6. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am y ddarpariaeth ar gyfer damweiniau ac achosion brys yng Nghanol De Cymru? OAQ55023

Diolchaf i'r Aelod am hynna. Bu cynnydd sylweddol i'r galw mewn adrannau damweiniau ac achosion brys ledled y Deyrnas Unedig, gan gynnwys yng Nghanol De Cymru, yn ystod y tymor gaeaf hwn. Er bod y system yn dal i fod yn brysur, mae'n parhau i ymateb bob dydd i anghenion cleifion.

Rwy'n sylweddoli eich bod chi wedi ateb y cwestiwn hwn ar sawl achlysur hyd yn hyn y prynhawn yma, ond gallwch werthfawrogi mai dyma'r brif broblem yn fy rhanbarth i ar hyn o bryd: y ddarpariaeth o wasanaethau damweiniau ac achosion brys yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg.

Yr wythnos diwethaf, yn y cwestiwn amserol a ofynnwyd i'r Gweinidog iechyd, gwneuthum y pwynt fod cyfeiriad strategol y gwasanaeth iechyd yma yng Nghymru yn nwylo Llywodraeth Cymru a'r Gweinidog iechyd; y bwrdd iechyd sy'n gyfrifol am ei redeg o ddydd i ddydd, sef Cwm Taf yn yr achos penodol hwn. Gallech chi roi terfyn ar gau'r ddarpariaeth damweiniau ac achosion brys yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg a rhoi cyfarwyddyd i'r bwrdd iechyd hwnnw lunio cynllun hirdymor i gynnal y gwasanaethau yno. Y rheswm pam nad yw'r meddygon ymgynghorol wedi mynd i Ysbyty Brenhinol Morgannwg yw oherwydd bod ganddo hysbysiad cau yn gysylltiedig ag ef ers cychwyn rhaglen de Cymru yn ôl yn 2014.

A wnewch chi gyflawni eich cyfrifoldeb fel Llywodraeth Cymru nawr a chymryd gafael ar y sefyllfa hon? Oherwydd y pwysigrwydd strategol yn y fan yma yw cynnal y ddarpariaeth damweiniau ac achosion brys yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg. Neu a wnewch chi droi eich cefn ar y bobl sy'n dibynnu ar y ddarpariaeth honno yn yr ysbyty hwnnw a dweud 'na' a chaniatáu i'r ddarpariaeth honno gael ei chymryd i ffwrdd, yn groes i ddymuniadau eich cyd-Aelodau ar eich mainc gefn a chyd-Aelodau ar draws y Siambr hon sydd wedi ymgyrchu'n egnïol gyda chymunedau lleol i gynnal y gwasanaeth hwnnw?

Wel, Llywydd, rwy'n hapus i ateb cwestiwn arall ar y mater hwn, a byddaf yn ceisio canolbwyntio ar y pwynt difrifol yr wyf yn credu oedd yno yng nghwestiwn yr Aelod. Y cyfeiriad strategol y mae Llywodraeth Cymru yn ei ddarparu i'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru yw bod yn rhaid i'r gwasanaethau a ddarperir fod yn ddiogel, mae'n rhaid iddyn nhw fod o ansawdd digonol, ac mae'n rhaid iddyn nhw fod yn gynaliadwy.

Rwy'n cytuno â phwynt yr Aelod fod rhaglen de Cymru wedi darparu'r cyd-destun cwmpasol ar gyfer gwasanaethau yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg, ac rwy'n cytuno, os mai dyma'r pwynt yr oedd yn ei wneud, pan ddaw'r bwrdd iechyd lleol i ystyried dyfodol y gwasanaethau hynny yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg y bydd angen iddyn nhw ailedrych ar y cyd-destun chwe blynedd ymlaen o raglen de Cymru, er mwyn gwneud yn siŵr bod y penderfyniadau'n cael eu gwneud gyda'r wybodaeth ddiweddaraf sydd ar gael iddyn nhw.

Ond mae'r bobl ar lawr gwlad sydd agosaf at y gwasanaethau hynny, ac sy'n arbenigo yn y gwaith clinigol y mae'n rhaid i adran damweiniau ac achosion brys ei wneud, yn gorfod bod y bobl sydd, yn y pen draw, yn gwneud penderfyniadau ar sail y cyfeiriad strategol y mae'r Llywodraeth yn ei osod ar eu cyfer—ac mae hynny'n golygu bod yn rhaid i'r gwasanaethau hynny fod yn ddiogel, mae'n rhaid iddyn nhw fod yn gynaliadwy, ac mae'n rhaid iddyn nhw fod o ansawdd digonol. Ac rwyf yn gobeithio y byddwn ni'n gwrando ar yr hyn a ddywed y clinigwyr wrthym ni am hyn i gyd, ar ôl iddyn nhw gael eu hysbysu gan yr holl safbwyntiau y mae Aelodau lleol o bob ochr i'r Siambr hon yn eu cyfleu i'r bwrdd ar ran y poblogaethau y maen nhw'n eu cynrychioli.

Prif Weinidog, mae'n ffaith fod prinder cenedlaethol o feddygon ymgynghorol mewn adrannau damweiniau ac achosion brys ledled Cymru a Lloegr, ond rwyf yn credu'n gryf, mewn amgylchiadau mor heriol, bod yn rhaid i fyrddau iechyd—ac yn enwedig, Bwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf—fynd ati i recriwtio'n strategol os ydyn nhw am fod yn llwyddiannus. Er enghraifft, hysbysebu ar gyfer swyddi parhaol, nid swyddi dros dro, a llunio contractau sy'n golygu nad yw meddygon ymgynghorol ynghlwm wrth un ysbyty, ond y gellir mynnu yn unol â'u contract, eu bod yn symud rhwng dau neu fwy o safleoedd i helpu i ateb gofynion cyfnewidiol. A ydych chi, Prif Weinidog, yn cytuno â mi ar hynny?

Llywydd, rwy'n cytuno â'r pwynt olaf y mae'r Aelod wedi ei wneud bod angen i ni edrych ar y contract. Rwy'n gobeithio y bydd Cymdeithas Feddygol Prydain yn fodlon cynnal trafodaethau gyda Llywodraeth Cymru ynghylch y contract meddygon ymgynghorol mewn ysbytai yma yng Nghymru i weld a oes hyblygrwydd newydd y gellir ei drafod gyda'r gweithlu. Mae hwn yn weithlu sydd yn drefnus, sydd ag undebau sy'n siarad ar eu rhan, sydd â chontract y mae pobl wedi ymrwymo iddo. Cytunaf â'r hyn y mae Vikki Howells wedi ei ddweud, y gallai'r contract gael ei ailystyried, y gallem ei gael y trafodaethau hynny gyda Chymdeithas Feddygol Prydain ynghylch hyblygrwydd newydd, ac rwy'n gobeithio y byddan nhw'n fodlon dod at y bwrdd i gynnal y trafodaethau hynny.

Prif Weinidog, mae Ysbyty Brenhinol Morgannwg yn fy etholaeth i. Yn ardal Taf Elái, bu cynnydd aruthrol i nifer y tai, ac yn ystod y degawd nesaf fwy neu lai, mae'n debygol y bydd 20,000 o gartrefi newydd ychwanegol. Mae'r ddemograffeg wedi newid yn sylweddol iawn ers rhaglen wreiddiol De Cymru. A ydych chi'n cytuno â mi y dylai unrhyw adolygiad clinigol o ddarpariaeth damweiniau ac achosion brys ystyried newidiadau mor sylweddol o ran demograffeg?

Diolchaf i'r Aelod am hynna, a rhoddaf yr un ateb a roddais yn gynharach yn y cwestiwn hwn, sef ei bod yn bwysig, wrth wneud penderfyniadau chwe blynedd ymlaen o raglen de Cymru, bod y penderfyniadau hynny'n cael eu gwneud yn y gyfres fwyaf cyfredol o ddirnadaeth am y cyd-destun presennol. Bydd pethau wedi newid yn ystod y chwe blynedd hynny, bydd tueddiadau demograffig wedi newid, bydd adeiladu tai wedi newid. Disgwyliaf i'r bwrdd iechyd ystyried yr holl bethau hynny wrth iddo wneud penderfyniadau, fel bod ei benderfyniadau yn cael eu gwneud, yn union fel y dywedodd Mick Antoniw, yng ngoleuni amgylchiadau cyfredol.