3. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i fynd i'r afael â gwrth-semitiaeth? OAQ55000

Mae Llywodraeth Cymru wedi mabwysiadu diffiniad Cynghrair Rhyngwladol Cofio'r Holocost o wrth-semitiaeth yn llawn ac yn ddiamod. Rydym ni'n benderfynol o gael gwared ar anoddefgarwch o'n cymunedau, a byddaf yn darparu datganiad llawn y prynhawn yma ar waith yr ydym ni'n ei wneud i fynd i'r afael â gwrth-semitiaeth ac i goffáu'r Holocost.

Diolch am hynna, ac rwy'n edrych ymlaen at eich datganiad, ac rwy'n gobeithio gofyn gwahanol gwestiwn i chi ar sail hwnnw. Ond, am nawr, hoffwn eich holi am addysg ac, yng ngoleuni'r cwricwlwm newydd, a wnewch chi ystyried gwaith mudiad March of the Living. Rhaglen addysgol flynyddol yw hon sy'n dod â myfyrwyr o bedwar ban byd i wlad Pwyl, lle maen nhw'n archwilio olion yr Holocost ac yn gorymdeithio'n dawel o Auschwitz i Birkenau.

Mae'n rhaid i mi ddweud bod ymweld â'r gwersylloedd wir yn newid pobl. Mae gweld yn gyfystyr â chredu, ac yn sicr teimlo. Os yw addysg wrth wraidd cael gwared ar gasineb, a fyddech cystal â gweithio gyda'r Gweinidog addysg i sicrhau'n llwyr nad yw'r Holocost yn disgyn allan o'r cwricwlwm, a bod cymaint o bobl ifanc â phosibl yn cael y cyfle i weld y gwersylloedd hyn drostynt eu hunain?

Wel, diolch yn fawr iawn i Suzy Davies am y cwestiwn yna, ac rwy'n sylweddoli bod hyn yn dilyn eich ymweliad, a'ch bod yn rhan o ddirprwyaeth, rwy'n deall, i Auschwitz. Rwy'n siŵr y byddwn ni'n clywed mwy am hynny yn nes ymlaen y prynhawn yma, pan fyddaf yn gwneud fy natganiad. Gwn y bydd y Gweinidog addysg yn fodlon edrych ar fudiad March of the Living, yn enwedig, gan eich bod wedi ei godi heddiw, ond byddwch yn gwybod ein bod ni hefyd yn darparu grant blynyddol o £119,000 i Ymddiriedolaeth Addysgol yr Holocost i ddarparu'r prosiect Gwersi o Auschwitz. A hefyd, a byddwn yn siarad mwy am hyn y prynhawn yma, rwy'n siŵr, rydym ni wedi darparu £40,500 o gyllid, cyllid pontio'r UE, a dweud y gwir, i Ymddiriedolaeth Diwrnod Cofio'r Holocost i wneud llawer o waith yn cynnwys ysgolion yng Nghymru yn rhan o ddigwyddiadau coffáu eleni.

A dweud y gwir, ddoe, cymerodd pobl ifanc ran yn y gwasanaeth cenedlaethol yn Neuadd y Ddinas, a oedd yn rymus iawn, rwy'n gwybod, a hefyd neithiwr mewn digwyddiad yn Nhŷ Cwrdd y Cyfeillion, pryd y darllenodd dau o bobl ifanc weddi am yr Holocost yn y Gymraeg a'r Saesneg. Ac rwy'n credu bod y ffaith ein bod ni'n cefnogi Ymddiriedolaeth Addysgol yr Holocost yn golygu, mewn gwirionedd, y llynedd, y cynhaliwyd ymweliad. Nawr bod gen i'r cyfle i ddweud: cymerodd 186 o gyfranogwyr ran yn yr ymweliad hwnnw ag Auschwitz, gan gynnwys 154 o ddisgyblion o 66 o ysgolion, dosbarthiadau chwech a cholegau, 19 o athrawon, 13 arall, gan gynnwys hwyluswyr a chynrychiolwyr y wasg. A bydd y rhaglen honno'n cael ei chynnal eto yng Nghymru o fis Ionawr—sy'n hollbwysig i alluogi pobl ifanc i ymgysylltu. Ond, yn amlwg, byddwn hefyd yn edrych ar y mudiadau, mudiad March of the Living hefyd.

Roedd hi'n saith deg pump mlynedd ddoe ers rhyddhau gwersyll marwolaeth Auschwitz. Amcangyfrifir bod dros filiwn o bobl a oedd yn Iddewon yn bennaf wedi dioddef marwolaeth arswydus yno. Ac roedd hynny'n cynnwys dynion, menywod a phlant o bob oed. Ac yn sicr, byddwn i gyd yn cytuno, un o'r cyfnodau tywyllaf yn ein hanes dynol. Gweinidog, a ydych chi'n cytuno â mi bod yn rhaid i ni gofio bob amser yr erchyllterau a ddigwyddodd yn Auschwitz, fel eu bod yn ein hatgoffa'n eglur o'r hyn a ddigwyddodd a'r hyn a all ddigwydd pan fydd pobl yn ysgogi casineb tuag at eraill?

Diolchaf i Joyce Watson am y cwestiwn yna. Gyda'n gilydd, mae'n rhaid i ni sicrhau bod yr Holocost yn aros yn ein cof cyfunol fel rhybudd o sut y gall naratifau atgas a rhwygol achosi'r niwed annychmygol hwnnw. A dyna pam yr ydym ni wedi ariannu Ymddiriedolaeth Diwrnod Cofio'r Holocost ac Ymddiriedolaeth Addysgol yr Holocost i ymgymryd â gweithgareddau yng Nghymru. Ond credaf y bydd llawer o Aelodau yn y fan yma o bob rhan o'r Siambr wedi clywed goroeswyr—yn wir, clywsom oroeswr yn gynharach eleni mewn digwyddiad a drefnwyd gyda Darren Millar a Jenny Rathbone ac eraill. Ond ddoe clywodd rhai ohonom ni hefyd y goroeswr Dr Martin Stern. Rydym ni'n gwybod bod straeon y goroeswyr—mae'n anodd credu eu bod nhw wedi goroesi, ond maen nhw mor ymroddgar, yn aml ar ôl ymddeol, ac mae'n rhaid i ni wrando ar y goroeswyr hynny am yr hyn y maen nhw wedi ei ddioddef. Ond, rwy'n credu mai diben Diwrnod Cofio'r Holocost, fel y maen nhw'n dweud, yw dysgu gwersi o'r gorffennol i greu dyfodol mwy diogel a gwell, a byddwn yn siarad mwy am hyn yn ddiweddarach y prynhawn yma.