5. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ofal iechyd meddwl yn y Gogledd? OQ55787

Rydyn ni’n disgwyl i’r holl fyrddau iechyd gynnal gwasanaethau iechyd meddwl hanfodol a monitro newidiadau o ran anghenion iechyd meddwl yn sgil effaith y pandemig. Ac, wrth gwrs, mae'n bwysig eu bod nhw'n ymateb wedyn i’r newidiadau hynny. Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr wedi nodi cynlluniau i wneud hyn yn ei adroddiadau fframwaith gweithredol ar gyfer chwarter 3 a 4. 

Wel, dwi'n gobeithio eich bod chi eisoes yn dod i weld gymaint mae pobl yng ngogledd Cymru yn poeni am wasanaethau iechyd meddwl, ac nid dim ond oherwydd, wrth gwrs, yr argyfwng rydyn ni'n ei wynebu ar hyn o bryd ond am resymau hanesyddol hefyd. Byddwch chi'n gwybod mai diffygion yn y gwasanaethau iechyd meddwl oedd un o'r rhesymau y rhoddwyd y bwrdd i mewn i fesurau arbennig, ac mae nifer o bobl yn teimlo nad yw rheolaeth uniongyrchol Llywodraeth Cymru wedi gwella'r sefyllfa dros y pum mlynedd ddiweddaf. Ac un rheswm am hynny, wrth gwrs, yw'r dryswch sydd a'r methiant sydd wedi bod i rannu adroddiad pwysig iawn am ofal mewn un uned iechyd meddwl yn y gogledd, sef adroddiad Holden.

Mae'r bwrdd iechyd wedi methu â chyhoeddi hwn, maen nhw wedi methu â rhoi atebion gonest i deuluoedd sy'n galaru, ac, wrth gwrs, maen nhw wedi cuddio'r gwirionedd bod eu staff nhw eu hunain yn poeni'n fawr fod y gofal oedd yn cael ei roi yn uned Hergest yn ddiffygiol. Pe bai'r bwrdd wedi gweithredu ar hyn, yma mae'n ddigon posib na fyddai sgandalau eraill fel Tawel Fan wedi gallu digwydd. Felly, a wnewch chi ymrwymo i sicrhau fod adroddiad Holden, sy'n wyth mlwydd oed erbyn hyn, yn cael ei ryddhau er mwyn inni sicrhau ein bod ni'n cael trafodaeth agored ac hefyd ein bod ni'n cael ymchwiliad o dan arweiniad rhywun annibynnol, efallai fel Donna Ockenden, er mwyn cael at y gwir ac er mwyn sicrhau na fydd hyn byth yn gallu digwydd eto?

Wel, Llyr, dwi'n gobeithio y gwnewch chi roi amser i fi edrych ar yr adroddiad yna a gweld ychydig yn fwy o'r cefndir. Ond dwi'n siwr y byddwch chi'n falch i glywed bod £12 miliwn ychwanegol wedi cael ei gyhoeddi ddoe gan y Gweinidog iechyd, sydd yn mynd i fynd at helpu yn uniongyrchol iechyd meddwl yng ngogledd Cymru. Mae strategaeth iechyd meddwl eu hunain gyda nhw yn Betsi Cadwaladr ac, wrth gwrs, trwy gydol y pandemig, mae'r gwasanaethau ar gyfer iechyd meddwl wedi bod yn wasanaethau angenrheidiol, ac felly mi roedden nhw ar agor drwy'r amser, er, dwi'n gwybod roedd yna gyfnod pan roedd yna ryw sôn yn Betsi Cadwaladr nad oedden nhw ar agor. Wrth gwrs, mi wnaethon ni gywiro hynny ar unwaith a sicrhau bod pobl yn ymwybodol bod y gwasanaethau yna ar agor. Hefyd, jest i ddweud bod yna lwyddiant, dwi'n meddwl, o ran sicrhau bod gwell trawstoriad a thrawsweithredu gyda mudiadau gwahanol sy'n ymdrin ag iechyd meddwl yn y gogledd. Ac, wrth gwrs, mae yna ddatblygiadau eraill gyda'r I CAN mental health urgent care centres, a'r syniad yn y fan yna yw bod yna rhywbeth arall yn lle ein bod ni jest yn gorfod mynd i'r ysbyty i ddelio gyda rhai o'r issues yma. Ond mi wna i edrych ar adroddiad Holden a gweld yn union beth yw'r sefyllfa yn fan hyn.

Weinidog, hyd yn oed cyn y pandemig COVID-19 presennol, roedd unigrwydd yn effeithio ar gynifer ag un o bob pump o bobl ledled y DU. Yn wir, fel y gwyddom yn dda, dros y misoedd diwethaf mae ein bywydau a'n hymwneud dyddiol â ffrindiau ac anwyliaid wedi newid yn sylweddol. Nawr, yn ôl ystadegau a ddarparwyd gan y Groes Goch drwy gydol y pandemig, mae cydberthynas gref rhwng cymryd rhan mewn sgyrsiau ystyrlon a hyder pobl yn eu gallu i ymdopi â'r argyfwng iechyd presennol. Cytunodd 51 y cant o'r rhai a oedd wedi cael sgwrs ystyrlon dros fis yn ôl eu bod yn hyderus y gallant ymdopi, ond cynyddodd y ffigur hwn i 81 y cant ymhlith y rhai a oedd wedi cael sgwrs ystyrlon o fewn yr wythnos ddiwethaf. Gyda'r wybodaeth hon mewn golwg, a wnewch chi geisio adolygu'r rheoliadau mewn perthynas â rhwydweithiau cymorth, yn enwedig er mwyn caniatáu i ofalwyr oedrannus, di-dâl enwebu un ffrind i fynd i'w heiddo drwy gydol unrhyw gyfyngiadau symud yn y dyfodol? Mae nifer o bobl wedi cysylltu â mi lle maent yn gofalu am berson oedrannus neu rywun gyda dementia, efallai, ac maent hwy eu hunain angen rhywun y gallant siarad â hwy a chael sgwrs, oherwydd gall fod yn anodd iawn. Felly, a wnewch chi ystyried hynny, er mwyn darparu cefnogaeth, fel y gall hynny wedyn fod o gymorth i ofalwyr ofalu am eu hanwyliaid?

Diolch yn fawr. Credaf fod unigrwydd yn rhan o bortffolio Julie Morgan, ond yn sicr, credaf fod cydnabyddiaeth mai'r hyn sydd angen inni ei wneud yw sicrhau bod cyfleoedd i bobl allu goresgyn y sefyllfaoedd hyn. Un o'r pethau sydd wedi bod yn eithaf diddorol am y pandemig yw bod rhai datblygiadau arloesol wedi digwydd. Felly, edrychwch arnom i gyd—rydym yn defnyddio technoleg nawr na fyddem wedi'i defnyddio o'r blaen o bosibl yn y ffordd rydym yn ei defnyddio nawr. Mae hynny wedi bod o gymorth mawr i rai pobl a oedd yn ymdopi ag unigrwydd. Ond rwy'n credu bod rhaid i ni gydnabod bod grŵp cyfan o bobl na fyddant yn gallu defnyddio technoleg yn yr un ffordd â ni. Felly, yn sicr, bydd rhywfaint o'r cyllid rydym wedi'i gyhoeddi heddiw yn mynd tuag at sicrhau bod cyfleoedd ar gael i bobl ddefnyddio gwasanaethau digidol er mwyn eu helpu gyda'u hiechyd meddwl.