl yn sylweddoli mai'r rhain yw'r fectorau, yn aml, a'r ffordd y mae'r clefyd yn cael ei drosglwyddo. Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru a'i asiantaethau partner, yn ôl yr hyn a ddeallaf, yn cynghori cyflogwyr i wirio eu polisïau, oherwydd, yn anffodus, mae'r gweithle wedi bod yn fector hefyd yn y gorffennol. A allwch chi roi unrhyw fanylion penodol i ni am yr hyn sy'n cael ei wneud i godi'r proffil cyhoeddus ac, yn benodol, i sicrhau bod cyflogwyr yn gwneud yr hyn y mae'n ddyletswydd arnyn nhw ei wneud?

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna ac am dynnu sylw at y cyngor y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru, gan ddefnyddio arbenigedd ehangach y DU yn y maes hwn, wedi ei roi i ddinasyddion ac i fusnesau yn y Barri. Cyhoeddwyd y datganiad diwethaf i'r wasg yn cynnwys cyngor i aelodau'r cyhoedd ac i fusnesau ym mis Medi. Ers hynny, mae'r tîm rheoli digwyddiadau sydd wedi ei sefydlu wedi parhau i weithredu yn ardal y Barri. Disgwylir iddo gyfarfod nesaf ar 21 Hydref. Bydd yn edrych ar yr wybodaeth ddiweddaraf, gan gynnwys, er enghraifft, y profion diweddar ar bob un o'r pedwar tŵr oeri dŵr lleol sydd wedi eu cofrestru yn y Barri, na chanfuwyd bod yr un ohonyn nhw yn ffynhonnell o'r bacteria legionella.

Nawr, bydd y tîm rheoli digwyddiadau yn aros ar waith am chwe mis ar ôl y digwyddiad diweddaraf, ac roedd yr unigolyn diweddaraf y nodwyd ei fod yn dioddef o glefyd y llengfilwyr ym mis Awst eleni. Felly, bydd y tîm rheoli digwyddiadau yn aros ar waith hud at fisoedd cynnar y flwyddyn nesaf o leiaf. Bydd yn parhau i weithio gyda busnesau, bydd yn parhau i fynd ar drywydd unrhyw lwybrau ymchwilio newydd a fydd ar gael iddo, a bydd yn parhau i ddarparu cyngor i ddinasyddion lleol ar y camau y gallan nhw eu cymryd o'r math a nododd David Melding: tynnu tapiau a phennau cawod nad ydyn nhw'n cael eu defnyddio, draenio tanciau dŵr a phibellau dŵr gardd, defnyddio golchyddion sgrin masnachol mewn cerbydau, ac yn y blaen—sydd i gyd yn bethau ymarferol y gall unigolion eu gwneud ac a fydd yn lleihau'r perygl o fwy o achosion o glefyd y llengfilwyr yn y Barri dros y misoedd i ddod.