2. Pa strategaethau sydd gan Lywodraeth Cymru i wneud y mwyaf o fanteision byrddau gwasanaethau cyhoeddus fel y'u sefydlwyd gan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015? OAQ55016

Mae gan fyrddau gwasanaethau cyhoeddus ddiben a rhwymedigaeth gyfunol i wella llesiant yn eu hardaloedd drwy eu cynlluniau llesiant lleol. Mae Llywodraeth Cymru yn darparu amrywiaeth o gymorth i'w galluogi i wneud eu gwaith mor effeithiol â phosibl.

Diolch. Mae'r Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig yn craffu ar hyn o bryd ar waith y Llywodraeth ar ddileu tlodi tanwydd yng Nghymru—mae'n bwysig o'r safbwynt cyfiawnder cymdeithasol yn ogystal â'n hangen i ddileu allyriadau carbon mor gyflym â phosibl. Mae'n un o'r materion heriol hynny sy'n galw am ddull gweithredu cydgysylltiedig gan yr holl randdeiliaid, o gwmnïau ynni i bob gwasanaeth cyhoeddus yn ogystal â dinasyddion. Pwnc delfrydol, byddech wedi meddwl, i fyrddau gwasanaethau cyhoeddus, ond nid ydym wedi cael unrhyw dystiolaeth hyd yn hyn bod y byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn cael y dasg o gydgysylltu'r bylchau rhwng y gwahanol wasanaethau hyn. Felly, beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau bod byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn mynd i'r afael â materion cymhleth fel tlodi tanwydd er mwyn cyflawni'r ffyrdd o weithio ac amcanion, fel yn Neddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol?

Wel, diolchaf i chi, Jenny Rathbone, am y cwestiwn yna, ac mae'n dda iawn clywed bod y pwyllgor newid hinsawdd yn cynnal yr ymchwiliad hwn i fynd i'r afael â thlodi tanwydd. Yr hyn sy'n hollbwysig yw bod yn rhaid i fyrddau gwasanaethau cyhoeddus gael eu dwyn i gyfrif am y gwaith y maen nhw'n ei wneud ac, yn wir, maen nhw'n destun y craffu hwnnw trwy bwyllgor craffu awdurdod lleol, sy'n adolygu trefniadau llywodraethu'r bwrdd gwasanaethau cyhoeddus a'i benderfyniadau. Ac, yn wir, mae gan Lywodraeth Cymru gynrychiolydd ar bob un o'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus i wneud yn siŵr bod cysylltiad rhwng cyd-destun lleol a chenedlaethol. Wrth edrych ar faterion polisi, mae'n hanfodol bod BGCau yn deall materion cymhleth ac yn mynd i'r afael â nhw.

Ond, rwy'n credu bod rhai adroddiadau calonogol o'r hyn y mae'r byrddau yn ei wneud o ran gwneud tlodi tanwydd yn flaenoriaeth i'w hardal. Hoffwn sôn am Gwm Taf, sydd, yn ôl a ddeallaf, yn mynd i'r afael â thlodi tanwydd drwy hyrwyddo'r rhaglen Cartrefi Cynnes, cynlluniau ynni cymunedol ac inswleiddio cartrefi. Mae gan Fro Morgannwg, fy etholaeth i fy hun, mae'n rhaid i mi ddweud, nod hirdymor o ddatblygu dull cydgysylltiedig o fynd i'r afael â thlodi tanwydd, ac maen nhw'n ymgysylltu ag arbenigedd a chyfraniad landlordiaid cymdeithasol cofrestredig.

Yng Nghaerdydd, mae gan eich bwrdd gwasanaethau cyhoeddus gamau penodol i helpu pobl allan o dlodi, gyda thlodi tanwydd yn ddangosydd canlyniadau, y maen nhw'n mynd i'w defnyddio i fesur effaith byrddau gwasanaethau cyhoeddus. Felly, mae hwnnw'n gyfle gwirioneddol i weld a all Caerdydd brofi effaith cyfraniad pwysig y byrddau gwasanaethau cyhoeddus o ran mynd i'r afael â thlodi tanwydd.

Yr hydref diwethaf, canfu'r archwilydd cyffredinol bod y ffordd y mae byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn gweithredu ar hyn o bryd yn llesteirio eu gallu i wella llesiant eu cymunedau. Nododd ei adroddiad wendidau fel anaddasrwydd atebolrwydd a threfniadau goruchwylio, diffyg adroddiadau cyhoeddus a dyblygu gweithgarwch BGC gyda phartneriaethau eraill. Nawr, ceir gwahaniaeth sylweddol rhwng y fan yma a Lloegr. Yma, mae polisi Llywodraeth Cymru ar gyfer BGCau yn hyrwyddo ymateb dan arweiniad y sector cyhoeddus i fynd i'r afael â llawer o heriau, ac nid yw'r sector preifat yn cael ei nodi fel aelod craidd o'r BGC. Pa ystyriaeth wnewch chi ei rhoi i annog BGCau i ystyried manteision cynnwys cynrychiolwyr o'r sector preifat sydd eisoes yn dangos dylanwadau sylweddol mewn meysydd eraill?

Wel, mae'n bwysig ein bod ni'n asesu effaith byrddau gwasanaethau cyhoeddus—yn hollbwysig, yn rhan o arfau'r ddeddfwriaeth llesiant cenedlaethau'r dyfodol, ac yn amlwg o ddiddordeb mawr i'r comisiynydd. Wrth gwrs, rydym ni'n ceisio cefnogi BGCau, i sicrhau eu bod nhw'n cael mwy o effaith o ran cyflawni. Mae hynny'n cynnwys partneriaid ymgysylltu, ac nid y gymuned yn unig, sy'n hollbwysig, ond hefyd, yn amlwg, partneriaid y sector preifat pan fo hynny'n briodol. Er enghraifft, mae rhai byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn edrych ar y blaenoriaethau hynny fel maes polisi'r blynyddoedd cynnar, yr wyf yn gwybod y byddech chi'n ei groesawu, a hefyd yr economi sylfaenol. Ond, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig bod yn rhaid i fyrddau gwasanaethau cyhoeddus gyhoeddi adroddiadau blynyddol sy'n gwneud eu gwaith yn dryloyw, gan wella llesiant yn eu hardaloedd, felly mae'n bwynt ar gyfer craffu, ac i gymryd eu gwaith i ystyriaeth.