4. Sut y bydd papur gwyn Llywodraeth Cymru ar Fil amaeth i Gymru yn cydnabod pwysicrwydd y sector i ddyfodol yr Iaith Gymaeg? OQ55707

Diolch. Mae amaethyddiaeth yn chwarae rhan allweddol yn cefnogi'r Gymraeg i ffynnu yn ein cymunedau gwledig. Drwy gefnogi ffermwyr i reoli cynaliadwyedd eu tir, mae ein cynigion yn cydbwyso anghenion y genhedlaeth bresennol ag anghenion y genhedlaeth nesaf wrth gefnogi cadernid cymunedau Cymraeg eu hiaith.

Diolch am eich ateb. Byddwch chi, dwi'n gwybod, yn ymwybodol o'r adroddiad a gyhoeddwyd gan Cyswllt Ffermio, 'Iaith y Pridd', yn ddiweddar, ac rŷn ni'n gwybod am ffigurau'r cyfrifiad, sy'n dangos bod 43 y cant o weithwyr amaethyddol yn siarad Cymraeg o gymharu ag 19 y cant o'r boblogaeth yn gyffredinol. Nawr, wrth gwrs, o dan Ddeddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol, mae'r iaith Gymraeg a diwylliant yn biler sydd yn sefyll ochr yn ochr gyda phileri cynaliadwyedd economaidd, amgylcheddol a chymdeithasol. Gyda hynny mewn golwg, allwch chi ddweud wrthym ni a ddylai taliadau am nwyddau cyhoeddus, felly, gael eu hestyn i fuddsoddi yng nghynaliadwyedd yr iaith Gymraeg mewn ardaloedd gwledig?

Rwy'n ymwybodol iawn o adroddiad 'Iaith y Pridd', a gyhoeddwyd yn ddiweddar gan Cyswllt Ffermio, a bydd y safbwyntiau a fynegwyd gan gyfranogwyr ac a gyhoeddwyd yn yr adroddiad yn ychwanegu at ein sylfaen dystiolaeth wrth inni ystyried a datblygu ein cynigion ar gyfer cefnogi'r sector yn y dyfodol wrth inni adael y polisi amaethyddol cyffredin. Roeddwn yn credu ei bod yn bwysig iawn ariannu'r gwaith hwnnw, drwy Cyswllt Ffermio, gan fy mod yn cydnabod rôl bwysig y sector yn llwyr. Rydych yn crybwyll y 43 y cant; gwyddom mai'r sector amaethyddol, mae'n debyg, yw'r—wel, yn sicr, y sector sy'n defnyddio fwyaf ar y Gymraeg, felly mae'n bwysig iawn ein bod yn gwneud hynny. Wrth inni gyflwyno ein cynigion o dan 'Ffermio Cynaliadwy a’n Tir', bydd hynny'n cael ei ystyried, yn amlwg, ac mae'n rhaid imi ddweud, mae'r Gymraeg yn rhywbeth rydym wedi cydnabod yn ôl yn 'Brexit a'n tir' a 'Ffermio Cynaliadwy a’n Tir’ ei bod yn egwyddor sylfaenol gwbl greiddiol.

O dan eich cynlluniau, bydd angen i ffermwyr wneud newidiadau i'w modelau busnes, gan gynhyrchu mwy a meddwl am gynhyrchion gwahanol gyda llai, a bydd Brexit yn dod â bygythiadau a chyfleoedd hefyd. Sut mae eich adran chi yn gweithio gyda cholegau a phrifysgolion i sicrhau bod ein hentrepreneuriaid ifanc Cymraeg eu hiaith yn gweld ffermio fel sector cyffrous, modern a moesegol i fynd iddo fel y gallant, yn eu tro, atal gweithlu sy'n siarad Cymraeg rhag llithro oddi ar y tir?

Mae'n bwysig iawn ein bod yn cadw ein ffermwyr ar y tir, gan fod honno’n un ffordd o ddiogelu'r Gymraeg. Rwyf wedi gwneud cryn dipyn o waith, ers i mi fod yn y portffolio, i annog ffermwyr ifanc. Rwyf wedi ymweld â Phrifysgol Aberystwyth, a Phrifysgol Harper Adams, sydd, yn amlwg, ychydig y tu allan i Gymru, i sicrhau bod y cyrsiau y maent yn eu cynnig yn denu ein ffermwyr ifanc o Gymru. Ac yn sicr, ymddengys bod hynny'n gweithio, gan ein bod yn gweld nifer sylweddol yn mynd i'r ddwy brifysgol hynny yn arbennig, byddwn yn dweud.

Unwaith eto, credaf ei bod yn bwysig iawn fod 'Ffermio Cynaliadwy a’n Tir', ac yn amlwg, wedyn, pan fyddwn yn cyflwyno polisi amaethyddol pwrpasol i Gymru, yn cefnogi'r iaith mewn ffordd sy'n cadw'r cymunedau hynny gyda'i gilydd. Byddwch wedi fy nghlywed yn dweud ar sawl achlysur blaenorol, pan euthum allan i Seland Newydd, a chlywed sut roeddent yn teimlo'u bod yn colli cymuned pan oedd pethau yn y fantol iddynt hwy, pan ddaeth cynllun y taliad sylfaenol hwnnw i ben yn ôl yn yr 1980au. I mi, mae'r Gymraeg yn rhan ychwanegol o'n sector amaethyddol sydd angen inni ei chefnogi.