Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud y datganiad hynny—Rebecca Evans.

Diolch, Llywydd. Mae gennyf i nifer o newidiadau i'w cyflwyno i'r agenda heddiw. Yn ddiweddarach y prynhawn yma, bydd y Llywodraeth yn cynnig cynnig i atal y Rheolau Sefydlog fel y gallwn ni drafod y cyfnod atal byr. Er mwyn darparu ar gyfer hyn, bydd y datganiadau ar gyflwr presennol cysylltiadau rhynglywodraethol a'r cynllun drafft i fynd i'r afael â thlodi tanwydd yng Nghymru yn cael eu cyhoeddi fel datganiadau ysgrifenedig. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi ar y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith papurau'r cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.

Diolch, Trefnydd. Trefnydd, a gaf i alw am ddatganiad ynghylch y dystiolaeth y penderfynodd Llywodraeth Cymru arni o ran cau addoldai yn ystod y cyfnod atal byr a fydd yn digwydd cyn bo hir? Mae llawer o arweinwyr eglwysi wedi bod mewn cysylltiad â mi i fynegi pryderon y bydd yn ofynnol iddynt gau am gyfnod pellach o'r dydd Gwener yma, ac, wrth gwrs, mae hyn yn dilyn cyfnod lle bu eglwysi, capeli, mosgiau, temlau ar gau am gyfnod hir yn gynharach yn y flwyddyn, cyfnod a oedd, prysuraf i i'w ychwanegu, yn hwy nag mewn unrhyw ran arall o'r DU. Mae gwaharddiad parhaus, wrth gwrs, ar ganu cynulleidfaol, gwaharddiad ar gorau eglwysi a chadeirlannau, yn wahanol i rannau eraill o'r DU, ac yn ddiweddar, wrth gwrs, gwelwyd adroddiadau yn y cyfryngau bod pobl yn cael eu ceryddu am adrodd gweddi'r Arglwydd mewn angladd.

Yn absenoldeb unrhyw dystiolaeth sy'n awgrymu bod eglwysi a chapeli yng Nghymru yn peri bygythiad sylweddol o drosglwyddo'r coronafeirws, nid yw cau'n ymddangos yn weithred gymesur nac angenrheidiol. Rwy'n siŵr y byddech chi'n cytuno â mi, Trefnydd, fod iechyd ysbrydol yr un mor bwysig ag iechyd a lles corfforol a meddyliol pobl, a dylai tai Duw fod yn llefydd lloches ar adegau o argyfwng ac, felly, mae achos da iawn dros eu cadw ar agor. A allwn ni gael datganiad ar y mater pwysig hwn cyn gynted â phosibl, os gwelwch yn dda?

Diolch i Darren Millar am godi'r mater hwn, a bydd Darren Millar yn gwybod fy mod yn gwerthfawrogi, cystal ag ef, bwysigrwydd eglwysi a mannau addoli eraill o ran cefnogi iechyd meddwl pobl, yn ogystal â'u gallu i gyrraedd rhannau o'u cymuned hefyd yn ystod y cyfnod anodd hwn.

Mae gennym ddatganiad ynghylch y cyfnod atal byr y prynhawn yma, sy'n gyfle i Darren nodi ei bryderon ymhellach, ond yr hyn a ddywedaf i yw bod y dystiolaeth wedi'i chyhoeddi. Byddwch chi wedi gweld y dystiolaeth a gyhoeddwyd gan y Llywodraeth, a gafwyd gan y grŵp TAC, er enghraifft, ac mae hyn yn nodi pwysigrwydd lleihau'r cysylltiadau sydd gennym. Ni allwn roi ystyriaeth i bob math o leoliad, gan ein bod yn ystyried cysylltiadau pobl yn gyffredinol ac yn ceisio lleihau nifer y cysylltiadau sydd gennym. Rwy'n gwerthfawrogi'r anawsterau a achosir i bobl, ond, fel y dywedais, mae datganiad ehangach am y cyfnod atal byr a bydd yn gyfle i'w archwilio'n fanylach y prynhawn yma.

Leanne Wood. Dyna chi.

Diolch, Llywydd. Ar 22 Medi, dywedodd y Prif Weinidog y byddai taliad o £500 ar gael i'r bobl hynny ar incwm isel sy'n gorfod hunanynysu. Ers cyhoeddi'r cyfnod atal byr, mae llawer o bobl yn y Rhondda wedi gofyn i mi sut y gallan nhw hawlio'r taliad hwn ac a yw wedi'i ddarparu i'r bobl hynny a fydd yn colli incwm o ganlyniad i'r cyfnod atal byr yn ystod y pythefnos nesaf.

Mae angen yr arian hwnnw ar bobl nawr; ni allant fforddio aros fel y bu'n rhaid i'r gofalwyr aros am eu taliad nhw. A allwn ni gael datganiad yn amlinellu'r wybodaeth am gymhwysedd a hawliad y taliad hwn, yn ogystal â datganiad am ba gymorth brys y gellir ei ddarparu i'r busnesau llai hynny, pobl hunangyflogedig a llawer o rai eraill a fethodd cael cymorth ac a syrthiodd drwy'r bwlch y tro diwethaf? Mae llawer o bobl yn bryderus iawn ynghylch y cyfnod atal byr hwn, ac nad oes ganddyn nhw'r wybodaeth hon am eu hincwm. Mae angen yr wybodaeth hon arnyn nhw'n gyflym iawn. Felly a allwn ni gael datganiad ar gyfer y ddau fater hynny fel mater o frys, os gwelwch yn dda?

Byddaf yn gwneud yn siŵr, cyn gynted ag y byddwn ni mewn sefyllfa i ddweud mwy am y taliad hunanynysu o £500, y gwnawn ni rannu'r manylion hynny am gymhwysedd a sut i fynd ati i hawlio a chael y cyllid hwnnw. Gallaf sicrhau cyd-Aelodau fod gwaith yn cael ei gwblhau'n gyflym ar hynny, a bydd gennym fwy o fanylion i'w rhannu am hynny'n fuan iawn. Byddwch wedi clywed fy nghyd-Aelod Ken Skates yn ystod y sesiwn friffio yn gynharach heddiw yn sôn am y cymorth yr ydym ni'n ei ddarparu i fusnesau ac elfen ddewisol hynny er mwyn caniatáu i awdurdodau lleol gefnogi'r busnesau pwysig hynny a allai fod yn syrthio y tu allan i'r categorïau, megis y busnesau bach sy'n cael rhyddhad ardrethi busnes, er enghraifft. Ond ar y ddau fater hynny, caiff rhagor o fanylion eu roi i gydweithwyr yn fuan iawn.

Rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog eisiau ymuno â mi i groesawu'r newyddion bod tîm pêl-droed carchar Prescoed bellach wedi cael chwarae yng nghynghrair dydd Sul Cynghrair Canol Gwent. Roedd yn drasiedi yn wir pan gawsant wybod, ar ôl 20 mlynedd, nad oeddent yn gallu ailymuno â'r gynghrair ar gyfer y tymor sydd i ddod. Ond onid yw hyn yn adlewyrchu'n wael ar sut yr ydym ni'n rheoli adsefydlu yng Nghymru a sut yr ydym ni'n rheoli pobl sy'n gadael sefydliadau diogel yng Nghymru? Mae nifer o bobl sydd wedi chwarae i'r tîm pêl-droed hwn wedi siarad yn huawdl iawn am y ffordd y rhoddwyd cyfle iddyn nhw ddechrau ailadeiladu eu bywydau eto, ac mae'n bwysig y gallwn weithio tuag at adsefydlu a sicrhau bod pobl sydd wedi cwblhau dedfrydau yng Nghymru yn gallu cael eu cefnogi wrth iddynt adael yr ystad ddiogel. Felly, hoffwn i ofyn am ddadl yn amser y Llywodraeth ar ddyfodol adsefydlu yng Nghymru, a sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu mynd i'r afael â'r mater hwnnw.

Hoffwn i ofyn hefyd am ddatganiad neu ddadl ar ein Rheolau Sefydlog fel Senedd. Rydym wedi gweld eto yn ystod yr wythnos diwethaf fod ein prosesau, ein breintiau a'n hadnoddau yn cael eu cam-drin gan bobl nad oes ganddyn nhw fandad etholiadol o gwbl yn y lle hwn i chwarae newid cadeiriau gyda'u gwleidyddiaeth tra byddwn ni'n talu amdano fel trethdalwyr ac fel Aelodau o'r lle hwn. Mae'n dwyn anfri ar y lle hwn i weld y siarlataniaid a'r rhai eofn hyn yn symud ar draws ac o amgylch y Siambr yn ôl eu dymuniad. Mae gan bobl Cymru hawl i ddemocratiaeth, a rhaid i bob un ohonom ni yn y lle hwn barchu'r ddemocratiaeth honno. Mae'n amlwg nad oes gan rai Aelodau barch tuag at y ddemocratiaeth honno, a, hyd nes y caiff pobl Cymru gyfle i'w cicio allan fis Mai nesaf, mae'n bwysig bod ein Rheolau Sefydlog yn adlewyrchu hynny ac yn parchu'r ddemocratiaeth honno.

Diolch i Alun Davies am godi'r ddau fater hynny, ac rwy'n rhannu ei bryder o ran parch tuag at ddemocratiaeth a pharch at y bobl sy'n rhoi'r fraint i ni eu cynrychioli yma yn y Senedd. Mae'n debyg mai mater i'r Pwyllgor Busnes, yn hytrach na'r Llywodraeth, yw hwn. Ond rwyf eisiau rhoi sicrwydd i fy nghyd-Aelodau mai'r bwriad yw y bydd y gwaith a oedd yn mynd rhagddo cyn COVID o ran ystyried ein Rheolau Sefydlog yn cael ei ailddechrau, ac rwy'n siŵr y bydd y Llywydd mewn cysylltiad â chydweithwyr sydd â rhagor o wybodaeth am hynny maes o law.

Ond, ar fater arall y tîm pêl-droed, rydym yn gefnogol iawn i ddefnyddio chwaraeon yng nghyd-destun adsefydlu, yn ogystal â phwysleisio'r sylw ar wella iechyd a lles dynion yn y carchar ac, wrth gwrs, ar ôl iddyn nhw adael y carchar hefyd. Mae gennym ni gytundeb partneriaeth ar gyfer iechyd mewn carchardai, ac mae hynny'n nodi ein blaenoriaethau cytûn rhwng Llywodraeth Cymru, Iechyd Cyhoeddus Cymru, y gwasanaeth carchardai yng Nghymru a'r byrddau iechyd. Mae'n cynnwys pwysleisio'n benodol ar ddefnyddio amgylchedd ehangach y carchardai i hybu iechyd a lles, gan ganolbwyntio ar ymarfer corff a chwaraeon a bod yn rhan o dimau ac yn y blaen. Gwn fod y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip yn bwriadu darparu datganiad ysgrifenedig i'r Aelodau yn ystod yr wythnosau nesaf yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf inni o ran materion cyfiawnder, ond yn amlwg, byddaf i'n sicrhau ei bod yn ymwybodol o'ch cais am y ddadl honno yn amser y Llywodraeth hefyd.

Cyn i mi alw'r siaradwr nesaf, dim ond i—. Er mwyn ei gofnodi, mae'r Aelodau sy'n newid grwpiau neu bleidiau gwleidyddol yn y Siambr hon—nid yw hynny'n gamddefnyddio'r Rheolau Sefydlog. Mae Aelodau wedi gwneud hynny drwy gydol tymor y Senedd hon, ac nid yn unig yr wythnos diwethaf. Mater i'r cofnod yn unig yw hynny. Andrew R.T. Davies.

Diolch, Llywydd. Trefnydd, a gaf i ofyn am ddau ddatganiad, neu lythyr yn sicr yn y lle cyntaf,—gan y Gweinidog iechyd—yn esbonio pam nad yw deintyddion yn cael eu hystyried yn weithwyr allweddol, ac a fyddai modd i'r Llywodraeth ailystyried hyn? Rwy'n ei chael yn rhyfeddol nad yw deintyddion yn cael eu dynodi'n weithwyr allweddol, ond efallai fod rheswm cwbl resymegol pam mae hynny'n wir. Ni allaf ddeall hynny ar hyn o bryd, ond rwyf wedi cael fy lobïo gan ddeintyddion yn lleol ynghylch yr anghysondeb hwn. Felly os caf i ofyn am lythyr neu ryw fath o esboniad o ran pam mae hyn yn wir, byddwn i'n dra diolchgar, a'r canlyniad gorau posibl fyddai eu hychwanegu at y rhestr o weithwyr allweddol, o gofio'r cyfnod o gyfyngiadau symud a fydd yn digwydd o ddydd Gwener ymlaen.

Yn ail, cyflwynwyd arian gan y Llywodraeth ar gyfer ymgyrch rhwyll y wain a mynd i'r afael â'r pryderon yr oedd llawer o bobl wedi'u cyflwyno i Aelodau'r Senedd a hefyd y Llywodraeth ynghylch eu profiadau gyda GIG Cymru yn y maes penodol hwn. Cafodd miliwn o bunnoedd ei ddyrannu yn 2018. Byddwn i'n ddiolchgar pe gallem ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog Iechyd i egluro beth yw canlyniadau'r arian hwnnw a gafodd ei ddyrannu i fynd i'r afael â'r pryderon difrifol iawn hyn a ddaeth gerbron y Senedd gan gleifion. Rwy'n gwybod bod cefnogaeth drawsbleidiol i'r mater hwn. Ond hyd yma, yn fy nghyfarfodydd yn ystod yr wythnos diwethaf gydag ymgyrchwyr yn y maes penodol hwn, mae'n ymddangos eu bod yn ansicr beth yn union sydd wedi'i gyflawni gan yr arian hwn a gafodd ei ddyrannu gan Lywodraeth Cymru yn ôl yn 2018, a byddai esboniad clir wedi'i osod mewn datganiad o fudd i lawer o bobl yn fy marn i. Diolch.

[Anhyglywadwy.]—am godi'r ddau fater hynny, ac yn sicr, byddaf i'n ymdrechu i gael esboniad ichi o ran dynodi deintyddion fel gweithwyr allweddol, wrth inni symud i'r cyfnod atal byr. Gwn fod deintyddiaeth wedi parhau drwy gydol y cyfyngiadau symud yn gynharach yn y flwyddyn, er eu bod yn canolbwyntio'n fawr ar achosion mwy brys. Ond, fel y dywedais, byddaf i'n cael yr esboniad hwnnw i'r Aelod.

Ac rwy'n gwybod y bydd gan nifer o Aelodau ddiddordeb hefyd yn yr wybodaeth ddiweddaraf am fater rhwyll y wain, felly byddaf yn gwneud yn siŵr fy mod yn siarad â'r Gweinidog Iechyd i drosglwyddo'r cais penodol hwnnw.

Hoffwn i ofyn am ddatganiad gan Weinidog yr Amgylchedd ar redeg safle'r Bryn yng Ngelligaer. Mae'r safle hwn yn cael ei redeg gan y Grŵp Bryn ac mae'n ymwneud, ymhlith pethau eraill, â rheoli gwastraff ac ailgylchu. Bu'n rhaid i'r grŵp ymddiheuro'n gyhoeddus yn ystod y dyddiau diwethaf oherwydd halogiad plastig yn y pridd. Rwyf wedi ei weld fy hun, ac mae'n ddinistriol iawn. Mae gwastraff plastig yn frith drwy'r compost a gaiff ei ddefnyddio ar y safle, gan halogi'r tir, gan gynnwys yn nhir pori a gaiff ei ddefnyddio ar gyfer silwair. Trefnydd, rwy'n ofni bod perygl y bydd y plastig yn mynd i mewn i'n cadwyn fwyd ni.

Nawr, nid ydym ni'n sôn am ambell ddarn o blastig yma; mae hyn yn frith drwy'r holl fwnd. Mae'n halogiad ar raddfa ysgytwol. Rwyf wedi ysgrifennu at y Gweinidog, yn gofyn a allai alw am ymchwiliad i gwynion gan drigolion o ran y gwastraff hwn, yn ogystal â'r llwch a gaiff ei achosi gan y gwaith yn y chwarel ac arogleuon ymwthiol sy'n effeithio ar drigolion Gelligaer a Phenybryn. Mae trigolion yn pryderu am eu hiechyd eu hunain, yn ddealladwy, ond hefyd yr effaith y gallai'r llygredd diwydiannol hwn ei chael ar drigolion yr ardal am flynyddoedd i ddod. Nid wyf wedi cael ymateb i fy llythyr i eto, ac felly rwy'n gofyn am ddatganiad llafar gan y Gweinidog, cyn gynted â phosibl, i fynd i'r afael â'r mater hwn, sydd bellach wedi cael sylw yn y Western Mail. Ni ddylid caniatáu i hyn barhau. Codwyd pryderon gyda mi fod hadau glaswellt yn cael eu gwasgaru'n hael ledled y bwnd i geisio gorchuddio'r plastig sydd wedi'i amlygu yn y pridd, ac rwyf wedi gweld tystiolaeth sy'n gwrth-ddweud honiad y rheolwyr bod y plastig wedi'i symud oddi yno yr wythnos diwethaf. Mae'n amlwg bod angen yr ymchwiliad hwnnw, felly, Trefnydd, rwy'n erfyn ar eich Llywodraeth i wneud i hyn ddigwydd cyn gynted â phosibl.

Wel, mae Delyth Jewell wedi codi rhai pryderon difrifol iawn yna. Sylwaf ei bod wedi ysgrifennu at y Gweinidog, gan dynnu sylw'r Gweinidog at y pryderon hyn, a byddaf yn gwneud yn siŵr y byddwch yn cael ymateb cyn gynted â phosibl.

Hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad i'r Senedd—yn gyntaf, datganiad cynhwysfawr yn amlinellu'r mesurau cymorth a gafodd eu rhoi ar waith ledled Cymru yn ystod pandemig COVID-19 i gefnogi cerddorion, gweithwyr llawrydd ac fel arall, a'u bywoliaeth, a'r mesurau i gefnogi cerddoriaeth gymunedol—craidd cymunedau Cymru—megis corau, cymdeithasau corawl, bandiau pres a cherddorfeydd cymunedol.

Ac, yn ail, a gaf i alw ar Lywodraeth Cymru hefyd i ddarparu datganiad i weithredu ar frys y mesurau y mae grŵp trawsbleidiol y Senedd ar gerddoriaeth wedi galw amdanynt ac sy'n weddill o ohebiaeth Awst a Medi a fy nghyfarfod gweinidogol, sef (1) darparu canllawiau penodol ar gyfer addysgu cerddoriaeth offerynnol mewn ysgolion; (2) y canllawiau ymarfer addysgu preifat ledled Cymru; manyleb amlinellol ar gyfer gweithredu ensemblau, bandiau a cherddorfeydd yn y dyfodol a'r strategaeth ar gyfer perfformiadau cyhoeddus yn dychwelyd, sy'n gynsail hanfodol i'r sector; ac, yn olaf, o fewn hynny, adroddiad gyda'r wybodaeth ddiweddaraf i'r lle hwn ar ddyfodol gwasanaethau cefnogi cerddoriaeth a'r astudiaeth ddichonoldeb bendant a'r cynnydd o ran datblygu strategaeth gerddoriaeth genedlaethol i Gymru a chynllun addysg cerddoriaeth sylfaenol—nad yw erioed wedi bod yn bwysicach i Gymru greadigol?

Diolch i Rhianon am godi'r mater hwn, a gwn ei bod yn bencampwr enfawr o fewn y Senedd dros gerddoriaeth a phopeth y gall ei wneud i wella ein bywydau ar yr adeg anodd iawn hon. Byddwn i'n hapus i ofyn am yr wybodaeth ddiweddaraf gan Lywodraeth Cymru am yr holl faterion hynny o ran sut yr ydym ni'n ceisio diweddaru ein canllawiau gweithredol ar gyfer ysgolion a hefyd y canllawiau ar gyfer perfformiadau'n dychwelyd yn raddol mewn lleoliadau a chyrchfannau diwylliant a threftadaeth, a hefyd y pryderon sydd gan Rhianon Passmore o ran gwasanaethau cerddoriaeth a'r astudiaeth ddichonoldeb cerddoriaeth a chyllid ar gyfer addysg cerddoriaeth yn ehangach.

Y tu hwnt i ddarparu ymateb ysgrifenedig i'r Aelod, rwy'n gwybod bod yna ddadl ar adroddiad y Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu ar effaith COVID-19 ar y diwydiannau creadigol. Mae hynny i fod i ddigwydd ar 11 Tachwedd, ac rwy'n credu y bydd hwnnw'n gyfle defnyddiol arall i glywed y diweddaraf gan y Gweinidog ar yr agwedd benodol hon.

Trefnydd, hoffwn i alw am ddatganiad gan y Gweinidog Iechyd ynglŷn â thrin pobl hŷn yn ystod y pandemig presennol. Ddoe, gofynnwyd imi fynd i gyfarfod gyda grŵp bach o breswylwyr byw â chymorth i drafod y materion yr oedden nhw'n eu hwynebu yn ystod y misoedd diwethaf, dim ond iddynt gael gwybod gan Tai Arfordirol fod yn rhaid iddynt gyfarfod allan yn yr awyr agored. Roedd rhai o'r preswylwyr hyn yn agored i niwed, gydag amrywiaeth eang o broblemau iechyd. Roedd angen ocsigen ychwanegol ar rai ohonyn nhw, ac eto i gyd gofynnwyd iddynt eistedd y tu allan mewn tymheredd a oedd prin yn cyrraedd deg canran. Roedd Tai Arfordirol yn dehongli rheoliadau COVID yn orfrwdfrydig. Nid yw hanner dwsin o bobl sy'n eistedd metrau ar wahân ac yn gwisgo masgiau yn peri risg fawr o drosglwyddo’r haint, ac eto i gyd cawsant wybod nad oedd modd cynnal cyfarfod o'r fath dan do. Er bod rhybudd wedi bod ymlaen llaw o'r cyfarfod, dim ond pum munud cyn y cyfarfod y cafodd y preswylwyr wybod. Hefyd, mae'r preswylwyr yn pryderu nad yw preswylwyr newydd yn cael eu profi ar gyfer COVID-19 cyn iddynt ddod yno i fyw.

Hoffwn i i Lywodraeth Cymru sicrhau y dylai'r canllawiau sy'n cael eu rhoi i gymdeithasau tai ac awdurdodau lleol yn ystyried y risgiau i iechyd corfforol a meddyliol pobl hŷn sy'n agored i niwed. Felly, mae angen i ganllawiau o'r fath gydbwyso niwed COVID-19 yn erbyn y niwed gan fesurau i fynd i'r afael â'r clefyd. Ac yn dilyn sgyrsiau gyda'r staff—yr oedd gennyf bob cydymdeimlad â nhw—ynglŷn â byw â chymorth, roedd gormod yn agored i ddehongliad, ac felly'n anghyson wrth gael ei gyflawni, ac mae angen canllawiau llawer cliriach er mwyn hyrwyddo perthynas iach i staff a phreswylwyr fel ei gilydd.

Fy ail bwynt yw—

Na, na, na, nid oes amser ar gyfer ail bwynt.

Roedd yn ymwneud â chyfraniad rhagrithiol Alun Davies ynghylch—

Rydych chi wedi mynd dros eich amser o gryn dipyn, Caroline Jones. Y Trefnydd i ymateb.

Diolch, Llywydd. Mater anodd iawn, onid e, yw cydbwyso'r anghenion a'r risgiau o ran iechyd a lles emosiynol a meddyliol a'r risgiau syn cael eu hachosi gan COVID. Rwy'n gobeithio y bydd canllawiau Llywodraeth Cymru yn ceisio mynd i'r afael â'r risgiau hynny mewn modd sensitif a synhwyrol, ond rwy'n gofyn i'r Aelod ysgrifennu at y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol yn y lle cyntaf, yn amlinellu'r pryderon hynny'n fanylach, fel y gallwn ni ystyried a yw'r canllawiau'n rhoi'r wybodaeth y mae ei hangen ar y darparwyr yn llawn ai peidio er mwyn gwneud y penderfyniadau cywir i ddiogelu iechyd a lles y bobl y maen nhw'n darparu gwasanaethau ar eu cyfer.

Mark Isherwood.

Helo.

Helo.

Rwy'n galw am ddatganiad llafar, neu ddadl os oes modd, yn amser Llywodraeth Cymru ar gynllun drafft Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â thlodi tanwydd yng Nghymru, ar ôl i Lywodraeth Cymru heddiw dynnu ei datganiad llafar allweddol ar hyn yn ôl a rhoi datganiad ysgrifenedig yn ei le, nad oedd yn caniatáu cwestiynau.

Roedd cynllun Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â thlodi tanwydd yng Nghymru yn cynnwys targedau anstatudol newydd hyd at 2035 a dim cerrig milltir dros dro i gyrraedd yno, er gwaethaf Deddf Cartrefi Cynnes ac Arbed Ynni 2000, a gafodd ei diwygio gan Ddeddf Ynni 2013, gan nodi'r gofyniad bod yn rhaid i strategaeth tlodi tanwydd yng Nghymru

'bennu amcanion interim i'w cyflawni a dyddiadau targed ar eu cyfer'.

Fe wnaeth y Gweinidog dderbyn y datganiad ym monitor tlodi tanwydd y DU gan National Energy Action y llynedd:

'Dylai Llywodraeth Cymru gyhoeddi a darparu Cynllun Tywydd Oer i Gymru i fynd i'r afael â baich marwolaethau ychwanegol yn y gaeaf a salwch sy'n gysylltiedig ag oerfel.' 

Fodd bynnag, mae'n ymddangos nad yw ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar ei chynllun newydd yn cynnwys dim byd newydd nac ychwanegol nawr i fynd i'r afael ag anghenion brys aelwydydd sy'n dlawd o ran tanwydd y gaeaf hwn, yn enwedig yng ngoleuni COVID-19. Felly, mae angen inni wybod pa gamau ychwanegol y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gefnogi aelwydydd sy'n dlawd o ran tanwydd y gaeaf hwn. Mae Comisiynydd Pobl Hŷn Cymru yn cyfeirio at ffigurau sy'n dangos bod tua 67,000 o aelwydydd hŷn yn byw mewn tlodi tanwydd yng Nghymru, er gwaethaf dyletswydd statudol i ddileu tlodi tanwydd. Felly, mae angen inni wybod sut y mae Llywodraeth Cymru yn ymateb i alwad y Comisiynydd ar Lywodraeth Cymru i sefydlu cronfa grant ar frys i wneud gwelliannau i amgylcheddau cartrefi pobl hŷn i gefnogi'r rhai sydd fwyaf tebygol o ddioddef tlodi tanwydd y gaeaf hwn, ac i fuddsoddi—[Anghlywadwy.]—ymgyrchoedd a chymorth i gynyddu'r nifer sy'n manteisio ar gredyd pensiwn.

Ac, yn olaf, mae angen inni wybod sut y mae Llywodraeth Cymru yn ymateb i ymchwil Cartrefi Cymunedol Cymru, a oedd wedi amcangyfrif bod y gost o ddatgarboneiddio pob un o'r 230,000 uned yn sector tai cymdeithasol Cymru yn fwy na £4.2 biliwn. Ni fydd datganiad ysgrifenedig yn cyflawni'r gwaith. Rwy'n galw ar Lywodraeth Cymru felly i ddod o hyd i'r amser i gyflwyno hyn gerbron y Siambr hon. Diolch.

Cyn i'r Trefnydd ymateb, rwy'n tybio bod y Trefnydd wedi clywed digon i allu ymateb, ond os gallaf ofyn i chi, Mark Isherwood, gael trafodaeth gyda rhai o'n technegwyr, dim ond i wneud yn siŵr bod ansawdd eich sain yn gwella. Os ydych eisiau cymryd rhan mewn unrhyw gyfraniad arall y prynhawn yma, rwy'n credu bod angen gwneud rhywfaint o waith i wella ansawdd eich sain. Ond mae modd gwneud hynny, rwy'n siŵr.

Rebecca Evans i ymateb.

Wel, nid ar chwarae bach y caiff eitemau eu tynnu’n ôl o'r agenda ar gyfer y Cyfarfod Llawn, ac, yn amlwg, mae hyn yn rhywbeth yr oeddem ni eisiau ei gyflwyno i gydweithwyr allu ei drafod a holi'r Gweinidog amdano heddiw. Ond, yn anffodus, rydym wedi gorfod ei newid i ddatganiad ysgrifenedig oherwydd y ddadl ychwanegol ar y cyfnod atal byr, a fydd yn digwydd yn ddiweddarach y prynhawn yma. Rwy'n credu y bydd y rhan fwyaf o bobl yn deall bod hynny, o dan yr amgylchiadau, yn beth rhesymol i'w wneud.

Ond rwy'n credu bod Mark Isherwood wedi cael cyfle yn ystod y datganiad busnes i gofnodi'r cyfraniad y gallai fod wedi ceisio'i wneud yn ddiweddarach yn y dydd, o ran y cwestiynau a'r pryderon sydd ganddo am y cynllun drafft i fynd i'r afael â thlodi tanwydd. Ac fe wn y byddai'r Gweinidog yn croesawu unrhyw ymholiadau neu gyfraniadau pellach yn ysgrifenedig wrth iddi barhau i roi'r cynllun i fynd i'r afael â thlodi tanwydd ar waith.

A gaf i ofyn hefyd, Trefnydd, am eglurhad pellach gan Lywodraeth Cymru ynglŷn â'r cyfnod atal byr? Ac efallai fod y ddadl yn ddiweddarach y prynhawn yma yn gyfle i'r Gweinidog ymateb. Mae perchnogion Canolfan Arddio Rhaglan wedi cysylltu â mi, ac maent yn pryderu'n fawr ynghylch canolfannau garddio yn gorfod cau yn ystod yr wythnosau nesaf. Rwy'n gwybod bod fy nghyd-Aelod, yr Aelod dros Ddwyrain De Cymru, Laura Anne-Jones, hefyd wedi dweud wrthyf fod perchnogion canolfan arddio Brynbuga yn pryderu'n fawr am orfod cau'n fuan. Rwy'n sylweddoli y dylai caffis a bwytai mewn canolfannau garddio fod yn cau fel rhan o'r cyfyngiadau symud, os yw'n mynd rhagddo, ond mae canolfannau garddio yn lleoedd mawr; mae mannau eraill, mannau awyr agored yn bennaf; mae mannau ar gyfer prynu coed Nadolig, ar gyfer bwyd, ac yn y blaen. Os oes modd cynnal pellter cymdeithasol mewn lleoedd fel hyn, yna pam mae'n rhaid inni gau canolfannau garddio'n llwyr ar hyn o bryd? Fel y dywedais i, efallai y gall y Gweinidog ddod yn ôl at hyn yn y ddadl yn nes ymlaen.

Trefnydd.

Diolch, Llywydd. Felly, fel y dywedais wrth Darren Millar ar ddechrau'r datganiad busnes yn gynharach, mae gennym y datganiad ar y cyfnod atal byr, ychydig o eitemau i lawr yr agenda y prynhawn yma, ac efallai mai dyna fyddai'r cyfle gorau i godi'r mater hwn ymhellach.

Diolch i'r Trefnydd. Fe fyddwn ni nawr yn cymryd egwyl fer.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 15:34.

Ailymgynullodd y Senedd am 15:40, gyda David Melding yn y Gadair.

Trefn, trefn. Mae cyfarfod y Senedd wedi ailddechrau.