1. A wnaiff y Gweinidog amlinellu sut y mae adran addysg Llywodraeth Cymru yn cydweithio â'r adran economi a thrafnidiaeth i wella opsiynau trafnidiaeth ar gyfer pobl ifanc sydd mewn addysg a hyfforddiant? OAQ54767

Mae'r ddwy adran yn cydweithredu mewn sawl ffordd, ac yn ddiweddar, cyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig gweinidogol ar y cyd i roi gwybod i'r Aelodau am ein bwriad i fwrw ymlaen ag adolygiad i nodi'r holl faterion sy'n ymwneud â theithio gan ddysgwyr ôl-16. Bydd yr Aelodau'n cael diweddariadau pellach ar yr adolygiad hwn wrth iddo fynd rhagddo.

Diolch, ac rwy'n croesawu'r adolygiad penodol hwnnw, gan ein bod yn gweld tueddiadau sy'n peri gofid gan awdurdodau lleol sy’n brin o arian i leihau cefnogaeth i opsiynau i ddysgwyr yng Nghymru. Rydym wedi gweld cyngor Castell-nedd Port Talbot yn ymgynghori ar newidiadau i drafnidiaeth ôl-16 yn gynharach eleni, y bu’n rhaid rhoi'r gorau iddynt yn sgil y gwrthwynebiad, a bellach mae cyngor Pen-y-bont ar Ogwr yn ymgynghori ar gael gwared ar drafnidiaeth am ddim i ddysgwyr ôl-16 yn yr ysgol neu'r coleg, yn ogystal â chael gwared ar drafnidiaeth am ddim i ddisgyblion oed meithrin. Felly, rwy'n croesawu'r adolygiad hwn.

Ond rwy'n siŵr hefyd eich bod yn ymwybodol o'r ffaith bod yna broblemau ehangach o ran gallu’r rheini sy'n gwneud prentisiaethau i fforddio cyrraedd eu gweithle, neu gyrraedd lle mae angen iddynt fod am eu cyfnod yn y gwaith. Ymddengys nad yw cynllun cyfredol FyNgherdynTeithio drwy Lywodraeth Cymru wedi bod mor llwyddiannus ag y byddech wedi dymuno, gyda'r nifer sydd wedi manteisio ar y cynllun yn llai o lawer na'r disgwyl. Sut y byddwch yn gweithio ymhellach â'ch cydweithwyr yn adran yr economi i fynd i'r afael â phroblem ddifrifol a chynyddol mynediad pobl ifanc at addysg drwy'r system drafnidiaeth yma yng Nghymru?

Wel, rwy'n croesawu cefnogaeth yr Aelod i'r adolygiad rhyngadrannol o deithio gan ddysgwyr ôl-16. O ran FyNgherdynTeithio, er nad fy adran sy’n gyfrifol am y cynllun hwnnw, mae gennyf gryn dipyn o ddiddordeb personol ynddo gan mai cytundeb cyllidebol a wnaed rhwng fy mhlaid, pan oeddwn yn arweinydd y Democratiaid Rhyddfrydol, a Llywodraeth Cymru ar y pryd oedd yr ysgogiad ar gyfer y cynllun hwnnw. Felly, mae gennyf ddiddordeb personol yn ei lwyddiant. Fel y gŵyr yr Aelod, cychwynnodd y cynllun yn 2014 fel cynllun a oedd ar gael i bobl ifanc 16 a 17 oed yn unig, ac mae swyddogion trafnidiaeth, ar ôl trafod gyda'r diwydiant bysiau, wedi rhoi cynllun estynedig ar waith. Felly, mae bellach ar gael i bobl ifanc 16, 17 a 18 oed, 19, 20 a 21 oed. Felly, yr union fath o unigolion y cyfeiriodd Bethan atynt, rwy’n siŵr—y bobl hynny sy'n awyddus i gyfuno astudio a gweithio drwy gynllun prentisiaeth. Ac rwy'n siŵr fod mwy y gall pob un ohonom ei wneud i roi cyhoeddusrwydd i'r cyfle i ddefnyddio FyNgherdynTeithio.

Byddwn yn parhau i weithio ar draws yr adran i weld beth arall y gallwn ei wneud i gefnogi unigolion gyda chost eu trafnidiaeth i gael mynediad at hyfforddiant neu addysg amser llawn fwy ffurfiol.

Byddai ein polisi cardiau gwyrdd, wrth gwrs, yn datrys y cwestiwn ynghylch trafnidiaeth am ddim ar fysiau ar gyfer addysg, hyfforddiant neu waith ôl-16. Ond wrth gwrs, credaf fod angen datrys y sefyllfa o ran trafnidiaeth i ysgolion ffydd a chyfrwng Cymraeg drwy ddeddfwriaeth sylfaenol.

Mae fy nghwestiwn, serch hynny, yn ymwneud â llais pobl ifanc ym mhenderfyniad yr awdurdod lleol ynglŷn ag a yw llwybr i'r ysgol yn ddiogel ai peidio. A hyd nes y bydd y Ddeddf teithio llesol yn darparu opsiynau realistig ar hyn, gan ein bod yn sôn am deithiau dwy neu dair milltir o hyd, yn dibynnu ar yr ysgol, rydym yn dal yn debygol o glywed gan y comisiynydd plant ei bod yn gorfod atgoffa awdurdodau lleol o'u dyletswydd i ymgynghori â phlant a phobl ifanc ynghylch y teithiau hynny i’r ysgol. Rwy’n tybio ​​y byddwn yn parhau i weld gormod o draffig ger giatiau’r ysgol hefyd. A fyddai’n haws pwysleisio’r pwynt hwn ynghylch rhoi sylw dyledus i erthygl 12 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn pe bai trafnidiaeth i’r ysgol yn rhan o’ch portffolio, ac a ydych yn cefnogi ymestyn y ddyletswydd sylw dyledus honno i awdurdodau lleol? Tybed a yw eich adolygiad yn ystyried hynny hefyd.

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am y cwestiwn? Rwy'n ymwybodol o bolisi plaid y Ceidwadwyr mewn perthynas â theithio ôl-16. Mae'n cynnwys cael gwared â’r lwfans cynhaliaeth addysg, sef y cymorth ariannol sy'n helpu ein myfyrwyr tlotaf. Ond mae'r Aelod yn llygad ei lle—un maes y mae angen inni fynd i'r afael ag ef, ac y mae ein hadrannau'n gweithio'n agos arno, yw hyrwyddo teithio llesol i'r ysgol i leihau nifer y ceir sy'n cael eu gyrru at giatiau ein hysgolion. Mae gennym enghraifft dda iawn o hyn nid nepell o'r adeilad hwn yn Ysgol Hamadryad yma ym Mae Caerdydd, lle mae pobl yn cerdded, beicio, a mynd ar sgwter i'r ysgol. Felly mae mwy y gallwn ei wneud bob amser. Fel rhan o'n hadolygiad, rydym yn edrych, yn wir, ar faterion sy’n ymwneud â diogelwch a llwybrau diogel, felly bydd hynny'n rhan o’n hystyriaeth, a byddaf yn adolygu sylwadau’r Aelod i weld a oes elfennau pellach y gall yr adolygiad edrych arnynt o ran dull sy'n seiliedig ar hawliau.

A gaf fi groesawu’r adolygiad o drafnidiaeth addysg ôl-16, ond hefyd yr ymgysylltu y gwn ei fod yn mynd rhagddo ar hyn o bryd rhwng y Gweinidog a Dirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ar deithio llesol, ar syniadau dychmygus ynghylch y cydweithio hwnnw? Ond a gaf fi ofyn, y tu hwnt i'r siwrneiau byr hynny i'r ysgol, teithiau y mae angen inni annog mwy o blant i'w gwneud ar eu beiciau a'u sgwteri, neu gerdded, a dweud y gwir, a’r teulu a'r rhieni hefyd, o ran teithio ar fws, a ydym yn agored yn Llywodraeth Cymru i feddwl am wahanol atebion, fel sydd ganddynt mewn gwahanol wledydd? Pan ymwelais â'r Ffindir y llynedd, a phan edrychwch ar leoedd fel Canada, sy'n gwneud hyn hefyd, lle maent yn datblygu annibyniaeth mewn pobl ifanc, o oedran eithaf ifanc—ac nid yw'n briodol i bawb, nac ym mhob sefyllfa—maent yn teithio i'r ysgol ar drafnidiaeth gyhoeddus. Nawr, nid yw hyn i bawb, ym mhob sefyllfa, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig, ac mae'n dibynnu ar rwydwaith trafnidiaeth gyhoeddus da iawn hefyd. Ond mae'n ddiddorol y gellir ei wneud yn rhywle arall. Felly, a ydym yn cynnwys hynny yn ein hystyriaethau yn y dyfodol, pe bai pobl yn awyddus i fanteisio ar yr opsiwn hwnnw, neu gynnwys awdurdodau lleol, sydd, yn yr Alban, yn ôl yr hyn a ddeallaf, yn lle darparu talebau trafnidiaeth i’r ysgol, neu gyllid i unigolyn, yn cynnig prynu'r beic mewn gwirionedd.

O ystyried diddordeb brwd yr Aelod mewn teithio llesol, a’i lobïo gweithgar iawn yn hyn o beth, bydd yr Aelod yn falch o wybod ein bod wedi ailwampio ein hystyriaeth o deithio llesol fel rhan o’n rhaglen ysgolion a cholegau’r unfed ganrif ar hugain. A bydd unrhyw gais a wneir gan awdurdod lleol sy'n rhoi ystyriaeth annigonol i deithio llesol i'r adeilad newydd hwnnw yn cael ei wrthod, ac rwy'n siŵr y bydd yn falch o glywed hynny. A gaf fi ddweud, nid yw'r defnydd o drafnidiaeth gyhoeddus yn newydd yng Nghymru—hyd yn oed mewn ardaloedd gwledig? Mae llawer o blant sy'n dal y bws T4, ar yr A470, i deithio’n ôl ac ymlaen o'r ysgol uwchradd, er bod yn rhaid i mi ddweud, weithiau, fod hynny'n peri pryder i rieni, y byddai'n well ganddynt, weithiau, pe bai eu plant ar opsiwn trafnidiaeth ysgol yn unig. Felly, nid yw'n wir nad oes gennym unrhyw blant yn teithio ar drafnidiaeth gyhoeddus er mwyn cael mynediad at addysg ar hyn o bryd. Mae awdurdodau lleol yn ystyried y modelau hynny, lle mae hynny’n briodol, ac rwy'n siŵr y byddant yn parhau i wneud hynny.