1. Pa fesurau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cyflwyno i gefnogi pobl ddigartref yn 2020? OAQ54817

Bydd y Llywodraeth hon yn parhau i gyflawni yn erbyn ein hymrwymiad i fynd i'r afael ac atal pob math o ddigartrefedd. Mae ein strategaeth a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn nodi ein ffocws ar atal a gwasanaethau cyhoeddus. Mae hyn yn cynnwys cefnogi'r rhai sy'n ddigartref ar hyn o bryd i gael llety, gan sicrhau ein bod yn buddsoddi mewn ymyriadau cynharach i atal pobl rhag dod yn ddigartref.

Diolch am eich ateb, Weinidog, ond mae Deddf Crwydradaeth 1824 yn dyddio'n ôl i 1824 ac yn gwneud cysgu allan neu gardota yn drosedd yng Nghymru a Lloegr. Nid yw'r Ddeddf hon yn gwneud unrhyw beth i ddatrys achosion sylfaenol digartrefedd, ac mewn gwirionedd, mae'n fwy tebygol o wthio rhywun ymhellach oddi wrth y gwasanaethau hanfodol sy'n eu helpu oddi ar y strydoedd. Weinidog, a ydych yn cytuno â mi na ddylai unrhyw un gael eu troseddoli am fod yn ddigartref neu'n ddiymgeledd? A pha gamau a gymerwch i ddiddymu'r Ddeddf crwydradaeth yng Nghymru?

Ie, cytunaf yn llwyr â chi. Nid yw'r Ddeddf crwydradaeth wedi'i datganoli i Gymru—Llywodraeth y Torïaid yn San Steffan a ddylai fod wedi'i diddymu. [Torri ar draws.] Mae'n ddyletswydd ar Lywodraeth y Torïaid yn San Steffan, Janet Finch-Saunders. Mae angen iddynt hwy ei diddymu. Pe gallwn, buaswn yn gwneud hynny. Ni allwn wneud hynny.

Weinidog, mae Cymorth i Fenywod Cymru wedi nodi nad yw 77 y cant o'r plant sy'n profi cam-drin domestig wedi cael cefnogaeth gan wasanaeth arbenigol. Nawr, gŵyr pob un ohonom fod cam-drin domestig yn un o'r ffactorau a all achosi digartrefedd, ac mae Cymorth i Fenywod Cymru wedi canfod na fu modd rhoi llety mewn lloches i 512 o oroeswyr, gyda llawer ohonynt â phlant wrth gwrs, oherwydd diffyg lle. Dyna 512 o oroeswyr a'u dibynyddion yn cael eu gorfodi i ofalu amdanynt eu hunain ar ôl dianc o amgylchedd peryglus. A ydych yn derbyn nad yw hyn yn ddigon da ac a wnewch chi roi addewid cadarn inni y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod pawb sy'n ceisio cymorth mewn lloches yn y dyfodol yn ei gael? Ac er mwyn cyflawni hyn, a wnewch chi ystyried ehangu'r cymhwysedd i blant dan 16 oed sy'n byw mewn llochesi ac edrych ar ba gyllid grant cymorth tai y gellir ei alinio â chyllid grant cymunedol a phlant i sicrhau bod pob plentyn yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig yn cael cymorth digonol?

Ie, cytunaf â hi'n llwyr fod cam-drin domestig yn un o'r pethau sy'n achosi'r mathau hyn—wel, yr angen am lochesi yn y lle cyntaf, yn ogystal ag ansefydlogrwydd o ran tai. Mae ystod eang o faterion y mae angen i ni eu hystyried i sicrhau bod pobl yn gallu, er enghraifft, dal gafael ar eu tenantiaeth, felly os oes rhaid iddynt adael tŷ y byddai ganddynt hawl i fyw ynddo fel rheol, nid y sawl sy'n cam-drin sy'n aros yn y tŷ ac nid yw'r dioddefwr yn cael eu gyrru allan. Felly, mae nifer enfawr o bethau—rwy'n cytuno â chi.

Un o'r pethau a ddywedais yn fy natganiad ar dlodi plant ddoe oedd ein bod yn adolygu nifer o systemau sydd gennym ar waith ar hyn o bryd i sicrhau nad oes gennym bobl yn cwympo rhwng y craciau, ac mae'r maes y mae hi newydd ei amlinellu yn un ohonynt. Nid yw'n rhan uniongyrchol o fy mhortffolio, mae ym mhortffolio’r Dirprwy Weinidog a’r Prif Chwip mewn gwirionedd, ond mae hithau a minnau’n cydweithio fel rhan o’r adolygiad rhywedd a nifer o fentrau eraill i wneud hynny, ac rwy’n fwy na pharod i gynnwys yr Aelod yn y trefniadau hynny.

Mae Llywodraeth Cymru yn darparu llawer o gefnogaeth i bobl sy'n ddigartref, ond fel y gŵyr pob un ohonom, mae gormod o lawer o bobl yn cysgu ar y strydoedd a gormod lawer o bobl nad ydynt yn gwybod ble y byddant yn cysgu heno, ac maent yn gobeithio y bydd ffrind neu berthynas yn rhoi llety iddynt. Mae honno'n sefyllfa wael inni fod ynddi yng Nghymru yn yr unfed ganrif ar hugain. A yw'r Gweinidog yn cytuno mai'r unig ateb hirdymor i ddigartrefedd yw adeiladu tai cyngor ar raddfa'r 1950au a'r 1960au, sy'n cynnwys Llywodraethau Ceidwadol? Deallaf o ddarllen papurau lleol yn ddiweddar fod Harold Macmillan, yn ôl pob sôn, wedi'i ddisgrifio fel Marcsydd.

Wel, nid hynny yw fy nealltwriaeth i o'r diffiniad o Farcsydd, mae'n rhaid i mi ddweud. Cytunaf yn llwyr â'r Aelod fod angen i ni adeiladu'r cyfuniad iawn o dai o'r math iawn yn y lle iawn sy'n fforddiadwy i bobl. Ac yn amlwg, mae'n rhaid cyplysu hynny â chymorth i sicrhau y gall pobl gynnal tenantiaeth. Felly, mae a wnelo â mwy nag adeiladu cartrefi fforddiadwy yn unig; rydym hefyd yn dweud yn gwbl glir mai ein huchelgais yw adeiladu tai cymdeithasol ar raddfa fawr ac yn gyflym, ac mae hynny'n cynnwys tai cyngor, ac mewn gwirionedd, mae nifer fawr o'n landlordiaid cymdeithasol cofrestredig yng Nghymru yn adeiladu nifer fawr o dai cymdeithasol. Dyma pam fod y Llywodraeth hon wedi amddiffyn cyllid grant i sicrhau cymorth tenantiaeth hyblyg drwy ein grant cymorth tai hefyd, a dyna pam fod ein rhaglenni Cefnogi Pobl yn bwysig iawn i sicrhau nid yn unig fod pobl yn cael lle i fyw ond eu bod yn gallu cynnal eu hunain yn y denantiaeth honno.

Gofynnodd Mohammad Asghar, wrth agor hyn, i’r Gweinidog edrych ar achosion sylfaenol digartrefedd, a buaswn yn ymestyn hynny i gynnwys cysgu allan hefyd. Dywedodd Shelter, mewn astudiaeth yn gynharach y mis hwn, er gwaethaf, mae'n rhaid imi ddweud, er gwaethaf y mesurau a oedd yn cael eu cymryd mewn lleoedd fel Cymru a'r Alban, y bydd cymaint â 4,000 neu fwy o blant yn cael eu gwneud yn ddigartref erbyn 25 Rhagfyr. A hoffai'r Gweinidog ehangu ar yr hyn y mae hi'n ei ddeall yw'r achosion sylfaenol sy'n golygu, er gwaethaf ein hymyriadau gorau, fod digartrefedd a chysgu allan, gan gynnwys ymhlith plant a phobl ifanc, bellach yn cynyddu'n ddiwrthdro?

Ydy, mae'n gwbl glir mai un o achosion sylfaenol digartrefedd yw anallu pobl i gael mynediad at y math cywir o dai cymdeithasol, gan nad ydym wedi bod yn adeiladu digon ohonynt o ganlyniad i gapiau'r Torïaid ar y cyfrifon refeniw tai, a'r ffordd roedd y system honno'n gweithio, a oedd yn hollol wrthwynebus i adeiladu tai cymdeithasol. Ceir nifer o broblemau hefyd sy'n ymwneud â chredyd cynhwysol; y ffordd y mae'r lwfans tai lleol wedi'i gapio ers pedair blynedd gan wneud pobl yn ddiymgeledd; y cynnydd mewn lefelau uchel o ddyled bersonol yn arwain at chwalu teuluoedd; a materion trais domestig, fel y nododd Leanne Wood, o ganlyniad i rai o'r problemau hynny. Ceir ystod o faterion cymhleth, pob un yn seiliedig ar dlodi ac anallu pobl i ennill digon o arian i gadw eu tai. A'r rheswm am hynny yw fod costau tai yn uchel iawn yn y sector rhentu preifat ac nid yw credyd cynhwysol yn ddigon i'w talu, a dyna'n bendant sydd wrth wraidd y broblem.