3. A wnaiff y Gweinidog amlinellu blaenoriaethau Llywodraeth Cymru mewn perthynas ag iechyd meddwl ar gyfer gweddill tymor presennol y Senedd? OQ55804

Diolch yn fawr, Angela. Nodir ein blaenoriaethau yng nghynllun cyflawni 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl' 2019-22, sydd wedi'i gryfhau i adlewyrchu effaith y pandemig. Nawr, mae fy ffocws yn y tymor byrrach ar ysgogi'r gwaith trawslywodraethol ac amlasiantaethol sy'n angenrheidiol i gyflawni'r blaenoriaethau hyn y cytunwyd arnynt ac y ceir tystiolaeth gref i'w cefnogi.

Diolch i chi am hynny, ac yn gyntaf oll, a gaf fi ddweud croeso i'r rôl? Rwy'n credu ei bod yn wych fod yna ffocws penodol ar iechyd meddwl, yn enwedig ar hyn o bryd. Roeddwn yn falch eich bod wedi sôn yn eich ateb am y gwaith rhynglywodraethol a thrawsadrannol oherwydd credaf fod cynnydd da wedi'i wneud gyda chymorth iechyd meddwl i fyfyrwyr coleg a phrifysgolion, y darperir ar eu cyfer gan bartneriaethau rhwng Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru, sefydliadau addysgol ac undebau myfyrwyr. Fodd bynnag, rwy'n pryderu nad oes strategaeth swyddogol drosfwaol gan Lywodraeth Cymru ar gyfer iechyd meddwl myfyrwyr o hyd na methodoleg gref ar waith ar gyfer monitro effeithiolrwydd y cynlluniau sydd ar y gweill ar hyn o bryd, a chredaf fod hyn hyd yn oed yn fwy allweddol yn awr, o gofio bod ein myfyrwyr o dan bwysau eithriadol nas gwelwyd erioed o'r blaen oherwydd COVID. A gwn y gallwn ddweud bod hynny'n wir am gymdeithas yn gyffredinol, ond mae COVID yn tarfu arnynt mewn ffordd a fydd yn aros gyda'u cenhedlaeth hwy am flynyddoedd lawer i ddod. Felly, Weinidog, a gaf fi ofyn a wnewch chi ymrwymo i weithio gyda'ch cyd-Weinidog, y Gweinidog Addysg, i gyflawni a gweithredu strategaeth iechyd meddwl myfyrwyr cyn gynted â phosibl i sicrhau bod anghenion iechyd meddwl ein myfyrwyr yn cael eu diogelu, a hefyd bod cynlluniau a gomisiynir ar hyn o bryd yn cyflawni eu nodau yn llawn—fod y rhai sy'n gweithio'n dda yn cael eu hyrwyddo ledled Cymru, a bod y rhai nad ydynt yn gweithio yn cael eu dirwyn i ben fel y gellir defnyddio'r arian hwnnw mewn mannau eraill i gyflawni ar gyfer iechyd meddwl?

Wel, diolch yn fawr iawn, Angela. Fel rhywun y mae ei phlentyn wedi mynd i'r brifysgol eleni, rwy'n un o'r bobl hyn sy'n ymwybodol iawn o'r math o bwysau sydd ar lawer o fyfyrwyr sydd i ffwrdd oddi cartref am y tro cyntaf.

Hoffwn ei gwneud yn glir fod pob prifysgol wedi ymrwymo yn 2019 i newid sylweddol mewn perthynas ag iechyd meddwl, a chyflwynwyd cynigion lle'r oedd yn ofynnol i bob prifysgol gyflwyno strategaethau iechyd a llesiant. Felly, mae pob un o'r rheini wedi dod i law, ac felly dylent fod yn dilyn rhaglen eisoes. Nawr, yr hyn nad ydym wedi'i wneud, fel yr awgrymwch, yw nodi methodoleg a phethau ar hyn o bryd. Fe fyddwch yn ymwybodol ein bod newydd ddarparu £10 miliwn ychwanegol i'r maes hwn. Nawr, gallem fod wedi eistedd o gwmpas a dweud, 'Gadewch i ni nodi methodoleg'; roeddem yn credu ei bod yn bwysicach sicrhau'r cyllid er mwyn gwneud yn siŵr—. Rydym mewn cyfnod o argyfwng; mae'n rhaid inni gael yr arian i'r rheng flaen cyn gynted ag sy'n bosibl. Rydym wedi gwneud yr un peth mewn perthynas â chymorth i weithwyr iechyd. Mae gennym yr arian yno, heb y dystiolaeth weithiau fod yna broblem enfawr. Dim ond dyfalu y bydd yna broblem fawr rydym ni, ac rydych yn llygad eich lle ei bod hi'n debygol fod angen i ni gael methodoleg yn sail iddo nawr, fel y gallwn ystyried a ydym yn gwneud y peth iawn. Ond nid ydym yn dechrau o'r dechrau yma, gan fod CCAUC wedi gwneud cryn dipyn o waith yn y maes hwn, ond mae'n debyg mai'r hyn y gallem ei wneud yw dysgu ychydig mwy o arferion gorau i weld beth sy'n gweithio mewn un brifysgol ac a allwn gyflwyno hynny yn y prifysgolion eraill. Felly, diolch ichi am y cwestiwn hwnnw.

Weinidog, y mis diwethaf, cyhoeddodd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg ein dilyniant i'n hadroddiad pwysig 'Cadernid Meddwl' ac rydym yn aros yn eiddgar am eich ymateb i'n hargymhellion a ddiweddarwyd. Credaf fod yr adroddiad yn nodi trywydd clir ar gyfer y newidiadau y gwyddom fod eu hangen ar frys i gefnogi iechyd meddwl plant a phobl ifanc. Er y bu rhywfaint o gynnydd sydd i'w groesawu'n fawr ar y dull ysgol gyfan o ymdrin ag iechyd meddwl, mae cryn dipyn o waith i'w wneud i sicrhau diwygiadau iechyd a gofal cymdeithasol sydd mor hanfodol ar draws y system. A fyddech yn cytuno â mi, Weinidog, fod y pandemig COVID yn golygu bod angen cyflawni'r argymhellion hyn ar fwy, nid llai, o frys, ac a fyddech yn cytuno ein bod yn gwybod beth sydd angen digwydd ac mai'r flaenoriaeth ar gyfer gweddill y tymor Cynulliad hwn yw ffocws di-baid ar gyflawni?

Byddwn yn cytuno â chi. Rwy'n credu ei fod yn bwysig iawn. Rwy'n ymwybodol iawn o'r straen sydd ar bobl ifanc. Rwy'n falch iawn y bu cynnydd sylweddol o ran y dull ysgol gyfan. Rwy'n credu bod mwy o waith i'w wneud ar y dull system gyfan, ond rwy'n credu ein bod yn mynd i'r cyfeiriad cywir. Rwy'n credu bod y rhaglen Law yn Llaw at Blant a Phobl Ifanc, yn cyflawni camau sylweddol yn hyn o beth. Fe fyddwch yn ymwybodol ein bod wedi rhoi £5 miliwn yn ychwanegol i'r maes hwn. Un o'r pethau rwy'n awyddus iawn i'w wneud yw sicrhau ein bod yn datblygu'r strwythurau hyn ac yn sicrhau eglurder i'r defnyddiwr, drwy wneud yn siŵr nad ydym yn canolbwyntio ar y gwaith plymio'n unig—a chredaf fod gwaith i'w wneud ar y gwaith plymio—ond ein bod yn edrych ar y system gyfan o safbwynt y defnyddiwr. Mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr fod hynny'n rhywbeth rydym yn ei ystyried. Rwy'n gobeithio y byddaf yn gallu adrodd yn ôl o fewn yr amserlen a bennwyd fel y gallwn ganolbwyntio'n iawn ar y meysydd lle nad yw'r cynnydd wedi digwydd mor gyflym ag yr oeddech chi a gweddill y pwyllgor yn awyddus i'w weld o bosibl.

Weinidog, roeddwn yn falch iawn o glywed yr hyn a ddywedoch chi wrth Rhun ap Iorwerth am ymgyrch Amser Newid. Roeddwn hefyd yn falch o glywed yr hyn a ddywedoch chi am beidio â gwneud trallod yn fater meddygol heb fod angen. Yn y rhanbarth y mae'r ddwy ohonom yn ei gynrychioli, yn Llanelli a Sir Gaerfyrddin, mae prosiect arloesol iawn ar y gweill gan y mudiad gwirfoddol, Cymdeithas Ieuenctid a Phlant Sir Gaerfyrddin, lle mae meddygon teulu'n presgripsiynu cymorth gan yr elusen honno i blant a theuluoedd, ac ystod eang o gymorth na allaf fanylu arnynt yma. Hoffwn eich gwahodd, Weinidog—. Nid wyf yn credu y gallwn ymweld ar hyn o bryd gan na fyddai'n briodol, ond tybed a fyddech yn cytuno i gyfarfod â Tracy Pike, y prif weithredwr, sydd wedi datblygu'r model gwirioneddol arloesol hwn lle mae'r meddygon teulu'n presgripsiynu nid yn unig sesiynau cwnsela ond ystod eang o gymorth cymdeithasol i deulu. Mae'r canlyniadau cychwynnol wedi bod yn galonogol tu hwnt, a hoffwn feddwl bod hwnnw'n fodel posibl y gellid ei ddatblygu a'i ddarparu mewn mannau eraill—partneriaeth ddefnyddiol iawn rhwng arian sector cyhoeddus drwy'r bwrdd iechyd lleol, drwy'r meddygon teulu ac arloesedd trydydd sector. Felly, os ysgrifennaf atoch ynglŷn â'r mater hwnnw, Weinidog, a fyddech yn ystyried cyfarfod gyda Tracy a'i thîm i weld a oes gwersi y gellid eu dysgu o'r gwaith arloesol hwn i gymunedau mewn rhannau eraill o Gymru?

Mae hynny'n swnio'n dda i mi, rhaid imi ddweud. Rwy'n barod iawn i weld sut y gallwn gael meddygon teulu i bresgripsiynu pethau nad ydynt o reidrwydd yn feddygol bob amser. Meddyg teulu yw fy ngŵr, a gwn ei fod wedi bod yn presgripsiynu chwaraeon ers sawl blwyddyn, er enghraifft, ac ymarfer corff, ac mae hynny'n rhywbeth sydd wedi bod yn digwydd ers amser maith. Rwy'n awyddus i weld hynny'n cael ei ehangu i feysydd eraill—pethau fel y celfyddydau a chyfleusterau eraill. Felly, byddai gennyf ddiddordeb mawr mewn clywed mwy am hynny. Mae rhywfaint o hyn yn ymwneud â systemau a rhwydweithiau cymorth, a rhoi cymorth ychwanegol i bobl. Yn fwyaf arbennig, roedd rhai pobl yn cael trafferth ar eu pen eu hunain mewn teuluoedd, o dan bwysau aruthrol, ac mae rhannu'r baich hwnnw'n gallu bod yn ddigon weithiau i roi pobl mewn lle gwell.