1. Pa ddyraniadau ychwanegol fydd ar gael yn ystod y cylch cyllideb presennol i gynorthwyo gwasanaethau cyhoeddus wrth ymdrin â thywydd garw? OAQ54689

Drwy flaengynllunio, ein nod yw atal problemau teithio oherwydd tywydd garw. Eleni, er enghraifft, rydym yn buddsoddi mwy na £51 miliwn mewn amddiffyn rhag llifogydd a rheoli perygl erydu arfordirol.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Heb os, byddwch yn cytuno â mi ein bod yn gweld y newidiadau yn ein hinsawdd yn sgil newid hinsawdd. Ac yn sicr, buaswn yn dweud bod angen darparu cyllid ychwanegol er mwyn carthu ein hafonydd a'n cyrsiau dŵr, a arferai ddigwydd yn amlach rai blynyddoedd yn ôl, a chyllid ychwanegol hefyd i awdurdodau lleol er mwyn glanhau cwlfertau a draeniau. Buaswn yn dweud bod y pwysau a welwn yn cael ei roi ar awdurdodau lleol yn golygu nad oes ganddynt yr adnoddau a fu ganddynt yn flaenorol i wneud rhywfaint o'r gwaith hwn, ynghyd â gwaith ar y rhwydwaith ffyrdd, y mae awdurdodau lleol hefyd yn gyfrifol amdano. A tybed a fyddech yn ymrwymo i roi adnoddau ariannol ychwanegol i’r ddau faes hwn, a fydd, buaswn yn awgrymu, yn helpu i liniaru llifogydd mewn miloedd lawer o eiddo sy'n cael eu rhoi mewn mwy a mwy o berygl o ddioddef llifogydd.

Wel, mae Russell George yn llygad ei le fod y risg o lifogydd yn dod yn fwyfwy cyffredin yn ein cymunedau, a dyna pam rydym yn cymryd camau ataliol, cyn belled ag y gallwn, drwy ymrwymo i fuddsoddi mwy na £350 miliwn mewn amddiffyn rhag llifogydd a rheoli perygl erydu arfordirol dros oes y Llywodraeth hon. A chredaf ei bod yn werth cydnabod ein bod yn dyrannu'r lefelau cyllid uchaf erioed yn y maes hwn, ac mae ein gwariant yma yng Nghymru, fesul y pen, yn parhau i fod yn uwch na'r hyn a fuddsoddir yn Lloegr. Felly, yng Nghymru, rydym yn gwario £17.20 y pen, o'i gymharu â £14.05 y pen yn unig yn Lloegr. Ond rwy’n llwyr sylweddoli’r pwysau ar lywodraeth leol o ran parhau i gyflawni eu rolau lleol, o ran cynnal a chadw’r systemau, a dyna pam rydym wedi ymrwymo i roi’r setliad gorau posibl i lywodraeth leol yn ein cyllideb ar gyfer y flwyddyn ariannol i ddod.

Soniodd Russell George hefyd am bwysigrwydd sicrhau bod cefnffyrdd yn cael gofal arbennig o dda yn ystod gaeafau garw. Ac yn y lle cyntaf, bydd y costau ychwanegol hynny yn cael eu rheoli drwy weddill cyllideb y traffyrdd a'r cefnffyrdd, drwy ailflaenoriaethu gwariant hyd ddiwedd y flwyddyn. Mewn rhai achosion, mae gennym ddyletswydd gyfreithiol i ymyrryd, ac yn amlwg, ni fyddai cyllid yn atal ymateb sy'n gysylltiedig â diogelwch. Ac yn amlwg, ochr yn ochr â'r materion llifogydd, mae problemau mewn perthynas â rhew ar y ffyrdd hefyd. Felly, gallaf gadarnhau, ar gyfer y gaeaf hwn, ein bod wedi rhoi 10 cerbyd graeanu newydd ar waith er mwyn cynyddu cydnerthedd yn ein cymunedau.

Credaf fod yna broblemau difrifol gyda llifogydd. Weinidog, a fyddech yn cytuno nad ydych yn mynd i ddatrys y broblem drwy wario arian a chodi waliau uwch ac uwch yn unig; mae’n rhaid i'r ateb ymwneud â dod o hyd i leoedd i'r dŵr fynd. Ac rwy'n siarad yn aml am yr un ar Afon Tawe, lle mae'r dŵr yn gorlifo i ardal llifogydd, sef dim ond tir. Os ydych yn mynd i wario arian, does bosibl na ddylech wario arian ar ardaloedd y gallwn eu gorlifo, a’u gorlifo'n llwyddiannus, heb wneud unrhyw ddifrod, yn hytrach na chodi waliau uwch ac uwch, hyd nes ein bod yn dal i wario mwy a mwy o'n cyllideb ar godi waliau uwch ac uwch, ond wrth i lefelau'r dŵr godi, yn y pen draw byddwn mewn sefyllfa lle mae dŵr yn dal i ddod dros y waliau.

Mae Mike Hedges yn llygad ei le fod yn rhaid inni fuddsoddi mewn ystod o atebion a mesurau ataliol. Felly, un enghraifft o hynny—enghraifft dda iawn yn fy marn i—yw menter GlawLif yn Llanelli, y gwn fod y Gweinidog â chyfrifoldeb am yr amgylchedd a materion gwledig yn arbennig o frwdfrydig yn ei chylch. Gwn ei bod yn ystyried deddfwriaeth systemau draenio cynaliadwy yn y dyfodol a'r hyn y gallai hynny ei olygu o ran cychwyn y gwaith hwnnw. Ac eto, os ydym yn ystyried adeiladu ystadau tai newydd, er enghraifft, mae angen inni edrych ar ffyrdd o reoli'r dŵr ar yr ystadau hynny. Felly, gwn fod hwn yn fater y mae'r Gweinidog yn ymwybodol iawn ohono, ac nad yw'n ymwneud ag adeiladu'r waliau uchel hynny yn unig, fel yr awgrymodd Mike Hedges, ond dod o hyd i ffyrdd eraill o sicrhau bod dŵr yn draenio'n ddiogel.