4. Pa ystyriaeth y mae'r Gweinidog wedi'i roi i ariannu'r grant cymorth tai wrth ddyrannu cyllideb Llywodraeth Cymru? OAQ55037

Mae cynnal cyllid o £127 miliwn yn y grant cymorth tai, ochr yn ochr â'n buddsoddiad parhaus o £18 miliwn ar gyfer mynd i'r afael â digartrefedd a ffrydiau cyllido eraill yn tynnu sylw at y pwyslais rydym yn ei roi ar ddarparu gwasanaethau i'r digartref, pobl mewn cartrefi a llety ansicr a phobl sydd angen cymorth i aros allan o leoliadau sefydliadol.

Mae fy apêl i'n syml iawn: peidiwch â gwneud unrhyw beth yn eich cyllideb sy'n bygwth gwariant ar daclo digartrefedd. Mae'n rhaid ichi gynnal a chynyddu grantiau tai a Chefnogi Pobl ac ati oherwydd, y tu ôl i'r ystadegau digartrefedd, mae yna bobl go iawn. Efo calon drom, mi soniaf i am un ohonyn nhw. Mi wnaeth y crwner yr wythnos yma gadarnhau mai Paul Daniel Hughes oedd y dyn gafodd ei ganfod yn farw mewn hen adeilad gwag yn Llangefni fis diwethaf.

Roedd fy nhîm yn drist iawn wrth glywed am farwolaeth Paul. Roedd yn ymweld â fy swyddfa'n rheolaidd. Roedd yn ddyn lleol digartref a fu’n byw mewn pabell ar lannau Afon Cefni am gyfnod. Ceisiodd fy nhîm ei helpu, a chawsant eu llesteirio dro ar ôl tro. Fe'i gwnaed yn ddigartref yn wreiddiol oherwydd marwolaeth ei fam, neu ar ôl marwolaeth ei fam. Roedd wedi bod mewn hostel ar un adeg ond dywedwyd wrtho am adael, am ddwyn brechdan mae'n debyg. Roedd yn daer eisiau cymorth a gwelodd na allai gael y gefnogaeth roedd ei hangen. A ydych yn cytuno mai pobl fel Paul sydd wedi dioddef, ac mewn llawer o achosion, wedi colli eu bywydau oherwydd toriadau gwariant, ac a ydych yn cytuno, er mwyn pobl fel Paul neu oherwydd pobl fel Paul, fod yn rhaid inni fuddsoddi'n iawn mewn dileu digartrefedd, ac na fydd unrhyw beth ond cynnydd yn y cyllid sydd ar gael ar gyfer hyn yn dderbyniol?

Wel, yn amlwg mae'n ddrwg iawn gennyf glywed am eich etholwr, Paul. Rydych yn llygad eich lle fod sefyllfa Paul a sefyllfa llawer o bobl fel Paul yn ganlyniad i'r sefyllfa rydym ynddi i raddau helaeth, yr anhawster i gael gwaith. A dweud y gwir, profedigaeth yw un o'r rhesymau mwyaf cyffredin a glywais gan bobl y siaradais â hwy sydd wedi bod yn ddigartref ar y stryd ac mae hynny wedi bod—. Roedd hynny'n dipyn o agoriad llygad oherwydd nid yw'n un o'r pethau y mae pobl yn eu nodi'n aml, ac rwy'n credu bod mwy o waith inni ei wneud yn hynny o beth o ran cymorth profedigaeth.

Gwrandewch, fel y dywedais wrth Jack Sargeant, rwyf wedi clywed y negeseuon gan gyd-Aelodau a chan y pwyllgor ac eraill yn glir ac rydym wedi cael cyfle i drafod yr union fater hwn gyda llywodraeth leol y bore yma, ac fel y dywedaf, os cyflwynir cyllid ychwanegol ac os oes cyfle yn y gyllideb derfynol, byddaf yn nodi beth fydd y meysydd blaenoriaeth hynny.

Wel, rwy'n falch iawn o glywed y sylwadau olaf hynny, oherwydd er bod y mater hwn wedi'i drafod yn fanwl ddoe, nid wyf yn credu eich bod wedi rhoi ateb terfynol i'r cwestiwn ynghylch cyllidebu ataliol, sy'n wendid a nodwyd yn y gyllideb a gyflwynwyd gennych. Fel eraill, ymwelais â Llamau. Prosiect Drws Agored oedd hwn i helpu i gadw pobl ifanc yn ddiogel gartref, ac os na allant eu cadw'n ddiogel gartref, i ddod o hyd i gartrefi diogel newydd iddynt—dyna ydyw, yn fras. Nid yw'n rhad, ond ei wendid, fel cymaint o'r prosiectau hyn, yw nad oes unrhyw sicrwydd y bydd yn parhau. Felly, a allwch chi ddweud wrthyf pa asesiad a wnaethoch o’r arbedion i Lywodraeth Cymru yn y dyfodol o ganlyniad i’r buddsoddiad cyfredol yn y grant cymorth tai a faint y gallech ei arbed pe baech yn cynyddu'r grant cymorth tai ar y cam hwn?

Rydym yn ymwybodol iawn o'r angen am sicrwydd y bydd cyllid yn parhau. Mae'n anffodus na ddigwyddodd yr adolygiad cynhwysfawr o wariant y llynedd, ond rydym yn disgwyl iddo ddigwydd yn nes ymlaen eleni, a dylai hwnnw ddarparu rhagolwg tair blynedd, o leiaf, ar gyfer gwariant cyhoeddus, a fydd yn bendant yn rhoi rhywfaint o sicrwydd i’r Llywodraeth, ac rydym bob amser yn awyddus i roi cymaint o sicrwydd ag y gallwn i awdurdodau lleol a'n partneriaid eraill ar gyfer y blynyddoedd i ddod.

O ran y gwasanaeth ataliol, yn amlwg, mae cefnogi pobl ac atal pobl rhag mynd yn ddigartref yn un o'r gwasanaethau pwysig hynny. Mae'r ddeddfwriaeth rydym wedi'i rhoi ar waith, rwy'n credu, yn enghraifft wych o ddull ataliol arbennig o dda. Mae’r dyletswyddau a rown ar awdurdodau lleol bellach wedi atal dros 20,000 o aelwydydd rhag mynd yn ddigartref. Felly, mae ystod o bethau y dylem eu defnyddio—dylem ddefnyddio cyllid yn ogystal â deddfwriaeth a syniadau polisi craff i gefnogi pobl ac atal pobl rhag mynd yn ddigartref. Ond fel rwy'n gobeithio fy mod wedi’i egluro i gyd-Aelodau, rwyf wedi bod yn gwrando ar y sylwadau a gyflwynwyd.

Rwy'n croesawu'r sylwadau gan y Gweinidog. Yn hwyr y llynedd, ymgynghorodd Llywodraeth Cymru ar ganllawiau ymarfer drafft y grantiau cymorth tai ar gyfer awdurdodau lleol, a gofynnai'r ymgynghoriad a oedd y trefniadau a nodir yn y canllawiau ymarfer yn addas at y diben, yn glir ac yn galluogi comisiynwyr a darparwyr i gyflawni pwrpas craidd y grant a darparu'r gwasanaethau cymorth hanfodol sydd eu hangen ar gyfer y rhai y bwriadwyd y gwasanaeth ar eu cyfer.

Weinidog, a allwch chi roi gwybod i mi felly sut y bydd Llywodraeth Cymru yn hidlo'r ymatebion er mwyn cynhyrchu'r ddogfen ganllawiau derfynol hollbwysig honno ym mis Ebrill? Ac a allwch chi ddweud wrthyf beth yw'r amserlen arfaethedig ar gyfer cyhoeddi'r canllawiau terfynol? A sut y bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio gydag awdurdodau lleol i sicrhau bod y canllawiau hyn yn cael eu sefydlu’n effeithiol i gynorthwyo dinasyddion Cymru, a lle bo hynny'n bosibl, yn edrych ar wella a chynyddu'r grant hwn?

Iawn. Wel, mae arnaf ofn na allaf ddarparu ateb manwl mewn perthynas â sut rydym yn hidlo ac yn aros am yr ymatebion hynny, na rhoi gwybodaeth am yr amserlen, ond gwn y bydd fy nghyd-Weinidog, y Gweinidog llywodraeth leol, yn gallu gwneud hynny, a byddaf yn sicrhau eich bod yn cael ateb llawn i hynny.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn