3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am sut y mae digartrefedd wedi'i leihau ers dechrau'r pandemig Covid-19? OQ55304

Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am yr ymateb hwnnw. Hoffwn ganmol yn gyhoeddus hefyd y rhai sy'n cael eu cyflogi gan awdurdodau lleol a'r trydydd sector sydd wedi gweithio ar ddigartrefedd, i sicrhau nad oes rhaid i'r rhai nad ydynt am gysgu ar y stryd wneud hynny. Rwy'n—Rwy'n siŵr fod y Gweinidog—yn pryderu bod rhai, er gwaethaf holl ymdrechion gorau awdurdodau lleol a sefydliadau'r trydydd sector, wedi penderfynu parhau i gysgu ar y strydoedd. A yw'r Gweinidog yn cytuno na allwn, ar ddiwedd y pandemig hwn, ddychwelyd at y lefel o ddigartrefedd ar y stryd a welwyd cyn y pandemig, a bod angen inni sicrhau y rhoddir camau ar waith ymhell cyn i bobl ddod yn ddigartref a gorfod byw ar y stryd?

Ydw, Mike, rwy'n hapus iawn i gytuno â chi ar hynny. Rydym wedi bod yn gweithio'n galed iawn, ar draws pob sector yng Nghymru, i sicrhau, fel y dywedaf, fod dros 800 o bobl wedi cael eu cartrefu yn ystod camau cychwynnol y pandemig. Mae gennym nifer uchel iawn o bobl hefyd yn cyrraedd drysau awdurdodau lleol bob wythnos ers i'r pandemig ddechrau, ac mae'n cyflymu ychydig ar hyn o bryd, wrth i'r cyfyngiadau ddechrau llacio. Mae fy niolch yn fawr i bartneriaid awdurdodau lleol, partneriaid yn y trydydd sector, pawb, mewn gwirionedd, ar lawr gwlad, sydd wedi cyd-dynnu mewn ffordd gydweithredol, a dylem fod yn falch iawn o hynny.

Ddoe ddiwethaf cyfarfûm â'r holl aelodau cabinet ar gyfer tai o bob rhan o Gymru. Cawsom drafodaeth dda iawn am y sefyllfa rydym ynddi hyd yma, pa fesurau a roddwyd ar waith i sicrhau pawb dan do—fel y mae'r slogan argyfwng yn ei roi—ac yna beth y gallwn ei wneud i symud i gam 2, i sicrhau bod gan bobl y math cywir o lety yn y dyfodol, ac yn llawer pwysicach, mewn gwirionedd, wedi eu hamgylchynu gan y mathau cywir o wasanaethau. Oherwydd mae'r argyfwng hwn wedi caniatáu i ni gyrraedd pobl nad oedd modd eu cyrraedd fel arall, gyda'r gwasanaethau roeddent eu hangen yn ddirfawr, i'w cael mewn cysylltiad â'r gwasanaethau hynny, ac i'w cael i ymddiried yn y bobl sy'n darparu'r gwasanaethau. Felly, mae wedi rhoi cyfle i ni gysylltu â phobl y byddai wedi cymryd misoedd lawer fel arall i'w cael i mewn i'r gwasanaethau hynny. Ac felly rydym yn benderfynol o adeiladu ar hynny, ac adeiladu ar y dull hyb ar gyfer y gwasanaethau hynny, a'r ffordd gydweithredol y mae awdurdodau lleol, byrddau iechyd a phartneriaid yn y trydydd sector wedi gweithio gyda'i gilydd.

Mae hyn yn hawdd ei ddweud ac yn anodd iawn ei gyflawni fodd bynnag. Felly, rydym yn gweithio'n galed iawn gydag awdurdodau lleol ar eu dull cam 2, sy'n gymysgedd go iawn o bethau, gan gynnwys adeiladu o'r newydd, symud tai rhent o'r sector preifat i'r sector cymdeithasol, cynlluniau buddsoddi, sicrhau bod eiddo gwag yn cael ei droi'n llety mor gyflym â phosibl, a defnyddio pob llwybr sydd gennym o'n blaenau i sicrhau nad ydynt yn dychwelyd i'r strydoedd.

Rwy'n falch iawn o nodi'r cynnydd sydd wedi'i wneud yn y maes yng Nghymru, ac yn wir, yn Lloegr. Nawr, yn Lloegr, ddoe, cyhoeddodd Llywodraeth y DU y bydd £105 miliwn o arian ychwanegol ar gael, y rhan fwyaf ohono'n arian newydd, fel y gellir ymestyn y cynllun i helpu'r rhai sy'n cysgu allan. Ac mae'r BBC wedi adrodd y bydd swm canlyniadol yn deillio o'r penderfyniad hwn yn Lloegr, lle maent yn gobeithio anelu llawer o'r cymorth ychwanegol hwnnw at y math o ofal a chymorth cofleidiol y mae pobl sy'n cysgu allan ei angen yn aml er mwyn iddynt allu cynnal tenantiaeth o ryw fath. A allwch roi sicrwydd inni y byddwch yn defnyddio'r cyllid canlyniadol hwnnw sy'n debygol o ddod i Lywodraeth Cymru mewn modd tebyg?

Wel, David, fel y gwyddoch, rydym ychydig yn nerfus am symiau canlyniadol hyd nes y byddwn wedi eu cael yn ein dwylo. Clywais y cyhoeddiad yn llawen iawn, a gofynnais ar unwaith i fy swyddogion ddechrau'r broses o sicrhau ein bod yn cael gafael ar yr arian. Felly, rydym yn gwneud hynny—hoffem yn fawr gael yr arian hwnnw. Ond yn y cyfamser, fe fyddwch yn gwybod ein bod eisoes wedi rhoi £20 miliwn tuag ato, ac mae gennym £10 miliwn o gyfalaf ar hynny hefyd, ac mae gennym gyfres o ddulliau sy'n adlewyrchu'r—wel, mewn gwirionedd, rwy'n credu bod y system yn Lloegr yn adlewyrchu ein hun ni, ar draws Cymru. Hefyd clywais y Fonesig Louise Casey yn siarad ar raglen radio am ei rôl ynddi. Roeddwn yn falch iawn o weld bod yr holl fesurau roedd hi'n eu trafod yn bethau roeddem eisoes wedi'u rhoi ar waith yma yng Nghymru. A'r rheswm roeddem yn gallu gwneud hynny yw bod gennym y grŵp gweithredu ar ddigartrefedd a gadeiriwyd ar ein rhan gan Jon Sparkes. Roeddent yn gweithio'n draws-sector yng Nghymru, gan edrych ar yr arferion gorau yn hyn o beth, ac rydym wedi gallu derbyn a gweithredu pob un o'u hargymhellion. Felly, rwy'n ddiolchgar iawn i'r grŵp o bobl a weithiodd mor galed i ni ar hynny hefyd. Rydym wedi derbyn holl argymhellion y grŵp gweithredu mewn egwyddor, ac rydym yn parhau'n ymrwymedig i sicrhau ein bod yn gweithredu yr un mor gyflym a chyda'r un egni.

Felly, rwy'n mawr obeithio y cawn y swm canlyniadol, ac y gallwn ei ddefnyddio, ond rydym yn bwrw ymlaen yn dda gyda'r cynllunio. Yn fwyaf arbennig, hoffwn gymeradwyo'r awdurdodau lleol sydd eisoes wedi siarad â ni am gynlluniau cam 2. Yn benodol, cafwyd nifer o gyflwyniadau gan awdurdodau lleol am eu syniadau, ac rwy'n fwy na pharod i'w rhannu gydag Aelodau o'r Senedd cyn gynted ag y byddant ar gael, oherwydd rwy'n gwybod, David, y byddai gennych chi, yn arbennig, ddiddordeb mawr mewn gweld y rheini wrth iddynt ddatblygu.

Weinidog, fel rwyf wedi'i ddweud sawl gwaith o'r blaen, un o'r pethau da sydd wedi ymddangos o'r pandemig hwn yw'r ysgogiad i'r Llywodraeth roi diwedd ar felltith digartrefedd. A ddoe mynychais gyfarfod rhithwir gyda Chyngor Abertawe, a hoffwn longyfarch yr arweinydd a chynghorwyr Cyngor Abertawe am sicrhau llety i lawer o bobl heb gartrefi, yn ogystal â darparu gwasanaeth cofleidiol pwysig i'r rhai sydd â phroblemau eraill yn ogystal.

Yn anffodus, nid yw effeithiau economaidd y pandemig wedi dangos eu nerth yn llawn eto, ac yn anffodus, mae hyn yn mynd i gael mwy o effaith ar bobl ifanc, sydd eisoes yn ei chael hi'n anodd dod o hyd i waith. Weinidog, a ydych yn cytuno y bydd eich targedau tai cymdeithasol presennol yn annigonol yn y dyfodol, ac a wnewch chi amlinellu pa gamau rydych yn eu cymryd i fynd i'r afael â'r prinder anochel o dai cymdeithasol? Diolch.

Gwnaf, Caroline, rwy'n hapus iawn i ymuno â chi i ganmol Cyngor Abertawe. Fel y dywedais, mae cynghorau ledled Cymru wedi gweithio'n galed iawn, ond yn enwedig y cynghorau lle mae problem digartrefedd ar ei gwaethaf, ac mae Abertawe, Caerdydd, Casnewydd a Wrecsam wedi dioddef yn arbennig o galed. Nid yw hynny'n golygu nad yw cynghorau eraill wedi cael llawer o fewnbwn a'u problemau eu hunain ac yn y blaen, ond maent wedi cael eu taro'n arbennig o galed fel dinasoedd. Ac mae Abertawe wedi gwneud gwaith rhyfeddol yn cartrefu nifer fawr o bobl ag anghenion cymhleth. Rwy'n canmol y staff ar lawr gwlad sy'n gwneud y gwaith hwnnw, oherwydd ei fod yn anodd i'w wneud ac maent wedi gwneud gwaith gwych.  

Ac rydych chi'n llygad eich lle mai rhan o'r ymateb i hyn, ac i wneud yn siŵr nad yw pobl yn mynd yn ôl ar y strydoedd, yw adeiladu digon o dai cymdeithasol i wneud yn siŵr fod pobl yn gallu cael y tai sydd eu hangen arnynt. Rydym yn falch iawn, felly, o ddweud bod gennym nifer fawr o'r hyn a elwir yn ffatrïoedd 'dulliau modern o adeiladu' ledled Cymru. Bydd Aelodau o'r Senedd, yn cael fideo bach o fy adran yn eu mewnflychau, ynghyd â 'ffeithiau hanfodol', sy'n dweud popeth wrthych am ddulliau adeiladu modern a beth yw eu manteision yn hytrach na'r dulliau traddodiadol o adeiladu. Ac un o wir fanteision y rhain yw pa mor gyflym y cânt eu codi. Felly, mae tai'n cael eu hadeiladu mewn ffatri ar y gwastad, mewn cynhesrwydd; gallant gyflogi nifer fawr o bobl ac maent yn gallu cadw pellter cymdeithasol—maent wedi bod yn gweithio drwy gydol yr argyfwng. Roeddem yn gallu ymestyn y ffatrïoedd hynny'n eithaf cyflym. Maent wedi'u lleoli'n ddaearyddol ledled Cymru. Felly, rydym yn gallu cyflogi pobl leol i wneud hynny, mae gennym gadwyni cyflenwi ar eu cyfer sydd at ei gilydd yn rhai Cymreig, ac rydym yn gweithio ar sicrhau bod y cadwyni cyflenwi i gyd yn rhai Cymreig, a gallwn eu codi'n gyflym ar safleoedd garejys, yng nghefn datblygiadau, ac ar leiniau bach anghysbell ledled Cymru, lle mae gwasanaethau eisoes, ac mae'r amser adeiladu rywle oddeutu 16 i 18 wythnos, felly mae'n eithaf syfrdanol.

Felly, bydd hynny'n rhan bwysig iawn o'r hyn rydym yn ei wneud, yn ogystal â chyflymu'r gwaith adeiladu tai cymdeithasol 'normal'—os caf ei roi mewn dyfynodau—sydd gennym ar y gweill, a cheisio defnyddio unrhyw arian y gallaf ei ganfod i gyflymu'r datblygiadau cyfalaf yno wedyn, gan gynnwys amrywiaeth o bethau rwyf am i'r Aelodau fod yn ymwybodol ohonynt, oherwydd rwyf am iddynt allu eu gwthio yn eu hetholaethau eu hunain. Felly, rydym yn ystyried symud cartrefi sector preifat i mewn i'r sector cymdeithasol, gan gynnig o leiaf bum mlynedd o'r rhent lwfans tai lleol i bobl, i gynnal safon y cartref ar bob cam a'i drosglwyddo'n ôl i'r landlord mewn cyflwr da ar y diwedd. Felly, nid oes unrhyw bryderon ynghylch unedau gwag na rheolaeth nac unrhyw beth arall. Mae'n fargen dda iawn—pum mlynedd neu fwy fel y gallwn roi llety diogel i bobl yn yr adeiladau hynny, gan ddod â llety gwag yn y sector preifat yn ôl i ddefnydd fel tai cymdeithasol, a gweithio gyda grŵp o fuddsoddwyr i wneud hynny, oherwydd, fel y gwyddoch, mae yna lawer o bobl nad ydynt yn cael llawer o elw ar eu harian yn eistedd mewn cyfrif banc, ond mae hon yn ffordd dda o gael elw ar eich arian, os mai dyna rydych chi eisiau. Rwy'n cydnabod yn llwyr fod gennym nifer fawr o landlordiaid da ledled Cymru nad oes ganddynt ond un neu ddau o dai a allai fod yn falch iawn o weithio gyda ni yn y ffordd gymdeithasol hon i helpu pobl, ond hefyd i gael incwm rheolaidd iddynt eu hunain heb boeni, oherwydd gwn mai dyna maent ei eisiau.

Felly, rydym yn barod i edrych ar unrhyw gynllun a gyflwynir. Os yw Aelodau'n ymwybodol o unrhyw beth yn eu hardal eu hunain, byddwn yn falch iawn o glywed gennych.