Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Paul Davies. 

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, cyhoeddwyd cyfres o ddatganiadau polisi pwysig gan Weinidogion Llywodraeth Cymru erbyn hyn i'r cyfryngau yn hytrach nac i'r Siambr hon. Wrth gwrs, mae'n hanfodol bod Aelodau yn cael y cyfle i ymateb i gyhoeddiadau Llywodraeth Cymru ar ran pobl Cymru. Yr wythnos diwethaf, fe wnaethoch ddewis gwneud cyhoeddiad i'r cyfryngau a oedd yn effeithio ar gannoedd o filoedd o bobl ledled y de. Methoch ag ateb cwestiynau ar amseriad eich datganiad, a'r wythnos hon rydych chi wedi penderfynu peidio ag ymddangos yn bersonol hyd yn oed. Prif Weinidog, mae'r diystyrwch hwnnw o ddemocratiaeth Cymru yn annerbyniol, ac a wnewch chi sicrhau nawr y bydd unrhyw benderfyniadau yn y dyfodol yn cael eu gwneud yn y Siambr hon yn gyntaf fel y bydd gan Aelodau etholedig, yn yr ysbryd o fod yn agored ac yn dryloyw, gyfle i graffu yn briodol ar Lywodraeth Cymru?

Llywydd, dywedasoch wrth gyflwyno sesiwn y prynhawn yma bod gan bob Aelod o'r Senedd yr un cyfle i gymryd rhan, boed hynny o bell neu'n bersonol, felly gadawaf i chi ymdrin â'r sylwadau a wnaeth arweinydd yr wrthblaid ynghylch ble mae pobl yn dewis cymryd rhan yn y trafodion hyn.

Rwy'n dweud wrth bobl yng Nghymru drwy'r amser y dylen nhw osgoi teithiau diangen, ac rwy'n credu bod yr un gallu gen i i ateb cwestiynau yn y ffordd yr ydym ni'n ei wneud nawr ag y byddai gen i pe bawn i yn y Siambr. Mae'n gwbl anghywir i'r Llywodraeth ofyn i bobl yng Nghymru weithredu mewn un cyfeiriad ac yna peidio ag ymddwyn yn yr un ffordd ein hunain. Rwy'n credu bod yr Aelod yn hollol anghywir i awgrymu, rywsut, gan fy mod i'n ateb cwestiynau yn y ffordd yr wyf i'n ei wneud, nad yw hynny'n foddhaol. Ond mae hwnnw'n bwynt i chi, Llywydd, rwy'n credu, yn hytrach nag i mi.

O ran y pwynt arall, mae'n amlwg yn lol. Rwy'n ateb cwestiynau ar lawr y Cynulliad hwn, rwy'n gwneud datganiadau ar lawr y Cynulliad hwn yn gwbl reolaidd. Fe wnes i hynny drwy'r toriad, pan nad oedd ei Lywodraeth ef yn San Steffan ar gael i ateb yr un cwestiwn gan unrhyw gynrychiolydd etholedig, ac nid oes unrhyw beth o gwbl y mae'n rhaid i'r Llywodraeth hon ymddiheuro amdano na bod yn atebol amdano o ran bod ar gael ac yn atebol i Senedd Cymru.

Wel, Llywydd, nid wyf i'n mynd i gymryd unrhyw bregethau gan y Prif Weinidog. Awgrymaf i chi, Prif Weinidog, eich bod yn gallu dod i swyddfeydd eich Llywodraeth ym Mharc Cathays, ond na allwch chi ddod i galon democratiaeth Cymru, sydd hefyd yn weithle i chi. A phan ddaw'n fater o wneud datganiadau y tu allan i'r Siambr hon, mae gen i ofn bod gennych chi gryn hanes fel Llywodraeth. Mae dros 2 filiwn o bobl ledled Cymru yn byw o dan gyfyngiadau eich Llywodraeth erbyn hyn; y peth lleiaf y gallwch chi ei wneud yw cynnig cyfle i'w cynrychiolwyr etholedig eich holi am eich penderfyniadau, a dyna pam mae gwneud datganiadau i'r Siambr hon yn gyntaf mor bwysig.

Nawr, ceir rhai pryderon gwirioneddol am effaith cyfyngiadau symud lleol ar bobl sy'n byw ar eu pennau eu hunain, ac mae'n hanfodol bod Llywodraeth Cymru yn edrych ar y cyfyngiadau gyda'r bwriad o ddod o hyd i ryw ffordd o ganiatáu i aelwydydd un person gymysgu â pherson arall. Prin fu'r gydnabyddiaeth o'r effaith ddifrifol y gallai hyn ei chael ar iechyd meddwl pobl, yn enwedig o gofio bod cynifer o aelwydydd un person eisoes wedi gorfod amddiffyn yn ystod y rhan fwyaf o eleni. A gwn eich bod chi wedi dweud eich bod yn pryderu am y bobl oedrannus hynny sy'n byw ar eu pennau eu hunain nad ydyn nhw, ar hyn o bryd, yn cael cymysgu ag unrhyw un arall o dan do. Felly, a allwch chi ddweud wrthym ni beth yr ydych chi'n ei wneud yn ei gylch, oherwydd rydych chi'n ymwybodol o fodel yr Alban sy'n caniatáu i un person ffurfio aelwyd estynedig gydag un arall? O wybod pa mor anobeithiol o ynysig y mae'n rhaid bod rhai pobl ledled Cymru yn teimlo, a allwch chi ddweud wrthym ni pam nad yw Llywodraeth Cymru eisoes wedi newid y rheoliadau o ran aelwydydd un person, oherwydd rwy'n siŵr y byddech chi'n cytuno, mae'n rhaid i ni gynnig gobaith i'r bobl hyn?

Wel, Llywydd, rwy'n credu fy mod yng nghalon democratiaeth Cymru nawr, ac rwy'n ateb cwestiynau'r Aelod, felly rwy'n dal i fethu â gweld beth mae e'n ei gredu sydd ganddo i gwyno amdano.

O ran pobl sy'n byw mewn aelwydydd un person, rwy'n credu bod hwnnw'n fater pwysig. Rwyf i wedi bod yn ei drafod gydag arweinyddion awdurdodau lleol sy'n destun cyfyngiadau lleol. Rwyf i wedi bod yn cymryd diddordeb ym model yr Alban o wneud hynny. Mae'n cael ei ystyried yn rhan o'r adolygiad 21 diwrnod yr ydym ni'n ei gynnal yma yng Nghymru. Felly, yng Nghymru, rydym ni wedi cadw at y patrwm o adolygu ein rheoliadau bob tair wythnos. Mae'r ystyriaeth honno ar gyfer aelwydydd un oedolyn yn rhan o'r adolygiad tair wythnos presennol, a drafodwyd gan gyd-Weinidogion yn y Cabinet y bore yma. Rwy'n obeithiol y byddwn ni'n gallu cwblhau'r rheoliadau angenrheidiol a'r cyngor y mae angen i ni ei gael gan y prif swyddog meddygol ac eraill er mwyn cwblhau ein hystyriaeth ohonyn nhw yn yr adolygiad tair wythnos sy'n dod i ben yr wythnos hon.

Prif Weinidog, gan fod mwy a mwy o bobl ledled Cymru yn byw o dan gyfyngiadau llymach erbyn hyn, mae'n gwbl hanfodol bod rhaglen brofi Llywodraeth Cymru mor effeithiol â phosibl, a bod capasiti yn cael ei ddefnyddio. Y penwythnos diwethaf, dywedasoch wrthym ein bod ni'n gweithredu yng Nghymru ar hyn o bryd tua 2,000 i 3,000 o brofion y dydd o gapasiti Cymru, sydd hyd yn oed yn sylweddol is na'r targed o 9,000 o brofion y dydd a addawodd Llywodraeth Cymru yn wreiddiol. Ac eto, wythnos yn gynharach, dywedasoch y gellid prosesu 28,000 o brofion ychwanegol yr wythnos, gyda chapasiti ychwanegol ar gael i reoli cynnydd i achosion ledled Cymru.

Prif Weinidog, mae'n gwbl hanfodol bod y system yn gallu ymateb i gynnydd sydyn mewn profion sy'n deillio o gynnydd i achosion, ac eto rydych chi wedi ei gwneud yn eglur i Gymru gyrraedd ei chapasiti llawn, y byddai'n anodd o ddydd i ddydd. O gofio eich bod chi wedi buddsoddi £32 miliwn arall i gyflymu amseroedd derbyn canlyniadau profion coronafeirws, a allwch chi ddweud wrthym ni pa newidiadau sylfaenol sydd wedi cael eu cyflwyno i'n gwasanaethau labordy i gynyddu eu capasiti a'u cydnerthedd, a pha gamau brys ydych chi'n eu cymryd i sicrhau bod pob labordy yng Nghymru yn agored ac yn gweithio? Ac yn fwy cyffredinol, pa mor ffyddiog ydych chi bod gan Gymru system brofi sy'n gallu cefnogi ein pobl dros fisoedd y gaeaf?

Llywydd, rwy'n meddwl os yw'r Aelod eisiau fy nyfynnu y dylai geisio gwneud hynny yn gywir. Dywedais dros y penwythnos y byddai'r niferoedd profi yr wythnos hon dros 5,000 ac y byddai'n codi i 8,000 o fewn system Cymru yn fuan iawn. Y gwir frwydr sy'n ein hwynebu yn system Cymru ar hyn o bryd yw'r problemau sy'n wynebu'r labordai goleudy y mae ei blaid ef yn gyfrifol amdanynt. Nawr, rydym ni wedi cael sicrwydd gan y labordai goleudy hynny y byddan nhw'n gallu cynyddu'r gwasanaeth y maen nhw'n ei ddarparu i Gymru o'r 9,400 o brofion sydd gennym ni ar hyn o bryd i 14,000 erbyn dechrau mis Hydref a 19,000 erbyn dechrau mis Tachwedd. Rwy'n gobeithio'n fawr y bydd hynny yn profi i fod yn wir ac y bydd y labordai goleudy yn gallu dychwelyd i'r lefel o wasanaeth yr oedden nhw'n ei darparu i Gymru tua pedair wythnos yn ôl. Ond os ydych chi eisiau gwybod ym mhle y bu'r trafferthion yng Nghymru dros yr wythnosau diwethaf, mae wedi bod yn y pwysau y mae'r system labordai goleudy wedi eu dioddef a'r anawsterau y mae ei Lywodraeth ef yn San Steffan wedi eu cael yn ymdopi â'r pwysau hynny ac yn rhoi'r system honno ar y trywydd iawn unwaith eto.

Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.

Diolch, Llywydd. Bydd llawer ohonom ni wedi cael ein synnu a'n dychryn braidd gan y golygfeydd o ben yr Wyddfa dros y penwythnos, gyda chiwiau hir o bobl yn ceisio cyrraedd y copa gan ddiystyru yn llwyr, mae'n ymddangos, canllawiau cadw pellter cymdeithasol, ond mae'n codi mater ehangach wrth gwrs. Bydd llawer o'r rhain wedi bod yn ymwelwyr ac nid oes dim wedi'i nodi yn y canllawiau ar hyn o bryd sy'n atal rhywun sy'n dod o fan lle ceir nifer fawr o achosion o COVID mewn rhannau eraill yn y DU rhag teithio i ardaloedd o Gymru sydd â throsglwyddiad cymunedol isel ar hyn o bryd. Pam, Prif Weinidog, na chewch chi deithio o Aberafan i'r Fenni, ond y cewch chi deithio o Fanceinion i Fynytho?

Wel, Llywydd, a gaf i ddechrau drwy gytuno ag Adam Price bod y rheini yn lluniau a oedd yn peri pryder? Gadewch i mi wneud nifer o bwyntiau mewn ymateb, fodd bynnag. I ddechrau, mae'n bwysig iawn ac rydym ni wedi cael llawer o bryder dros yr haf mewn cyrchfannau gwyliau ynghylch pobl yn teithio o fannau eraill yn y Deyrnas Unedig a'r risg y gallai hynny ei pheri o ran lledaeniad y feirws yn yr ardaloedd hynny. Mewn gwirionedd, mae'r dystiolaeth wedi bod yn llawer mwy cadarnhaol na hynny ac nid oes gennym ni enghreifftiau lle mae'r feirws wedi mynd allan o reolaeth yn yr ardaloedd gwyliau hynny gan ei fod wedi cael ei fewnforio o fannau eraill. Felly, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn cael ein harwain gan y dystiolaeth a'r dystiolaeth yw nad yw hynny wedi achosi anawsterau, a chredaf fod hynny'n deyrnged i ddau beth: y rheswm yw bod pobl wedi clywed ein neges am ymweld â Chymru yn ddiogel, ac mae'n deyrnged i'r ymdrechion a wnaed yn y cymunedau hynny i groesawu pobl o fannau eraill, sydd mor bwysig i'r economi leol, ond gwneud hynny mewn ffordd nad yw'n peri risg i iechyd y cyhoedd.

Fodd bynnag, rwy'n credu bod yr Aelod yn gwneud pwynt pwysig. Yng Nghymru, pan fydd gennym ni ardal â nifer fawr o achosion, rydym ni'n gofyn i bobl beidio â theithio y tu allan i'r ardal honno heblaw at ddibenion penodol cyfyngedig, ac nid yw mynd ar wyliau yn un ohonyn nhw. Ysgrifennais at Brif Weinidog y DU ddoe yn ei annog i wneud yr un peth yn Lloegr. Nid wyf i'n credu ei bod hi'n iawn i ni sefydlu cyfres o reolaethau ar y ffin yn ceisio atal pobl o fannau eraill rhag ymweld â Chymru: rwy'n credu y byddai hynny yn ein harwain at bob math o sefyllfaoedd anghyson ac anodd. Ond rwy'n credu, wrth i ni weithredu i atal pobl sy'n byw mewn mannau â nifer fawr o achosion yng Nghymru rhag teithio i Loegr a chymryd y risg o'r feirws gyda nhw, y dylai Prif Weinidog y DU yn rhinwedd ei swydd fel Prif Weinidog Lloegr yn yr achos hwn wneud yr un peth i atal pobl o fannau â nifer fawr o achosion yn Lloegr rhag teithio o fannau eraill yn Lloegr i Gymru neu i rannau eraill o'r Deyrnas Unedig oherwydd y risg y mae hynny'n sicr yn ei hachosi. Ysgrifennais ato ddoe yn gofyn iddo wneud hynny, gan ei annog i drefnu cyfarfod COBRA ar gyfer yr wythnos hon, fel y gwnaeth Prif Weinidog yr Alban dros y penwythnos, ac edrychaf ymlaen at gael ateb.

Prif Weinidog, mae'r haf wedi bod yn gyfnod pryderus iawn i bobl ifanc, fel y gwyddoch. O ganlyniad i'r llanast Safon Uwch, gadawyd llawer ohonyn nhw ddim yn gwybod a oedden nhw'n mynd i'r brifysgol o gwbl, heb sôn am ba un. Ar ôl cyrraedd y campws yr wythnos diwethaf, y pryder nawr fydd a fyddan nhw'n cael dychwelyd adref ar gyfer y Nadolig. Mae myfyrwyr fel Meg, myfyriwr y gyfraith blwyddyn gyntaf o Aberhonddu, sy'n astudio yng Nghaerfaddon, angen eglurder. Mae hi'n dweud bod neges y Llywodraeth yn amlwg yn ddryslyd ac yn sicr y gallai gael ei chyfleu yn well, yn enwedig i fyfyrwyr sydd wedi symud i wahanol wlad sydd â gwahanol reoliadau. Felly, a allwch chi ateb y cwestiynau penodol hyn? I ba raddau y mae addysg wedi'i heithrio o reolau sy'n caniatáu i fyfyrwyr ffurfio aelwydydd newydd? A gaiff myfyrwyr sy'n astudio ac yn byw mewn ardal dan gyfyngiad yng Nghymru ond sy'n byw mewn mannau eraill ddychwelyd adref? A gaiff myfyrwyr sy'n astudio ac yn byw mewn ardaloedd lle nad oes cyfyngiadau ar waith deithio adref, hyd yn oed os yw'r cartref mewn ardal lle ceir cyfyngiadau lleol? Ac yn olaf, a gaiff myfyrwyr sy'n astudio mewn un ardal sydd dan gyfyngiadau lleol deithio i ardal arall sy'n destun cyfyngiadau lleol os yw hyn yn golygu cyrraedd adref?

Llywydd, mae'r rheolau sy'n llywodraethu pobl ifanc yng Nghymru yr un rheolau â'r rhai sy'n llywodraethu pawb arall. Nid wyf i'n barod i bwyntio'r bys at bobl ifanc ar gyfer triniaeth andwyol yn y modd sy'n cael ei awgrymu weithiau. Rwy'n cytuno â'r hyn a ddywedodd Adam Price wrth agor yr ail gyfres yna o gwestiynau, bod pobl ifanc wedi cael amser anodd iawn yn ystod coronafeirws, ac mae Llywodraeth Cymru gyda'r sector yng Nghymru yn gweithio'n galed iawn i wneud yn siŵr bod lles pobl ifanc, hyd yn oed yn y gyfres anoddaf hyn o amgylchiadau, yn parhau i gael ei ddiogelu yn briodol, bod eu gallu i gael mynediad at addysg o ansawdd uchel yn cael ei gadw drwy gydol y tymor hwn, ac nad ydyn nhw'n cael eu trin yn wahanol i unrhyw ddinesydd arall yng Nghymru. A'r atebion i gwestiynau Adam Price yw y byddai'r rheolau a fyddai'n berthnasol i unrhyw berson yng Nghymru yn berthnasol i berson ifanc sy'n astudio hefyd, ac mae hynny i gyd ar gael i bobl sydd angen cael atebion i'r cwestiynau hynny, ar wefan Llywodraeth Cymru, ond hefyd yn y cyngor penodol gan wahanol sefydliadau addysg uwch sy'n gweithio'n galed i gyfathrebu â phobl sydd wedi cyrraedd i astudio ynddyn nhw.

Ar 4 Medi, Prif Weinidog, rhybuddiodd SAGE bod risg sylweddol y gallai addysg uwch chwyddo trosglwyddiad COVID-19 yn lleol ac yn genedlaethol. Dywedasant fod angen trosolwg cenedlaethol o'r risg, ac unwaith eto, nodwyd ganddyn nhw bod profi yn hollbwysig. Ar 15 Gorffennaf, dywedasoch chi, 'Heddiw gallwn gynnal 15,000 o brofion y dydd.' Ddydd Sul, dywedasoch, 'nid yw 15,000 yn darged cynaliadwy o ddydd i ddydd.' Felly, wrth i brifysgolion agor eu drysau, mae'r system brofi yn methu, ac os mai'r broblem yw'r rhwydwaith labordai goleudy, pam wnaethoch chi gyd-fynd ag ef a rhoi eich ymddiriedaeth ynddo yn y ffordd y gwnaethoch chi? Nawr, y cyngor gan SAGE ddechrau'r mis hwn oedd y dylid gweithredu strategaeth gydgysylltiedig ar frys ar gyfer ymateb i gynnydd mewn achosion, rhwng y Llywodraeth, sefydliadau addysg uwch a thimau iechyd cyhoeddus lleol, ond mae'n ymddangos ar hyn o bryd, Prif Weinidog, nad oes cynllun eglur i gefnogi myfyrwyr, dim cynllun eglur i gefnogi'r sector addysg uwch. Dim ond 12 wythnos sydd tan y Nadolig; pa bryd y gallwn ni ddisgwyl y cynllun hwnnw?

Llywydd, mae'r cynllun hwnnw yn bodoli, ac mae'r Aelod yn hollol anghywir i ledaenu cyhuddiadau nad yw'n bodoli pan fo'n amlwg iawn ei fod, a bod cynifer o bobl yn gweithio mor galed i wneud yn siŵr bod myfyrwyr yng Nghymru yn derbyn gofal da. Mae'n hollol anghywir i ddweud bod y system brofi yn methu yng Nghymru. Mae gennym ni dros 100,000 o fyfyrwyr yng Nghymru ac mae tua 100 ohonyn nhw wedi cael eu profi fel achosion positif o coronafeirws. O'n system Profi Olrhain Diogelu, mae 93 y cant o gysylltiadau agos yn dal i gael eu cysylltu, cyrhaeddwyd 94 y cant o achosion positif—85 y cant o'r rheini o fewn 24 awr, 92 y cant o fewn 48 awr. Mae'r system yng Nghymru—a'r system yn yr Alban yn wir—yn gwrthsefyll y cyfnod anodd yr ydym ni'n byw drwyddo. Mae'n wahanol iawn i'r hyn sy'n digwydd mewn mannau eraill.

O ran y labordai goleudy, cefais fy annog droeon ar lawr y Senedd i wneud yn siŵr bod Cymru yn manteisio'n llawn ar y capasiti y byddai'n ei gynnig i ni. Roedd hi'n iawn i ni wneud hynny, ac fel y dywedais, tan nifer o wythnosau yn ôl, roedd y system yn gwasanaethu Cymru yn dda iawn. Rydym ni eisiau gweld y system honno yn cael ei hailgyflwyno. Rydym ni eisiau ei gweld yn ôl yn darparu nifer y profion a phrydlondeb y profion yr ydym ni'n gwybod sydd eu hangen ar Gymru. Anogaf Weinidogion y DU i wneud yn siŵr eu bod nhw'n gwneud popeth yn eu gallu i'n rhoi ni yn y sefyllfa honno, ac yna byddwn ni'n falch iawn yn wir, unwaith eto, o fod yn rhan o'r system honno, sy'n darparu miloedd o brofion i bobl Cymru ac sy'n rhan o'r seilwaith y byddwn ni i gyd yn dibynnu arno wrth i ni fynd ymhellach i'r hydref a'r gaeaf.

Arweinydd Plaid Brexit, Mark Reckless.

Prif Weinidog, pan wnaed Caerdydd yn destun cyfyngiadau symud lleol gennych chi, a thrwy rym y gyfraith ei gwneud yn ofynnol i bobl weithio gartref os oedd yn rhesymol ymarferol, a wnaethoch chi ystyried effaith bosibl hynny ar ein trafodion yn y Senedd? Nawr, os ydych chi'n gywir pan fyddwch chi'n dweud bod gan Aelodau yr un gallu i gymryd rhan, boed o bell neu'n bersonol, onid yw hynny'n awgrymu ei bod hi'n rhesymol ymarferol i Aelodau weithio gartref? Ac os oes gan Aelodau farn wahanol, o ystyried mai dyna'r gyfraith, a allen nhw gael cnoc ar y drws gan Heddlu De Cymru? Dywedasoch yn gynharach, 'Bydd fy nghyd-Weinidog yn gwneud datganiad ar lawr y Siambr yn ddiweddarach heddiw'. A allaf i gasglu o hynny y bydd rhai Gweinidogion yn dod yn bersonol i'r Siambr, hyd yn oed os na fyddwch chi eich hun? Ac nid ydych chi wedi dweud a ydych chi'n siarad o gwt â phob cyfleuster yng nghefn eich gardd, neu a ydych chi'n siarad o'ch swyddfa ym Mharc Cathays. Os ydych chi'n siarad o'ch swyddfa, yna mae'n debyg eich bod chi wedi penderfynu nad yw'n rhesymol ymarferol gweithio gartref, felly pam na wnewch chi ddod i'r Siambr? Ac, yn gyffredinol, pan eich bod chi'n dweud bod yn rhaid i bobl weithio gartref yn ôl y gyfraith os yw'n rhesymol ymarferol, a fyddech chi'n gofyn i bobl wneud fel y dywedwch, neu ddilyn yr esiampl a roddwyd gan ein Llywydd ac arweinydd yr wrthblaid?

Wel, Llywydd, gallaf sicrhau'r Aelod, pan fydd y penderfyniad yn cael ei wneud i gyflwyno cyfyngiadau lleol mewn unrhyw ran o Gymru, yna caiff pob agwedd ar y penderfyniad hwnnw ei hystyried yn ofalus. Mater i Aelodau unigol yw llunio barn ynghylch sut y maen nhw'n cydymffurfio â'r gyfraith. Mae'n rhesymol ymarferol i mi weithio o'm swyddfa ym Mharc Cathays, oherwydd er mwyn gallu ateb cwestiynau'r Aelodau, rwyf i angen cymorth staff Llywodraeth Cymru, sy'n fy helpu i wneud yn siŵr fy mod i mewn sefyllfa cystal ag y gallaf fod ynddi i ddarparu atebion y mae gan Aelodau hawl i'w disgwyl. Felly, mae'n rhesymol ymarferol i mi weithio o'r fan yma gan fy mod i'n byw yng Nghaerdydd ac nid oes angen i mi groesi unrhyw ffiniau i gyrraedd yma. Mae Aelodau eraill wedi'u rhwymo gan y rheoliadau, yn union fel pob aelod o gymdeithas Cymru mewn ardaloedd lle mae cyfyngiadau lleol ar waith, ac rwy'n credu bod rhwymedigaeth ar bobl i wneud yn siŵr eu bod nhw'n ystyried yn ofalus y sefyllfa gyfreithiol y maen nhw ynddi. Rwyf i ar lawr y Senedd, Llywydd. Fel y'i gwnaed yn eglur gennych chi, mae cyfranogiad rhithwir neu gorfforol yn union yr un fath. Rwyf i ar lawr y Senedd nawr yn ateb cwestiynau. Bydd fy nghyd-Weinidog Ken Skates yn ateb cwestiynau o bell, a bydd yntau ar y llawr hefyd.

Prif Weinidog, rydych chi'n dweud eich bod chi'n gweithio o'ch swyddfa gan ei bod yn rhesymol ymarferol gwneud hynny, ond onid yw'r gyfraith yn dweud bod yn rhaid i chi weithio gartref os yw'n rhesymol ymarferol gwneud hynny? Ac o ystyried ei bod hi yr un mor bosibl cymryd rhan o bell ac yn gorfforol, onid yw hynny'n wir? Ac eto rydych chi'n dewis peidio â dod i'r Siambr, yn union fel y gwnaethoch ddewis yr wythnos diwethaf i wneud cyhoeddiadau nid yn y Siambr, ond drwy'r cyfryngau. Rydych chi'n dweud bod yr holl benderfyniadau a chyhoeddiadau a rheoliadau hyn yr ydych chi'n dal i'w pasio gydag amrywiaeth a rheoleidd-dra helaeth ynghylch coronafeirws yn cael eu hystyried yn ofalus, ac i'r perwyl hwnnw, a gaf i ofyn a yw eich polisi o wneud i bawb adael tafarndai a bwytai ar yr un pryd yn gweithio i'n helpu i feithrin imiwnedd torfol?

A gaf i ofyn hefyd beth sy'n digwydd o ran ein democratiaeth a chynigion a gadeiriwyd gan swyddog yn eich Llywodraeth i ystyried gohirio'r etholiad ac ymestyn tymor y Senedd Cymru hon y tu hwnt i bum mlynedd? Oni fyddai hynny'n rhyfeddol o ystyried yr arferion democrataidd sydd gennym ni? Yn yr Unol Daleithiau, gwelwn y ddadl gyntaf rhwng y cystadleuwyr arlywyddol heno. Sylwaf fod Donald Trump eisiau gohirio'r etholiadau yno, ond gwrthodwyd hynny yn gyflym iawn. Onid yw'n wir bod angen i ni bleidleisio fis Mai nesaf, fel sy'n ofynnol yn ôl y gyfraith, ac na fyddai'n iawn o gwbl ymestyn ein tymor ymhellach neu ohirio'r etholiadau hynny? Fel y dywedodd un o'm hetholwyr heddiw—ac rwy'n meddwl tybed a allech chi ateb hyn—os gallwn ni giwio i fynd i'r archfarchnad, siawns y gallwn ni giwio i bleidleisio.

Llywydd, nid yw'r rheoliadau sydd ar waith yng Nghymru yn ei gwneud yn ofynnol i bobl i gyd adael y dafarn ar yr un pryd; yn wir, roedd yn benderfyniad bwriadol iawn i beidio â gwneud hynny. Yn Lloegr, mae'n rhaid i bawb fod ar y palmant am 10 o'r gloch yn y nos, pa un a ydyn nhw hanner ffordd drwy bryd o fwyd neu newydd ddechrau yfed. Mae'n rhaid iddyn nhw fod y tu allan am 10 p.m. ac fel yr ydych chi wedi gweld mewn mannau eraill, mae hynny'n amlwg yn achosi anawsterau o ran trefn gyhoeddus ac iechyd y cyhoedd. Fe wnaethom ni benderfynu mabwysiadu'r achos cwbl i'r gwrthwyneb yma yng Nghymru. Mae gan bobl amser ar ôl 10 o'r gloch i orffen yr hyn y maen nhw'n ei fwyta a'i yfed, ac i adael mewn ffordd drefnus, wedi'u gwasgaru dros y cyfnod hwnnw. Mae sefyllfa yn hollol i'r gwrthwyneb ar waith yng Nghymru i'r un a awgrymwyd yn y cwestiwn.

Llywydd, gadewch i mi ddweud fy mod i wedi ymrwymo yn llwyr i gael etholiad ym mis Mai y flwyddyn nesaf. Dyna'n sicr yw'r peth iawn; dyna a ddylai ddigwydd yn fy marn i. Nid yw'n iawn ymestyn y Senedd hon y tu hwnt i'w thymor presennol. Rwy'n teimlo yn gryf iawn bod angen adnewyddu'r Senedd yn ddemocrataidd. Dylai'r cyfle i bobl yng Nghymru benderfynu pwy y maen nhw eisiau i'w cynrychioli yn y dyfodol fod yn eu dwylo nhw, a dylai fod yn eu dwylo nhw ym mis Mai y flwyddyn nesaf.

Yr unig bwynt y byddwn i'n ei wneud i'r Aelod yw hwn: nid oes yr un ohonom ni'n gwybod beth fydd y sefyllfa o ran coronafeirws bryd hynny. Yn union fel yr wyf i eisiau cael etholiad, rwyf i eisiau cael etholiad lle mae pob dinesydd yng Nghymru yn teimlo'n hyderus ynghylch gallu cymryd rhan, ac nad ydyn nhw'n cael eu hatal rhag cymryd rhan gan ofnau a allai fod ganddyn nhw am y risgiau a fyddai'n cael eu peri i'w hiechyd pe byddai coronafeirws ar lefel anodd dros ben unwaith eto.

Felly, mae mis Mai ymhell iawn i ffwrdd, ac nid oes yr un ohonom ni mewn sefyllfa i allu edrych i mewn i'r bêl grisial honno. Rwy'n rhannu penderfyniad yr Aelod y dylem ni bleidleisio ym mis Mai y flwyddyn nesaf, ond gwnaf yr un pwynt hwnnw iddo yn syml: ein bod ni eisiau etholiad lle mae pob dinesydd yng Nghymru yn teimlo y gall fynd i'r orsaf bleidleisio ac nad ydyn nhw'n cael eu hatal rhag gwneud hynny gan y gallai'r sefyllfa o ran iechyd y cyhoedd ar y pryd fod yn annymunol iawn iddyn nhw. Mae'n hurt i beidio â bod yn barod i ystyried hynny a meddwl sut y byddem ni'n ymdopi ag ef pe byddem yn ei wynebu.