Cwestiynau Heb Rybudd gan Lefarwyr y Pleidiau

2. Cwestiynau i'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol – Senedd Cymru am 2:37 pm ar 30 Medi 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:37, 30 Medi 2020

Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth. 

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru

Diolch, Llywydd, a gwnaf innau bigo i fyny ar y cwestiynau pwysig yna ynglŷn â brechlyn y ffliw. Gaf i dynnu eich sylw chi at astudiaeth ddiweddar yn yr Eidal sydd wedi nodi perthynas rhwng cyfraddau brechu'r ffliw a chyfraddau symptomau a goroesi coronafeirws? Mewn rhanbarthau lle'r oedd mwy o bobl dros 65 oed wedi manteisio ar y brechlyn ffliw y llynedd, mi oedd yna lai o farwolaethau neu bobl yn gorfod mynd i'r ysbyty oherwydd coronafeirws eleni. Gallwn ni ddim ond dyfalu ar y pwynt yma beth ydy'r rheswm am hynny, ond gan ein bod ni yn eiddgar i gyfyngu ar ledaeniad y ffliw beth bynnag, mi oedd yn fy nharo i y gallai gwneud yn siŵr bod y brechlyn ffliw ar gael i bawb sydd eisiau ei gael o, nid dim ond grwpiau targed, yn fuddsoddiad gwerthfawr iawn, nid yn unig wrth fynd i'r afael â phwysau arferol y gaeaf ar yr NHS, ond hefyd i leihau effaith coronafeirws. Felly, yn ogystal â'r ymrwymiad i gael mwy o bobl i gael y brechlyn, a fyddech yn fodlon ymrwymo i rywbeth pellach, sef ei ehangu fo i bawb gan y gallai hynny fod yn fuddsoddiad da?

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 2:39, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Wel, yn gyntaf, er mwyn cynllunio a chyflwyno ymgyrch brechlyn ffliw tymhorol effeithiol, a hon fydd ein hymgyrch ffliw tymhorol fwyaf erioed—rydym yn disgwyl y byddwn yn darparu mwy o frechlynnau ffliw nag erioed o'r blaen i bobl Cymru y gaeaf hwn—mae angen inni wneud dewisiadau cyn y tymor er mwyn gallu gwneud hynny, ac rydym wedi dewis targedu a chynyddu'n sylweddol faint o frechlynnau ffliw rydym yn eu caffael i bobl Cymru, brechlynnau y byddwn yn eu darparu yn sgil hynny wedyn.

Mae'r cwestiwn a ddylem ymestyn ymgyrch y GIG i gynnwys y boblogaeth gyfan ychydig y tu hwnt i gwmpas yr hyn y gellir ei wneud yn ein sefyllfa ar hyn o bryd, ond mae'n rhywbeth y gallwn ei ystyried yn y dyfodol. Nid yw'n cael ei gefnogi ar hyn o bryd gan y cydbwyllgor sy'n cynghori Llywodraeth Cymru a holl Lywodraethau'r DU ar ddarparu rhaglenni brechu. Ond fel arfer, wrth i'r sylfaen dystiolaeth newid, rydym yn barod i addasu a newid ein safbwynt wrth gwrs, gan mai'r amcan yma yw sut rydym yn diogelu cynifer o fywydau â phosibl, ac osgoi cymaint o niwed â phosibl, boed yn sgil COVID, y ffliw neu'n wir, ystod o glefydau a chyflyrau heintus eraill y gwyddom eu bod yn her reolaidd i'r ffordd rydym yn byw ein bywydau heddiw.

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 2:40, 30 Medi 2020

Diolch. Mi symudaf i ymlaen. Wrth i fwy o gyfyngiadau gael eu rhoi ar bobl ledled Cymru, mae hi'n bwysig iawn dangos ein bod ni wedi dysgu gwersi o'r cyfnod clo llawn gwreiddiol. A dwi wedi gweld un adroddiad sy'n dweud bod cymaint â 50 y cant o bobl jest ddim eisiau mynd i weld gweithwyr iechyd proffesiynol ynglŷn â chyflwr meddygol yn ystod y cyfnod clo yna, achos yn syml iawn doedden nhw ddim eisiau poeni yr NHS. Rŵan, er bod y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon y bore yma wedi clywed bod niferoedd ymweliadau at feddygon ac i adrannau brys, ac yn y blaen, wedi codi erbyn hyn—mae hynny'n beth da—mae Tenovus Cancer Care yn amcangyfrif y gallai fod yna 2,000 o bobl yn byw efo canser heb ddiagnosis yn dal ddim wedi mynd at y meddyg teulu eto o ganlyniad i'r pandemig. Pa sicrwydd allwch chi ei roi i'r bobl hynny—pobl sydd, wrth gwrs, yn teimlo'n fwy nerfus rŵan wrth i'r cyfyngiadau newydd ddod i mewn—fod yr NHS yn dal ar agor i bawb, ac annog y cleifion hynny sydd ar goll yn y system i fynd i chwilio am gyngor meddygol?

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 2:41, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Wel, rwy'n credu ein bod wedi bod yn glir ac yn gyson iawn ynglŷn â'r pryder a oedd gennym am y niwed a achosir o ganlyniad i gyflyrau nad ydynt yn rhai COVID. Mae hynny'n cynnwys y niwed y gellid bod wedi'i achosi pe bai ein system iechyd a gofal cymdeithasol yn cael ei llethu—ac ni chafodd ei llethu; roedd o dan bwysau sylweddol mewn gwahanol rannau o Gymru, ond ni chafodd ei llethu—a hefyd y niwed a achosir gan gyflyrau nad ydynt yn rhai COVID am nad yw pobl yn cael triniaeth, naill ai am eu bod yn optio allan o driniaeth oherwydd y pryderon sydd ganddynt, a gwelsom hynny yn sicr, neu'n wir am nad yw'n bosibl oherwydd bod y system yn cael ei llethu.

Fe fyddwch wedi fy nghlywed yn dweud droeon dros y misoedd diwethaf am y pryderon a oedd gennym ynglŷn â gostyngiad yn nifer y derbyniadau brys. Mae hynny'n rhannol oherwydd nad oedd ac nad oes gwir angen i rai pobl—ac rydym yn trafod hyn bob blwyddyn—fynd i adran achosion brys, ceir llwybrau eraill ar gyfer eu gofal, ond y pryder llawer mwy oedd bod pobl sydd angen gofal brys yn peidio â throi at y gwasanaeth iechyd. Ac nid canser yn unig yw hynny; strôc, gwyddom fod gostyngiad sylweddol yn nifer y bobl sy'n troi at y gwasanaeth iechyd gwladol oherwydd cyflyrau strôc. Nawr, nid wyf yn credu bod hynny'n golygu'n sydyn fod gostyngiad sylweddol yn nifer yr achosion o strôc ar draws Cymru, ac nid oes tystiolaeth i gefnogi hynny. Mae'n ymwneud â sut roedd pobl yn ymddwyn, a'u pryderon.

Rydym yn bendant wedi dysgu o'r chwe mis cyntaf. Ac felly mae gennym ffrydio yn awr i barthau lle na cheir achosion o COVID neu barthau COVID gwyrdd, a pharthau COVID coch lle cafwyd achosion positif neu achosion posibl o COVID. Mae hynny'n bwysig er mwyn rhoi hyder i bobl, a'r ffordd rydym yn rheoli cleifion sy'n dod i mewn i'n gwasanaeth iechyd drwy un o'r llwybrau hynny, yn bennaf ar gyfer ysbytai, ond rydym wedi gorfod newid y ffordd y mae gofal sylfaenol wedi gweithio hefyd. Felly, bu cynnydd sylweddol yn y gallu i gynnal ymgyngoriadau rhithwir â phobl, i siarad â phobl dros y ffôn, a dylai hynny roi mwy o hyder i bobl. Ond y neges gennyf fi, a'n system gofal iechyd gwladol yn ei chyfanrwydd, yw ein bod ar agor, rydym wedi dysgu o'r chwe mis cyntaf, ac os oes gennych gyflwr gofal iechyd difrifol, dylech ddal i ddod i ofyn am gyngor, cymorth a thriniaeth, boed drwy ofal sylfaenol neu ofal ysbyty yn wir, oherwydd yn sicr nid yw'r GIG wedi cau ac edrychwn ymlaen at weld pobl yn dychwelyd mewn niferoedd mwy. Caiff yr achos dros ddiwygio ein system gofal iechyd ei ail-wneud ynghylch yr angen i newid y ffordd y gweithiwn, ond mae hynny'n golygu bod angen i bobl ofyn am gymorth cyn gynted â phosibl i ganiatáu inni allu rhoi'r driniaeth leiaf ymyrrol sy'n bosibl.

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 2:43, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Ond mae yna bobl sydd eisoes yn y system ac sydd wedi wynebu taith lawer hwy nag y byddai wedi bod. A byddwch wedi fy nghlywed yn gwneud galwadau mynych am yr angen i strwythuro gwasanaethau mewn ffordd a fydd yn caniatáu i driniaethau ailddechrau, i wasanaethau diagnosis ailddechrau, ac yn y blaen, yn llawer cyflymach nag ar hyn o bryd. Unwaith eto yr wythnos hon rwyf wedi clywed pryderon gan lawfeddygon—un o'r colegau brenhinol—nad yw hyn yn digwydd i'r graddau sydd ei angen o hyd.

Efallai ei bod yn ddealladwy fod camau i gyhoeddi data rhwng atgyfeirio a thriniaeth wedi'u gohirio ar ddechrau'r pandemig, ond dyma ni bellach ar ddiwrnod olaf mis Medi a chyhoeddwyd y data diwethaf a oedd ar gael ym mis Mawrth, a ffigurau ar gyfer mis Ionawr oedd y rheini. Mae data rhwng atgyfeirio a thriniaeth yn rhoi cipolwg hollbwysig ar ba mor hir y mae pobl yn y system, am ba hyd y maent yn aros, ar draws pob bwrdd iechyd, ym mhob arbenigedd. Ac fel y gwyddom, gyda gwasanaethau dewisol ledled Cymru wedi'u cyfyngu'n aruthrol gan y pandemig, heb y data nid oes gennym unrhyw ffordd o wybod maint yr ôl-groniad rydym yn ei wynebu yn GIG Cymru. Ac mae pob ystadegyn yn glaf yn aros mewn poen yn aml iawn. Felly, gan ein bod bellach dros chwe mis i mewn i'r pandemig, a wnewch chi sicrhau bod y data ar gael i'r cyhoedd ar fyrder?

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 2:45, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Yn y pwyllgor iechyd y bore yma, darparais i a phrif weithredwr GIG Cymru, Dr Goodall, ystod o wybodaeth am faint yr ôl-groniad sydd wedi datblygu ac amrywiaeth yr ôl-groniad hwnnw. Byddaf yn sicr yn edrych i weld sut a phryd y byddwn yn rhyddhau gwybodaeth i roi mwy o fanylion am hynny. Rwy'n credu y byddai dychwelyd at gyhoeddi ffigurau a chanrannau rhwng atgyfeirio a thriniaeth yn hynod o ddi-fudd am y byddai'n rhoi'r argraff bod y GIG rywsut yn methu, pan fo'n ymwneud mewn gwirionedd â sut rydym yn llwyddo i ymdopi â'r galw a ffordd wahanol iawn o weithio. Nid ydym mewn sefyllfa lle byddwn yn gallu lleihau'r ôl-groniad hwnnw drwy'r gaeaf. Rydym yn dal i fod yn ceisio goroesi'r pandemig a chynnal cymaint o weithgarwch â phosibl, ond rwyf wedi bod yn agored iawn fod hynny'n golygu na fyddwn yn ymgymryd â'r un lefel o weithgarwch. Byddai'n gwbl afrealistig, ac yn gosod tasg amhosibl o annheg i'r GIG, i fynnu eu bod yn paratoi ar gyfer y pandemig ac yn ei reoli, er nad yw wedi dod i ben, ac yn lleihau'r amseroedd aros sydd wedi datblygu. Nid y darlun yma yng Nghymru yn unig yw hwnnw; mae'n digwydd ar draws y DU, ac rwy'n siŵr y byddwch wedi nodi sylwadau gan Goleg Brenhinol y Llawfeddygon mewn ymateb i adroddiad Cydffederasiwn y GIG am Loegr a'r heriau y maent yn eu hwynebu, lle maent wedi bod yn feirniadol iawn o ymgais i leihau'r ôl-groniad pan nad yw eu staff wedi cael seibiant yn dilyn cyfnod cyntaf y pandemig.

Felly, rwy'n dal i gredu y bydd yn cymryd tymor Senedd Cymru llawn i ymdrin â'r gweithgarwch nad yw wedi digwydd, a'r ffaith na all pobl sy'n gwisgo cyfarpar diogelu personol ychwanegol gyflawni'r un faint o weithgarwch ag y byddem wedi'i ddisgwyl ym mis Chwefror eleni. Felly, rwy'n hapus i edrych eto ar sut rydym yn darparu gwybodaeth i roi gwybod i bobl ynglŷn â maint y sefyllfa rydym ynddi, nid dim ond y bobl sydd am ddarllen y trawsgrifiad o'r sesiwn dystiolaeth y bore yma gyda'r pwyllgor, ond i aelodau'r cyhoedd, a chynrychiolwyr etholedig wrth gwrs, allu gweld sut rydym yn gwneud hynny mewn ffordd sy'n rheolaidd ac yn ddibynadwy.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:47, 30 Medi 2020

Llefarydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies. 

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Weinidog, yn y newyddion heddiw rydym wedi gweld y clwstwr o achosion yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg, ac yn drasig dywedwyd bod wyth o bobl wedi colli eu bywydau. Anfonwn ein cydymdeimlad at deuluoedd y rhai sydd wedi colli eu bywydau. Mae 83 o achosion o COVID yn yr ysbyty hwnnw. Yn gynharach yn y flwyddyn, cawsom nifer o achosion yn Ysbyty Maelor Wrecsam. Mae gan y ddau ysbyty adrannau damweiniau ac achosion brys mawr ar gyfer eu hardaloedd, ac mae gennym 13 o adrannau o'r fath ledled Cymru. A allwch ddweud heddiw p'un a oes unrhyw debygrwydd rhwng y ddau glwstwr o achosion ac os oes tebygrwydd, sut y gallwch sicrhau na fydd hyn yn digwydd mewn ysbytai eraill sydd ag adrannau damweiniau ac achosion brys? Oherwydd wrth inni nesu at fisoedd y gaeaf, mae'n amlwg ein bod yn gwybod beth y mae pwysau'r gaeaf yn ei wneud, ond gyda'r aflonyddwch y mae clwstwr o achosion fel hyn yn ei achosi, yn ogystal â thrasiedi colli bywyd a'r gofid cyffredinol y mae'n ei achosi, mae hyn yn rhywbeth rydym am ei osgoi yn yr ysbytai eraill ledled Cymru.

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 2:48, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Rwy'n credu bod yna wahaniaethau yn ogystal â thebygrwydd. Nodasom y problemau yn Ysbyty Maelor Wrecsam, ac yn sicr, fe wnaethom ddysgu o'r hyn a ddigwyddodd yn Ysbyty Maelor Wrecsam, am yr angen am arweinyddiaeth weithredol glir a chefnogaeth y grŵp staff yn ei gyfanrwydd i'r mesurau y byddai angen eu cymryd, ynglŷn ag ynysu prydlon ac atgyfnerthu mesurau estynedig ar gyfer atal a rheoli heintiau. Felly, dysgodd ein system gyfan lawer o'r hyn a ddigwyddodd yn Ysbyty Maelor Wrecsam, ac mae'r gwersi hynny'n cael eu cymhwyso yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg. Dyna pam ein bod, er enghraifft, yn cynnal profion ar y staff sy'n gweithio ar y safle hwnnw, dyna pam y caewyd nifer o wardiau, dyna pam y cafodd gweithgarwch ei ddargyfeirio'n gynnar o'r ysbyty, i ganiatáu i'r ysbyty reoli ac ymadfer, a dyna pam yr atgyfnerthwyd yr angen i gynnal profion ar gleifion wrth eu derbyn, boed yn gleifion triniaeth frys neu driniaeth ddewisol.

Mae hefyd yn wir fod rhywfaint o'r trosglwyddiad yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg, fel gydag Ysbyty Maelor Wrecsam, yn deillio o drosglwyddiad o fewn yr ysbyty, rhwng cleifion neu staff. Yr hyn sy'n wahanol, serch hynny, am Ysbyty Brenhinol Morgannwg yw bod gennym gronfa fwy o'r coronafeirws yn y gymuned gyfagos. Felly, mae nifer o bobl wedi dod i mewn i'r ysbyty ac angen triniaeth oherwydd coronafeirws, a gwyddom hefyd fod rhywfaint o drosglwyddiad wedi digwydd yn yr ysbyty ei hun. Mae risgiau ym mhob ysbyty ac amgylchedd caeedig os yw'r coronafeirws yn lledaenu ymhlith y staff neu'r grŵp o bobl sydd naill ai'n derbyn gofal neu'n byw yn yr amgylchedd hwnnw. Dyna pam ein bod yn parhau â'n rhaglen brofi mewn cartrefi gofal. Rwy'n disgwyl y cawn fwy o wybodaeth gan y bwrdd iechyd, ac y bydd ffocws parhaus hefyd ar weld a fydd y gyfradd heintio'n cyrraedd penllanw, fel y gwnaeth yn Ysbyty Maelor Wrecsam, ac yn gwella, a pha mor hir y bydd hynny'n para. Felly, rwy'n disgwyl cael y wybodaeth ddiweddaraf yn rheolaidd gan y bwrdd iechyd ei hun am y darlun yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg bob dydd. A gwn fod prif weithredwr y bwrdd iechyd yn disgwyl gwneud datganiadau pellach i'r wasg am y mesurau sydd wedi'u cymryd a'r camau gweithredu, gan gynnwys dargyfeirio cleifion o'r safle hwnnw fel y dywedais. 

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative 2:50, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch am yr ateb hwnnw, Weinidog. Fel y dywedoch, mae cronfa'r haint yn y gymuned leol yn amlwg yn un mater y mae angen ei ddeall, a'i drosglwyddiad i'r ysbyty yn ogystal ag o fewn yr ysbyty ei hun. Y prynhawn yma, rydym wedi cael gwybodaeth gan Iechyd Cyhoeddus Cymru eu bod wedi dod yn ymwybodol o 2,000 o ganlyniadau profion nad oeddent yn ymwybodol ohonynt o gwbl, ac yn amlwg, pan fyddwch yn ceisio deall data lleol, mae gallu deall canlyniadau profion yn elfen hanfodol o allu olrhain y feirws mewn cymunedau. Heddiw, rwy'n croesawu'r newyddion wrth gwrs fod gan Rhondda, er enghraifft, a Merthyr Tudful eu mapiau lleol eu hunain yn awr sy'n dangos lefel y cyfraddau heintio yn y cymunedau hynny—rhywbeth y bûm yn galw arnoch i'w gyflwyno ar gyfer gweddill Cymru. Felly, mae'n amlwg fod y wybodaeth honno gennych. Mae dwy ran i hyn, os caf ofyn am sicrwydd gennych: a allwch ein goleuo ynglŷn â'r 2,000 o ganlyniadau y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cael gwybod amdanynt, pam na wnaeth y system dynnu sylw Iechyd Cyhoeddus Cymru at y canlyniadau hynny, o ystyried eu pwysigrwydd; ac yn ail, a wnewch chi ymrwymo i sicrhau bod y data y mae Merthyr Tudful a Rhondda yn tynnu sylw ato heddiw ar gael ynglŷn â chyfraddau heintio mewn cymunedau lleol fel y gall pobl ddeall pa mor gyffredin yw'r feirws yn eu cymunedau?

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 2:51, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Ar yr ail bwynt, rwyf eisoes wedi dweud fy mod yn edrych i weld sut y gallwn sicrhau bod y wybodaeth honno'n cael ei darparu'n rheolaidd fel nad ar sail ad hoc yn unig y mae'n digwydd. Ac rydym yn edrych ar yr hyn y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru eisoes yn ei gyhoeddi i adael i bobl wybod beth sy'n digwydd ar lefel leol. Ac nid ardal Rhondda'n unig; rwy'n credu bod Rhondda Cynon Taf i gyd yn cynhyrchu mapiau sy'n dangos y cyfraddau sy'n bodoli, yn ogystal â Merthyr Tudful. Credaf y byddai'n ddefnyddiol darparu'r wybodaeth honno ar sail reolaidd yn ôl y disgwyl. Felly, rwyf eisoes yn edrych ar sut y gwnawn hynny ac i weld beth y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru eisoes yn ei ddarparu.

Ar eich pwynt cyntaf, yn anffodus gwelwyd nam yn y data o'r labordai goleudy. Nid yw'r data wedi dod i mewn i Wasanaeth Gwybodeg GIG Cymru i'w ddarparu i Iechyd Cyhoeddus Cymru, ac felly mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi ein hysbysu eu bod yn aros am yr oddeutu 2,000 o ganlyniadau profion o'r labordai goleudy. Mae'n fater a godwyd drwy ein trefniadau rheoli a gwybodaeth arferol gyda chydweithwyr yn rhaglen brofi'r DU. Cyn gynted ag y bydd y ffigurau hynny ar gael, bydd angen inni sicrhau ein bod yn deall ble maent a pha mor bell yn ôl y mae'r canlyniadau hynny'n mynd hefyd, gan ein bod wedi gweld peth gwelliant o ran yr oedi cyn darparu canlyniadau'r labordai goleudy, ac felly byddaf am ddeall sut y mae hynny'n mynd yn ôl ac yn newid ein dealltwriaeth o'r darlun sy'n newid o achosion positif o'r coronafeirws ledled Cymru. Felly, yn sicr nid yw'n ddelfrydol, ond fel y dywedais, rwy'n disgwyl y gwnawn ni ddatrys hynny gyda'r bobl sy'n gyfrifol am raglen brofi'r labordai goleudy.

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative 2:53, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Yn gynharach yn yr ymateb i fy nghwestiynau, fe wnaethoch dynnu sylw, ac fe wnes innau dynnu eich sylw chi at yr aflonyddwch y mae'r clwstwr o achosion yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg yn ei achosi i wasanaethau, a heddiw yn y newyddion clywn fod miliwn o apwyntiadau sgrinio canser y fron wedi'u colli oherwydd y pandemig COVID ledled y Deyrnas Unedig. Yn amlwg, pan fydd gan feddygon teulu bryderon a'u bod yn atgyfeirio cleifion at y system iechyd, mae'n bwysig iawn fod pobl yn cael y profion diagnostig sydd eu hangen arnynt ac yna'r driniaeth o fewn y GIG. Yng Nghastell-nedd Port Talbot, mae canolfan ddiagnosteg gyflym eisoes ar gael ar gyfer gwasanaeth o'r fath, ond mae'n amlwg fod angen canolfannau o'r fath ledled gweddill Cymru. A wnewch chi ymrwymo heddiw i ehangu'r canolfannau diagnosteg cyflym ar fyrder, er mwyn i feddygon teulu gael yr opsiwn hwnnw ac fel bod cleifion, pan amheuir bod angen archwiliadau pellach arnynt mewn perthynas â thriniaethau canser, yn gallu mynd i mewn i'r system, cael y diagnosis a chael gwybod naill ai nad oes canser arnynt neu symud ymlaen o fewn y gwasanaeth iechyd, ble bynnag y maent yn byw yng Nghymru? Oherwydd rydym i gyd yn gwybod, mewn perthynas â chanser, fod amser yn hollbwysig, ac os ceir aflonyddwch yn y gwasanaeth, fel y gwyddom sy'n digwydd yn sgil COVID, mae angen inni ddefnyddio'r arferion gorau sydd ar gael i ni, a byddwn yn awgrymu bod canolfannau diagnosteg cyflym yn un o'r llwybrau y mae angen eu hagor.

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 2:54, 30 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Dau bwynt: y cyntaf yw ein bod eisoes wedi ailgychwyn gwasanaethau sgrinio, fel y soniais wrth yr Aelodau eisoes. Yr ail yw: efallai nad ydych wedi nodi hyn, ond mae Tom Crosby wedi cadarnhau y cafwyd cytundeb o fewn GIG Cymru i gyflwyno rhaglen genedlaethol o ganolfannau diagnosteg, yn dilyn y treialon a gynhaliwyd yng Nghastell-nedd Port Talbot, ac yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg mewn gwirionedd, yn y ganolfan ddiagnosteg yno hefyd. Felly, byddaf yn rhoi manylion priodol i'r Aelodau am y rhaglen gyflwyno honno, ond mae'n gyfle da i ddweud bod y treial y buom yn ei gynnal yng Nghymru wedi bod yn llwyddiannus, ac rydym yn disgwyl i hynny ddigwydd yn genedlaethol. Felly, rwy'n meddwl efallai ein bod eisoes hanner cam ar y blaen i'r cwestiwn a ofynnwyd heddiw.