3. Beth yw strategaeth Llywodraeth Cymru ar gyfer ehangu garddwriaeth yng Nghymru? OQ55695

Diolch. Strategaeth Llywodraeth Cymru yw cynyddu cynhyrchiant ffrwythau a llysiau mewn ffordd sy'n amgylcheddol gynaliadwy, yn unol ag amcanion Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015.

Weinidog, fe fyddwch yn ymwybodol fod ein safonau bwyd a'n safonau lles anifeiliaid, safonau rydym mor falch ohonynt, o dan fygythiad o sawl cyfeiriad. Rwy'n bryderus iawn y gallai cytundeb masnach rydd gyda'r Unol Daleithiau arwain at fwyd difwynedig o'r Unol Daleithiau yn llenwi ein gwlad. Mae Prifysgol George Washington wedi bod yn cynnal ymchwil dros y pum mlynedd diwethaf ar gig sy’n cael ei werthu yn siopau’r Unol Daleithiau. Roedd pedwar ar ddeg y cant o ddofednod a 13 y cant o borc yn cynnwys olion salmonela, ac roedd E. coli yn bresennol mewn 60 y cant o borc, 70 y cant o gig eidion, 80 y cant o gyw iâr a 90 y cant o gynhyrchion twrci. Mae hwn yn bosibilrwydd dychrynllyd. Ond y bygythiad mwyaf uniongyrchol i'n diogelwch bwyd yw’r tarfu ar gyflenwadau bwyd ffres a fewnforir o Ewrop, rhywbeth y mae Llyr Gruffydd eisoes wedi cyfeirio ato, pe baem yn cael y senario waethaf, sef Brexit 'dim cytundeb'. Fe wnaethom ni ddysgu’r wythnos diwethaf fod Llywodraeth y DU wedi cadw’r wybodaeth hon oddi wrth y Llywodraethau datganoledig, gan eich atal rhag cael yr holl wybodaeth sydd ei hangen arnoch i baratoi ar gyfer sefyllfa o’r fath. Gan fod Cymru’n mewnforio’r rhan fwyaf o’n llysiau a’n ffrwythau o Ewrop, beth y gellir ei wneud yn awr i gynyddu ein cynhyrchiant o’r elfennau pwysig hyn yn ein bywydau bob dydd, ac i ddiogelu pobl rhag codiadau enfawr mewn prisiau a’r prinder y bydd teuluoedd incwm isel yn arbennig o agored iddynt?

Diolch. Rydych yn tynnu sylw at ddau faes sy'n peri cryn bryder, sef ein safonau lles anifeiliaid a’n safonau bwyd. Wrth gwrs, rydych yn llygad eich lle; maent o dan fygythiad, a chafodd Llywodraeth y DU gyfle i'w diogelu mewn deddfwriaeth ac ni wnaethant hynny nos Lun gyda'r gwelliannau a aeth drwy Dŷ'r Arglwyddi. Mae eich pwynt ynglŷn â pheidio â rhannu gwybodaeth â ni, fel y dywedodd Llywodraeth y DU y byddent yn ei wneud bob amser, yn amlwg yn achos pryder i mi a fy nghyd-Weinidogion, ac rwy'n ymwybodol fod Jeremy Miles, y Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Pontio Ewropeaidd, wedi ysgrifennu at Michael Gove ynghylch y mater hwnnw hefyd.

Ar eich cwestiwn penodol ynghylch garddwriaeth, unwaith eto, credaf mai'r cam uniongyrchol mwyaf effeithiol i amddiffyn pobl rhag prisiau uwch a llai o ddewis fyddai i Lywodraeth y DU sicrhau cytundeb masnach gyda'r Undeb Ewropeaidd—ein cymdogion agosaf a'n marchnad fwyaf. Ni allwn gynhyrchu'r holl ffrwythau a llysiau rydym yn eu bwyta yng Nghymru oherwydd cyfyngiadau ar ein hinsawdd a'n daearyddiaeth. Felly, mae masnach yn parhau i fod yn gwbl hanfodol. Ond fe fyddwch yn ymwybodol fod Llywodraeth Cymru wedi cefnogi cynhyrchiant ffrwythau a llysiau yma drwy fapio tir amaethyddol a thrwy gymorth busnes garddwriaethol. Rydym wedi darparu grantiau i fusnesau fferm, mae gennym sawl cynllun i annog tyfu mwy o ffrwythau a llysiau yma yng Nghymru, ac rwy'n falch o weld y grantiau hyn yn cael eu defnyddio. Dylwn ddweud fy mod am roi sicrwydd i Aelodau fod ein system gyflenwi bwyd yn ddiogel, ond y ffordd orau o’i chadw felly ac osgoi codiadau diangen yn y prisiau, fel y dywedaf, yw i Lywodraeth y DU sicrhau cytundeb masnach â’r Undeb Ewropeaidd.

Cyn i mi alw ar Nick Ramsay, hoffwn ddweud fy mod wedi sylwi ar duedd gynyddol i hunanhyrwyddo ar gefndiroedd Zoom amryw Aelodau. Credaf y gallaf weld o leiaf dair enghraifft y prynhawn yma ar gefndiroedd Zoom. Felly, byddaf yn anfon canllawiau ar y mater hwn at yr holl Aelodau, gan gofio, wrth gwrs, nad oes gan Aelodau yn y Siambr gyfle i hunanhyrwyddo ar unrhyw gefndiroedd sydd ganddynt hwy. Rwy'n ceisio trin pob Aelod yn gyfartal bob amser, boed hynny dros Zoom neu yn y Siambr. Nick Ramsay.

Diolch, Lywydd. Mae gennyf Janet Finch-Saunders y tu ôl i mi, felly dyna'r holl hunanhyrwyddo sydd ei angen arnaf ar gyfer y cwestiwn hwn. [Chwerthin.]

Weinidog, rydym yn sôn yn aml am ailadeiladu'n well ac ailadeiladu’n wyrddach yn y Siambr hon. Ymddengys i mi fod ehangu garddwriaeth yn un ffordd y gallwn wneud hyn. Wrth gwrs, mae garddwriaeth yng Nghymru yn cael cryn dipyn o gymorth gan y gweithwyr amaethyddol tymhorol sy'n dod i'r DU i gasglu ffrwythau a llysiau ar ffermydd, ac mae hyn wedi parhau drwy'r pandemig, gan y credaf eu bod wedi cael caniatâd i hunanynysu am 14 diwrnod ar y ffermydd lle maent yn gweithio ac yn byw. A allwch edrych ar ffyrdd y gellir ymestyn yr esemptiadau hyn, neu a fyddwch yn cael trafodaethau gyda Llywodraeth y DU os yw'n rhan o’u cylch gwaith hwy? Nid er budd garddwriaeth yn unig y bydd hyn; yn y cyfnod cyn y Nadolig, deallaf fod prinder proseswyr dofednod hyfforddedig hefyd, y gellid ei liniaru gydag estyniad wyth wythnos i'r esemptiad ar gyfer gweithwyr mudol tymhorol.

Diolch. Yn sicr, roeddem yn bryderus iawn na allai gweithwyr amaethyddol tymhorol ddod i'r DU yn ystod pandemig COVID-19. Ar y cychwyn cyntaf, ym mis Ebrill yn ôl pob tebyg, roeddwn yn rhan o drafodaethau wythnosol gyda Llywodraeth y DU ynghylch y mater hwn. Yn sicr, wrth inni barhau drwy'r flwyddyn, fel y dywedwch, nid ydym yn sôn am gasglwyr ffrwythau na chasglwyr llysiau yn unig; rydym yn dibynnu ar weithwyr tymhorol eraill hefyd. Maent yn sgyrsiau rwy'n eu cael gyda Llywodraeth y DU, ac rwy'n siŵr fod Gweinidogion eraill yn eu cael hefyd.