Yr eitem nesaf ar ein hagenda ni, felly, yw'r ddadl fer, ac mae'r ddadl fer heddiw i'w chyflwyno gan Rhun ap Iorwerth. Dwi'n galw ar Rhun ap Iorwerth i gyflwyno'r pwnc y mae wedi dewis ei gyflwyno. Rhun ap Iorwerth. 

Diolch yn fawr iawn, Llywydd, am y cyfle yma i roi sylw i rai o'r heriau a'r cyfleoedd sy'n wynebu'r etholwyr rydw i'n eu cynrychioli yn Ynys Môn ac, a ninnau'n rhan bwysig o economi rhanbarthol ehangach, yr heriau a'r cyfleoedd sy'n berthnasol y tu hwnt i'r pontydd hefyd. Mae rhai ohonyn nhw'n hen ffactorau, ffactorau sydd ynghlwm â'n lleoliad ni neu nodweddion daearyddol; eraill yn ffactorau mwy newydd—canlyniadau i gyd-destun gwleidyddol neu economaidd heriol.

Mi dria i roi rhyw drosolwg o le rydw i'n meddwl rydyn ni arni. Rydw i'n edrych ymlaen at weld a ydy'r Gweinidog yn cytuno efo fi ar rai os nad y cyfan o fy argraffiadau i, ac yn barod i ymrwymo i'n cefnogi ni ym Môn ymhob ffordd bosib i ddelifro ar ein dyheadau ni fel cymuned ar yr ynys. Bydd, mi fydd yr hyn sydd gen i i'w ddweud yn swnio'n ddigalon, o bosib, ar brydiau. Mi fydd yna faterion sy'n peri pryder go iawn yn cael eu crybwyll gen i. Pa mor aml ydw i wedi clywed pobl yn dweud, 'Does yna ddim swyddi yma. Does yna ddim byd i gadw'n pobl ifanc ni yma', ac mae yna ddigwyddiadau diweddar sydd wedi atgyfnerthu'r math yna o deimladau. Ond dwi'n berson optimistaidd hefyd, a dwi'n gallu gweld cymaint o gyfleon ar hyn o bryd—cyfleon sydd yma'n barod sydd angen eu meithrin, a chyfleon eraill newydd sy'n egino ar hyn o bryd, ac rydyn ni angen mynd ar eu holau nhw efo'n holl nerth.

Daeth David Melding i'r Gadair.

Mi ges i fy magu yn Ynys Môn. Roedd gan yr ynys wastad dynfa arna i, ond am wn i, pan wnes i gyfarfod y ferch o Fôn fuasai'n dod yn wraig i fi maes o law y cafodd y berthynas ei selio unwaith ac am byth, a dyna wnaeth yn eithaf siŵr mai mynd yn ôl i Fôn fuaswn i i fagu fy mhlant innau. Ac ie, mynd yn ôl oedd o, achos fel cymaint o'n pobl ifanc ni, mi adawais i i brifysgol, i waith yng Nghaerdydd, Llundain am gyfnod, ond dwi'n gwybod nad ydy pawb ddim yn teimlo bod yr un cyfle ganddyn nhw i fynd yn ôl, neu i beidio â gadael yn y lle cyntaf.

Cyfle i gadw'n pobl ifanc ni, neu i ddenu rhai yn ôl oedd y brif apêl yn Wylfa Newydd yn lleol. Wrth gwrs, doedd o ddim yn cael ei gefnogi gan bawb, o bell ffordd. Cannoedd o swyddi hirdymor, cyfnod llewyrchus iawn yn ystod yr adeiladu, ond cyfnod hynod, hynod heriol hefyd—cyfnod a allai, heb fesurau lliniaru cadarn iawn, iawn, gael effaith drom ar ein cymunedau ni. A gwthio am y lliniaru yna, i ddyrchafu y budd lleol, cyfleon am swyddi lleol—dyna oedd yn flaenoriaethau i fi, wastad, wrth ddelio efo'r datblygiad hwnnw, a hynny'n gweithio'n agos iawn efo'r cyngor sir. Ac mi oedd y datblygwr yn deall pwysigrwydd y pethau yna; dwi'n grediniol yn hynny. Ond rŵan, wrth gwrs, mae'r datblygiad yna ar stop—ergyd economaidd fawr o ran y swyddi a'r refeniw lleol oedd yn cael eu haddo. Does dim dianc oddi wrth hynny. Ac mi fydda i'n cario ymlaen, wrth gwrs, i weithio, trafod efo cwmni Horizon wrth iddyn nhw ystyried a oes yna fodd, neu sut, i atgyfodi'r cynllun. Ond mae'n rhaid inni fod yn barod i ystyried bod gennym ni gyd-destun newydd rŵan, cyd-destun lle dydy dibynnu ar un buddsoddiad enfawr fel hyn ddim yn gallu cael ei weld fel yr ateb i'r holl gwestiynau, ac yn sicr, mae yna beryglon mawr mewn codi gobeithion pobl eto, heb fod yna seiliau cadarn iawn i wneud hynny, a dwi'n gwybod bod y Gweinidog yn cytuno efo fi yn hynny o beth.

Felly, mae eisiau edrych ar ein cryfderau eraill ni a'r cyfleon eraill. Dwi wedi clywed rhai yn dweud bod yna flynyddoedd wedi'u colli, wedi'u gwastraffu—blynyddoedd a allai fod wedi eu defnyddio yn datblygu cynlluniau newydd amgen. Wel, y newyddion da—a dwi wastad wedi dadlau hyn—ydy nad oedd pob wy yn yr un fasged yn Ynys Môn. Efallai nad oedden nhw'n hawlio'r un penawdau, cweit, efallai eu bod nhw'n llawer llai, o edrych arnyn nhw'n unigol—llawer llai—ond o'u cymryd efo'i gilydd, mae yna fentrau eraill hynod gyffrous sydd ar y gweill ym Môn sydd wedi bod yn ddistaw bach yn codi momentwm yn y blynyddoedd diwethaf, a rŵan, fwy nag erioed, mae angen cefnogaeth i'w gwireddu nhw.

Felly, ymhle y dechreuaf i? Dwi am ddechrau efo ynni. Mae'r rhaglen ynys ynni yn un sy'n dal yn fyw ac yn iach; rydyn ni'n ynys sydd wedi arloesi dros y canrifoedd mewn ynni adnewyddol. Mae pawb yn gwybod mai Môn ydy mam Cymru, ond er mwyn darparu bwyd ar gyfer ei phlant, mi oedd yna bron i hanner cant o felinau gwynt yn malu gwenith ar draws yr ynys dros y blynyddoedd. Wrth ddatgan budd anuniongyrchol, nid yn unig bod fy mam-yng-nghyfraith i'n arfer rhedeg bwyty yn un o felinau enwocaf Môn, Melin Llynon, a bod fy nheulu-yng-nghyfraith wedi bod yn rhan o ddatblygu ynni gwynt ar yr ynys yn y 1990au, rydyn ni fel ynys rŵan yn edrych tua'r môr—mae'n golygon ni tua'r môr. Mae'r archwaeth am ynni glân yn tyfu, a phan fydd y ffermydd gwynt nesaf yn y môr oddi ar arfordir y gogledd yn datblygu, i'r gorllewin o'r rhai presennol, wel, gadewch inni wneud yn siŵr mai Caergybi fydd y porthladd i'w gwasanaethu nhw, fel mae Mostyn wedi gwasanaethu'r ffermydd gwynt mwy dwyreiniol mor effeithiol.

Ac o dan y môr, gadewch inni helpu i gael cynllun barcudion gwynt Minesto dros y llinell, i droi eu gwaith ymchwil nhw yn fenter fasnachol lwyddiannus fydd yn creu swyddi da eto yng Nghaergybi. Mae eisiau sicrhau bod cynllun ynni Morlais yn cael bwrw yn ei flaen—ardal brofi technoleg ynni cerrynt fydd yn dod â budd lleol o ran swyddi a buddsoddiad, a chaniatáu ymchwil o bwysigrwydd rhyngwladol. Ac mae'n cael ei redeg fel menter gymdeithasol, gan Fenter Môn, fydd yn cyfeirio'r budd economaidd at ein cymunedau a'n pobl ifanc ni. Oes, mae eisiau ei ddatblygu fo'n ofalus, yn bwyllog—mae'n wir am bob technoleg newydd—ond mae angen i Lywodraeth Cymru wneud popeth i helpu sicrhau'r buddsoddiad angenrheidiol yma iddo fo allu mynd ymlaen i'r cam nesaf, ac felly, hefyd, Llywodraeth Prydain.

Fel cymaint o ddatblygiadau ynni môr, mae'n cael ei gefnogi gan arbenigedd ysgol eigioneg Prifysgol Bangor, ysgol sydd ag enw da am ragoriaeth ryngwladol, ac ysgol sydd wedi'i lleoli ym Mhorthaethwy ym Môn. A gaf i ddiolch yn fan hyn i'r Llywodraeth am ymateb yn bositif i fy ngalwadau i am gytundeb newydd efo'r brifysgol i sicrhau dyfodol eu llong ymchwil nhw y Prince Madog? Mi fydd angen mwy o gefnogaeth i sicrhau dyfodol yr adnodd yma mewn blynyddoedd i ddod—adnodd sy’n bwysig nid yn unig i ddatblygiadau Môn, ond i’n huchelgeisiau cenedlaethol ni o ran ynni môr.

Awn ni'n ôl i'r tir. Dewn ni i Gaerwen, lle mae parc gwyddoniaeth M-Sparc, eto'n rhan o Brifysgol Bangor, yn dangos beth mae uchelgais yn gallu ei wneud—mae fy nheyrnged i yn fan hyn i'n rhagflaenydd i, Ieuan Wyn Jones, am ddelifro hwnnw. Mae'r ffaith bod M-Sparc wedi llenwi mor sydyn efo arloeswyr sydd wedi penderfynu mai yn Ynys Môn mae eu dyfodol nhw yn ysbrydoliaeth. Dwi'n edrych ymlaen i weld cymal nesaf y datblygiad, a'r cymal nesaf wedyn, yn digwydd fel datganiad o hyder yn ein dyfodol uwch-dechnolegol ac arloesol ni ar yr ynys.

Un datblygiad nad oes gennym ni ddim lleoliad corfforol iddo fo eto, ond un dwi'n edrych ymlaen i'w ddelifro gan Lywodraeth Plaid Cymru, ydy pencadlys y corff ynni cyhoeddus newydd Ynni Cymru, corff fydd yn gallu cynnig cymaint i ni, dwi'n meddwl—yn cydlynu datblygiadau ynni, yn arwain ar y gwaith o greu Cymru wirioneddol wyrdd, yn cynnwys rhaglen retroffitio cartrefi cenedlaethol, ac yn ceisio gyrru prisiau ynni glân hefyd i lawr i bobl Cymru. A lle gwell na'r ynys ynni i fod yn gartref i'r corff newydd yma?

Dyma i chi ddatblygiad ynni arall y byddai Ynni Cymru am helpu ei ddelifro. Mae yna waith hynod o gyffrous wedi bod yn digwydd, dan arweiniad Menter Môn eto, dan y teitl 'ynys hydrogen'. Mi arweiniais i ddadl yn y Senedd ym mis Chwefror yn amlinellu manteision hydrogen o ran yr agenda datgarboneiddio, a hynny ar y diwrnod y cafodd cymdeithas newydd Cymdeithas Masnach Hydrogen Cymru ei lansio. Wel, yn barod, drwy waith hydrogen Môn, rydym ni'n gweld sgôp mawr i ddatblygu hydrogen ar yr ynys, a hynny yn defnyddio ynni glân i'w gynhyrchu o, wedi'i gynhyrchu yn lleol. Eto, dwi'n gofyn i chi, Weinidog, ystyried sut all Llywodraeth Cymru helpu delifro hyn, ac mae yna res o bartneriaid yn barod i'w gefnogi hefyd.

Ond tra bod yna botensial mawr ym maes ynni, gadewch i fi ddod â ni'n ôl at y melinau gwynt yna. Mae traddodiad cynhyrchu bwyd Môn yn un arall sydd yn gryf—mae o'n gryf iawn o hyd, ac yn cryfhau. Dwi wedi bod yn trio pwyso ar y Llywodraeth dros y blynyddoedd diwethaf i ddatblygu parc cynhyrchu bwyd ym Môn—mae'n ddatblygiad perffaith i ni. Ac er mai efo Gweinidog yr amgylchedd a materion gwledig dwi wedi bod yn trafod hyn, mi liciwn i'ch tynnu chithau i mewn fel Gweinidog economi. Beth sydd yn digwydd ar hyn o bryd ydy bod nifer fawr, impressive iawn, a dweud y gwir, o gwmnïau—mwy a mwy o gwmnïau—wedi bod yn gwario ar droi eiddo busnes arall yn llefydd addas i gynhyrchu bwyd. Dwi'n dal yn grediniol y byddai'n well paratoi eiddo pwrpasol ar eu cyfer nhw, a chreu hyb, neu hybs hyd yn oed, cynhyrchu bwyd allai fod yn ffenest siop gyhoeddus hefyd i'r sector yma. Mae'r ganolfan technoleg bwyd yng Ngholeg Menai yn ganolfan eithriadol, wedi'i thyfu'n ddiweddar, ac mi ddylen ni yn lleol fod yn creu y gofod a darparu'r gefnogaeth i fusnesau sy'n dechrau eu taith yno i dyfu a datblygu a chyflogi ym Môn.

Mae'r diwydiant cynhyrchu bwyd yn mynd law yn llaw wrth gwrs efo'r sector amaeth ym Môn, sydd heb ei ail. Mae'n helpu i greu'r ddelwedd werdd yna—delwedd sydd mor bwysig o ran twristiaeth hefyd. Does gen i ddim amser i ganolbwyntio gormod ar dwristiaeth yn fan hyn, ond i ddweud ei fod e mor, mor bwysig i ni. A beth wnaf i ei ddweud ydy mor bwysig ydy hi ein bod ni yn creu diwydiant twristiaeth sydd yn wirioneddol gynaliadwy yn economaidd, yn amgylcheddol ond hefyd yn ddiwylliannol, ac yn gynaliadwy o ran bod yn sensitif i mor fregus ydy'n marchnad dai ni, testun cyfoes iawn ar hyn o bryd. Dwi'n wirioneddol falch o weld beth sy'n teimlo fel trafodaeth go iawn yn dechrau ar hynny o fewn y sector dwristiaeth ym Môn ac yn ehangach. Rŵan, dwi'n meddwl, ydy'r amser i wneud hyn.

Os caf i fynd yn ôl at amaeth, rydym ni'n dod at un o'r heriau mawr sy'n ein wynebu ni, a'r her honno ydy ein hymadawiad ni o'r Undeb Ewropeaidd. Roeddwn i'n rhyfeddu gweld Aelod Seneddol Ceidwadol Ynys Môn yn pleidleisio yn erbyn gwelliannau i'r Bil Amaeth yn Nhŷ'r Cyffredin yn ddiweddar fyddai wedi helpu i warchod buddiannau ffermwyr ym Môn wrth i ni adael yr Undeb Ewropeaidd. Mi fyddai'r gwelliannau wedi gwneud yn siŵr bod mewnforion amaethyddol dan gytundebau masnach newydd yn gorfod cyrraedd yr un safonau uchel â ffermwyr Môn. Mae gwrthod gwelliannau felly yn tanseilio'r ffermwyr y mae hi yn eu cynrychioli. Ac mae hynny, wrth gwrs, ar ben pryderon am golli marchnad oherwydd Brexit. 

Ac mae Brexit yn dod â fi at borthladd Caergybi. Mi dyfodd masnach drwy'r porthladd yn rhyfeddol ar ôl creu'r farchnad sengl. Caergybi ydy'r ail borthladd roll-on, roll-off prysuraf ym Mhrydain. Mae wedi siapio economi a chymeriad yr ardal—dros 1,000 yn cael eu cyflogi'n uniongyrchol, a llawer mwy'n anuniongyrchol. Ac mae yna nerfusrwydd go iawn o edrych ar gymal 4 o'r Bil masnach fewnol a'r effaith mae hynny'n debyg o'i gael ar symud llif masnach sy'n dod o Ogledd Iwerddon ar hyn o bryd—rhyw draean o'r traffig i gyd—a symud hwnnw o bosib yn fwy uniongyrchol o Ogledd Iwerddon i Loegr neu i'r Alban.

Os ydy trafferthion, gwaith papur, arafwch yn digwydd—. Maen nhw'n sôn am ddatblygiadau yn Kent ar y newyddion drwy'r amser; prin oes yna sôn am ddatblygu adnoddau yng Nghaergybi. Wythnosau sydd yna i fynd. Mae o'n dweud popeth am agwedd Llywodraeth Prydain tuag at borthladd Caergybi. Mae'r pethau yma'n fy llenwi i a phobl Môn ag ofn, ac mae angen datrysiad. Ond mi wnaf i bopeth i wthio ar Lywodraethau Cymru a'r Deyrnas Unedig i sicrhau bod gennym ni ddyfodol ffyniannus, er gwaethaf Brexit. 

I gloi, Llywydd, newyddion da iawn ym Môn y penwythnos diwethaf—rydym ni wedi llwyddo i ddenu Gemau yr Ynysoedd i Ynys Môn yn 2025, neu o bosib rhyw flwyddyn neu ddwy yn hwyrach erbyn hyn, yn dibynnu ar COVID. Maen nhw'n gemau sydd yn gemau hapus iawn, yn tynnu cystadleuwyr—miloedd ohonyn nhw—o ynysoedd ar draws y byd yn un o'r campau mwyaf o'i fath yn y byd o ran multisports. Dwi'n ddiolchgar iawn i'r Llywodraeth am addo cefnogaeth i hwnnw, ac yn ddiolchgar i gyngor Môn. Mae yna griw bach ohonom ni fel pwyllgor wedi bod yn gweithio'n galed i gyrraedd at y pwynt yma, ac yn enwedig, wrth gwrs, mae fy niolch i i wirfoddolwyr Gemau yr Ynysoedd, sy'n gweithio mor galed. 

Ond, mewn dyddiau llwm, mae'n dda cael rhywbeth i edrych ymlaen ato fo, ac mi fydd o yn rhywbeth i ni fel cymuned ym Môn edrych ymlaen ato fo. A'r neges heddiw yma, efo'r gefnogaeth iawn gan y Llywodraeth, ac efo ysbryd o fenter oddi mewn: mae yna ddyfodol disglair iawn yn economaidd i edrych ymlaen ato fo yn Ynys Môn heddiw. 

Galwaf ar Weinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru, Ken Skates.

Diolch, Ddirprwy Lywydd dros dro. A gaf fi ddechrau drwy ddiolch i Rhun ap Iorwerth am gyflwyno'r ddadl fer hon heddiw, a diolch hefyd i'r Aelod am gymryd rhan yn y drafodaeth bord gron yr wythnos diwethaf ynghylch dyfodol safle'r Wylfa?

Nid oes dianc rhag difrifoldeb y sefyllfa economaidd ehangach sy'n ein hwynebu ar hyn o bryd ledled Cymru, ledled y byd, ac yn enwedig ar Ynys Môn, lle mae nifer o gyhoeddiadau anffodus wedi'u gwneud yn ddiweddar. Serch hynny, ar Ynys Môn, rydym eisoes wedi darparu £4.1 miliwn o gymorth i fwy na 250 o fusnesau drwy ddau gam cyntaf y gronfa cadernid economaidd wrth inni geisio ymladd effaith economaidd y feirws, a bydd y cyllid hwnnw'n helpu'r busnesau hynny drwy'r pandemig.

Nawr, mae'r cyllid yn ychwanegol at yr hyn a gyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU, a ddydd Llun, cyhoeddais gam nesaf y gronfa cadernid economaidd, £140 miliwn arall i fusnesau ledled Cymru i'w helpu i ymdopi â heriau economaidd COVID-19 a hefyd—hefyd—ymadawiad arfaethedig y DU o gyfnod pontio'r UE.

Nawr, elfen allweddol o economi Ynys Môn, fel y nododd Rhun, yw twristiaeth a lletygarwch. Felly, bydd yr £20 miliwn sydd wedi'i neilltuo fel rhan o drydydd cam y gronfa cadernid economaidd yn hanfodol bwysig i lawer o fusnesau ar yr ynys. Rydym hefyd yn edrych ar sut y gallwn ddefnyddio trydydd cam y gronfa cadernid economaidd i ysgogi cyfleoedd cyflogaeth i rai dan 25 oed. Bydd cymhelliad i gyflogi pobl ifanc a fyddai fel arall yn cael eu gwthio i'r cyrion ymhellach a'u gadael ar ôl wrth inni edrych tuag at adferiad.

Nawr, rhaid imi ddweud wrth yr Aelodau fy mod yn croesawu penderfyniad diweddar y Canghellor i ymestyn y gostyngiad TAW i'r sector lletygarwch a thwristiaeth tan fis Mawrth y flwyddyn nesaf. Roeddwn hefyd yn croesawu ei benderfyniad i ymestyn terfynau amser ad-dalu i fusnesau sydd wedi gohirio TAW a rhoi mwy o hyblygrwydd i fusnesau sydd wedi cael benthyciadau a gefnogir gan y Llywodraeth. Yn gyffredinol, serch hynny, mae'r mesurau a gyhoeddwyd ar 24 Medi yn annhebygol o fod yn ddigonol i atal cynnydd mawr mewn diweithdra yn y misoedd i ddod. 

Yma, yng Nghymru, rydym wedi addo cynorthwyo pawb i ddod o hyd i waith, addysg neu hyfforddiant neu i ddechrau eu busnesau eu hunain, ac rydym yn cefnogi'r addewid hwnnw gyda £90 miliwn o gyllid. Mae'r grŵp adferiad economaidd ar gyfer rhanbarth gogledd Cymru hefyd yn ystyried sut y gallwn ddarparu cymorth ar y cyd i fusnesau ar draws gogledd Cymru yn unol â'r cymorth sylweddol rydym eisoes yn ei ddarparu ym mhob rhan o Gymru drwy wasanaeth Busnes Cymru.

Yn y cyfamser, byddwn yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU i roi camau mwy beiddgar ar waith er mwyn sicrhau ein hadferiad economaidd a chefnogi ffyniant busnesau a phobl ledled y DU yn y dyfodol. Yn naturiol, roeddem yn hynod siomedig ynghylch y cyhoeddiad gan Hitachi ganol mis Medi. Ac rwy'n ymwybodol iawn o sut roedd pobl yr ynys yn teimlo am y cyhoeddiad, ac yn enwedig yng ngogledd Ynys Môn. Fel y nododd Rhun, bydd yn effeithio nid yn unig ar gymunedau Ynys Môn, ond hefyd ar ogledd-orllewin Cymru ac yn wir ar ranbarth ehangach gogledd Cymru. Er hynny, Wylfa yw'r safle gorau yn y DU ac Ewrop o hyd. Mae'n safle gwych, mae'n un o'r goreuon ar gyfer adweithyddion niwclear ar raddfa gigabeit neu adweithyddion modiwlar bach, ac rwy'n dal i fod yn hyderus nad dyma ddiwedd y daith.

Ni allwn fynd i'r afael â'r heriau sy'n ein hwynebu yn awr heb gydweithio er budd pobl, busnesau a chymunedau gogledd Cymru ac Ynys Môn. Mae cydlynu a chydgynllunio ein gweithredoedd a'n blaenoriaethau tymor byr, tymor canolig a hirdymor yn allweddol a dyna pam y cynhaliais y digwyddiad bord gron a grybwyllais eisoes, cyfarfod a fynychwyd gan Rhun ap Iorwerth. Roeddwn o'r farn ei fod yn gyfarfod adeiladol, lle buom yn pwyso a mesur cyhoeddiad Hitachi, yn naturiol, ond daethom i gytundeb hefyd ynglŷn â'n priod rolau a chyfrifoldebau ar y camau nesaf. Codwyd nifer o faterion yn y cyfarfod hwnnw ac yn wir, mewn cyfarfodydd ymlaen llaw gydag arweinydd cyngor Ynys Môn. Mae llawer o bethau eisoes wedi cael sylw gan Rhun ap Iorwerth, gan gynnwys dyfodol safle Wylfa, yn amlwg, ond materion pwysig eraill hefyd, megis yr angen i sefydlu safle rheoli ffiniau ar yr ynys. Felly, byddaf yn awr yn cynnal cyfarfodydd teirochrog rheolaidd gydag Ysgrifennydd Gwladol Cymru ac arweinydd cyngor Ynys Môn i drafod y cynnydd y mae pawb ohonom yn ei wneud ar ddatblygu'r materion pwysig hyn.

Yn y cyfamser, wrth gwrs, byddwn yn parhau i ddarparu pob cymorth posibl i fusnesau ar Ynys Môn, a heddiw, nododd Rhun ap Iorwerth nifer o gyfleoedd ar yr ynys rydym ni fel Llywodraeth Cymru yn buddsoddi ynddynt. Ar hyn o bryd rydym yn gweithio gyda Menter Môn a chyngor sir Ynys Môn ar gyllid gogyfer ag astudiaeth ddichonoldeb ar gyfer gwaith cynhyrchu hydrogen gwyrdd a chanolfan ddosbarthu tanwydd ar yr ynys, a bydd yn datblygu cynlluniau pellach i sefydlu economi hydrogen embryonig ar Ynys Môn ac ar gyfer gogledd-orllewin Cymru fel rhanbarth.

Rydym hefyd yn cefnogi busnesau eraill, megis Joloda Hydraroll yn ardal gymunedol Gaerwen, Rondo yn Llangefni ac wrth gwrs, Boxed Solutions ym Mharc Cybi yng Nghaergybi. Mae'r tri busnes, naill ai gyda, neu'n dilyn cyllid cychwynnol gan Lywodraeth Cymru, bellach yn cynllunio eu rhaglenni ehangu yn y dyfodol, ac rydym yn falch o allu cynnig ein cefnogaeth i'r prosiectau pwysig hyn.

Rydym yn parhau i gydweithio'n rheolaidd â'r awdurdod lleol i wella'r seilwaith parod ar gyfer busnes, megis cysylltiadau trafnidiaeth a manteision eraill y gellir eu gwireddu yn ardal fenter Ynys Môn. Rydym wedi buddsoddi £1.6 miliwn yn ddiweddar fel rhan o fenter ar y cyd â'r awdurdod lleol i ddarparu 30,000 troedfedd sgwâr o unedau cychwynnol diwydiannol newydd ym Mhenrhos, sydd i'w cwblhau fis nesaf.

Ar ynni, sy'n eithriadol o bwysig fel y mae Rhun wedi'i nodi, nid yn unig o ran darparu cyflogaeth, ond er mwyn rhoi delwedd gadarnhaol wych i'r ynys, ac yn wir i ogledd Cymru. Mae Ynys Môn yn arwain y ffordd; mae'n arwain y ffordd o ran arloesi, gan sicrhau hyblygrwydd a rhwydweithiau trydan clyfar. Mae'r ynys hefyd yn dod yn ganolbwynt ar gyfer datblygu llif llanw, ond bydd datblygiad pellach yn dibynnu ar gymorth refeniw gan Lywodraeth y DU. Gallaf sicrhau'r Aelodau y byddwn yn darparu rhagor o dystiolaeth o'r angen am gymorth refeniw gan Lywodraeth y DU ar gyfer technolegau morol yn yr alwad gyfredol am dystiolaeth. Ac rwy'n falch fod gan Gymru ddau barth ar gyfer arddangos araeau tonnau a llanw, gan leihau peth o'r ansicrwydd sy'n arwain at gost uchel cyfalaf a darparu cyfleoedd i ddatblygwyr. Cefnogir y ddau â chyllid yr UE, ac un ohonynt yw safle Morlais yn Ynys Môn.

Soniodd Rhun ap Iorwerth hefyd am sector allweddol arall ar Ynys Môn, sef y sector cynhyrchu bwyd, ac roeddwn wrth fy modd fod un o'r cynigion mwyaf arloesol i gronfa her yr economi sylfaenol yn dod o Ynys Môn, sef rhaglen pysgod cregyn Môn, sy'n ceisio cyflwyno mwy o bysgod cregyn i ysgolion, canolfannau cymunedol, a chyflwyno pobl i'r hyn sydd, mewn gwirionedd, yn ffordd gymharol syml o goginio—gwn hynny, oherwydd cymerais ran yn un o'u dosbarthiadau coginio—ac rwy'n obeithiol y bydd y cynllun hwn o dan y gronfa her yn llwyddiant mawr. Mae'r holl arwyddion yn dynodi ei fod eisoes wedi bod yn llwyddiant mewn llawer o gymunedau ar draws Ynys Môn.

Ac wrth gwrs, llwyddiant Gemau'r Ynys y cyfeiriodd Rhun ato. Am gyfle gwych; roedd taer angen newyddion da arnom, a chafodd ei roi i ni gan Dîm Ynys Môn. Ac roeddwn wrth fy modd ein bod, fel Llywodraeth Cymru, wedi gallu cyfrannu £400,000 i helpu i sicrhau'r digwyddiad gwych hwn.

Rhaid i mi sôn am y fargen twf, wrth gwrs, bargen twf gogledd Cymru. Mae'n mynd rhagddo'n dda a bydd yn elfen bwysig yn adferiad gogledd Cymru yn y dyfodol. Bydd nifer o gyfleoedd, fel y gwn fod yr Aelodau'n gwybod, ar gyfer prosiectau ar Ynys Môn drwy'r fargen twf. Mae'n rhoi cyfle i ogledd Cymru gyflwyno prosiectau ynni adnewyddadwy a charbon isel arloesol, ac rydym yn archwilio potensial ehangach porthladd Caergybi fel porth gwych i ogledd Cymru ac i'r DU. Felly, gallaf sicrhau'r Aelodau fy mod yn dal i anelu at lofnodi'r cytundeb terfynol hwnnw, y fargen twf, erbyn diwedd eleni, gyda Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru a Llywodraeth y DU, fel y gall buddsoddiad cyfalaf ddechrau llifo drwy'r rhanbarth ac i Ynys Môn yn 2021. Felly, byddaf yn naturiol yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau, a byddaf yn gweithio ar draws rhaniadau pleidiol mewn ymdrech ar y cyd ac yn gydweithredol i gryfhau economi a chymunedau Ynys Môn.

Diolch yn fawr. Daw hynny â thrafodion heddiw i ben.

Daeth y cyfarfod i ben am 19:08.