6. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gyda'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol ynghylch effaith ail gartrefi ar yr iaith Gymraeg? OQ55538

Diolch, Neil. Mae sicrhau y gall pobl gael mynediad at gartrefi fforddiadwy yn hanfodol ar gyfer cynaliadwyedd cymunedau Cymraeg eu hiaith yn y dyfodol. Mae hwn yn fater cymhleth, ac mae ail gartrefi yn ffactor arwyddocaol ynddo. Rwyf eisoes wedi trafod hyn gyda'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol, a byddaf yn parhau i flaenoriaethu'r mater hwn.

Rwy’n annog y Gweinidog yn gryf i gael trafodaethau gyda Chyngor Gwynedd, gan y gall llywodraeth leol wneud llawer. Yng Ngwynedd, mae 7,000 o gartrefi yn eiddo i bobl nad ydynt yn byw yng Nghymru hyd yn oed. Mae deg y cant o gartrefi yng Ngwynedd yn cael eu defnyddio fel ail gartrefi—mwy nag unrhyw sir arall yng Nghymru. Prynwyd bron i 40 y cant o'r eiddo a werthwyd yng Ngwynedd rhwng mis Mawrth 2019 a mis Ebrill 2020 fel ail gartrefi—unwaith eto, mwy nag unrhyw sir arall yng Nghymru. Mae tai yn cael eu marchnata yn Lloegr am £400,000, £2 filiwn—un am £3 miliwn, ychydig i lawr y ffordd o Fynytho, y pentref lle ganwyd a magwyd fy ngwraig. Yn syml iawn, ni all pobl leol fforddio prynu tai lle maent yn byw nawr, gyda'r cyflog cyfartalog yng Ngwynedd yn £16,000 y flwyddyn. Pasiwyd cynllun datblygu lleol gan y cyngor lleol yng Ngwynedd sy'n caniatáu, yn anhygoel, trosi tai teulu yn llety gwyliau. Felly, mae mater ail gartrefi yn epidemig sydd wedi bodoli ers degawdau mewn cymunedau Cymraeg, gan ddinistrio'r iaith. Felly, fy nghwestiwn, mewn gwirionedd, yw: pa bryd rydych chi'n mynd i ddechrau gwneud rhywbeth ynglŷn â phobl yn osgoi trethi ar yr ail eiddo, pa bryd rydych chi'n mynd i ailwampio'r system gynllunio, ac yn enwedig cynlluniau datblygu lleol, a pha bryd y mae'r Llywodraeth yn mynd i roi diwedd ar y sgandal?

Diolch, Neil. Yn gyntaf oll, hoffwn roi gwybod iddo fy mod wedi cael trafodaethau, nid yn unig gydag aelodau o Gyngor Gwynedd yr wythnos diwethaf, ond hefyd gyda chynrychiolwyr o'r holl awdurdodau lleol gwledig yng Nghymru, ac roedd hwn yn fater a drafodwyd gennym. A'r hyn sy'n amlwg yw bod hwn yn fater cymhleth iawn. Rydym yn benderfynol o sicrhau ei bod yn bosibl i bobl sy'n cael eu magu mewn ardal—y dylent allu aros yn yr ardal honno. Ond mae'r ffyrdd o sicrhau bod hynny'n digwydd braidd yn gymhleth.

Wrth gwrs, un o'r pethau rydym wedi’u gwneud, ac rydym wedi ymrwymo iddynt, ac rydym yn eu cyflawni, yw adeiladu 20,000 o gartrefi newydd. Ni yw'r unig genedl yn y DU lle gall awdurdodau lleol godi premiwm o hyd at 100 y cant ar gyfradd safonol y dreth gyngor ar ail gartrefi. Ni yw'r unig ran o'r DU—nid yr Alban, hyd yn oed; fe wnaethant ddarparu gostyngiad treth dros dro i fuddsoddwyr prynu i osod hyd yn oed, ni wnaethom hynny yng Nghymru, fe wnaethom drosglwyddo peth o'r arian hwnnw i adeiladu cartrefi newydd.

Ond credaf ei bod yn bwysig deall ein bod wedi bod yn ystyried hyn ers peth amser. Rydym yn chwilio am ffordd o fynd i'r afael â'r mater difrifol hwn. Rydym wedi’i drafod yn ein grŵp cynghori ar y Gymraeg, ac ar hyn o bryd, mae Dr Simon Brooks yn cynnal adolygiad o sut y mae ardaloedd eraill yn ymdrin ag ail gartrefi fel rhan o'i waith gydag academi Hywel Teifi, ac rwy'n gobeithio y bydd ei astudiaeth yn ein helpu i ddod o hyd i ffordd ymlaen yn hyn o beth. Rydym wedi edrych ar Gernyw, rydym wedi edrych ar yr Alban, rydym wedi edrych ar Jersey—mae gan bob un ohonynt broblemau'n gysylltiedig â hwy. Felly, rydym yn chwilio am ateb, ac nid ydym wedi dod o hyd i un eto. Felly, rydym yn bendant yn awyddus i sicrhau ein bod yn dechrau cyfathrebu ag Aelodau o'r Senedd, a gwn fod y Gweinidog tai wedi gwahodd Aelodau a oedd â diddordeb yn hyn i siarad â hi yn ddiweddar iawn.

Weinidog, gall ail gartrefi fod yn rhan bwysig o gynnal yr economi leol, ond mae cydbwysedd bregus iawn i'w daro, a chredaf fod rhan o'r ateb yn ymwneud ag adeiladu mwy—mwy o dai cymdeithasol, nad ydynt yn creu'r broblem hon, ond hefyd, mae'n agored i gynghorau, wrth ddatblygu tir, ei gyfamodi i farchnad leol. Ar gyfer adeiladau newydd, ymddengys i mi y gallai hynny fod yn ddatblygiad diddorol. Ni chredaf y gallwch ei wneud yn ôl-weithredol, gan fod yn rhaid i chi wynebu'r ffaith bod y cartrefi hyn yn aml yn cael eu gwerthu gan bobl leol, yn gwbl naturiol, i'r sawl sy'n rhoi'r cynnig uchaf, a dyna'n aml pryd y dônt yn ail gartrefi.

Diolch. Wel, gallaf roi sicrwydd i chi y byddwn yn cynnal ein cefnogaeth i'r grant tai cymdeithasol, sef prif ffynhonnell cymorthdaliadau ​​ar gyfer tai fforddiadwy yng Nghymru. Mae hynny, wrth gwrs, yn cyfrannu at y targed hwnnw o 20,000. Mae'r system gynllunio yn rhywbeth lle mae—. Rydym wedi ceisio edrych i weld a oes modd tynhau'r system gynllunio, efallai, fel na allwch newid eiddo o fod yn gartref i rywle y gallwch ei rentu. Mae rhai problemau cyfreithiol cymhleth iawn ynghlwm wrth hynny. Ond fel y dywedwch, mae'n rhaid i ni gael y cydbwysedd hwn yn iawn, gan fod hyn hefyd—. Mae twristiaeth yn elfen wirioneddol bwysig yn y cymunedau hynny, ond ar hyn o bryd, credaf fod yn rhaid inni gydnabod bod y cydbwysedd mewn rhai cymunedau wedi mynd yn rhy bell.

Diolch yn fawr iawn, Weinidog.