5. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am driniaeth colli golwg yng ngogledd Cymru? OQ55966

Drwy gydol y pandemig, mae practisau optometreg ac adrannau gofal llygaid ysbytai wedi bod ar agor ar gyfer gofal llygaid hanfodol a brys. Fodd bynnag, mae'r pandemig wedi effeithio ar y gwasanaethau. Mae byrddau iechyd yn gweithio'n galed i sicrhau bod cleifion sydd mewn perygl o golli eu golwg yn cael eu trin mewn modd mor amserol â phosibl.

Diolch. Mae deg mis wedi mynd heibio heb i ddata misol ar gleifion allanol offthalmoleg gael ei gyhoeddi. Bedwar diwrnod yn ôl, datgelodd BBC Wales fod Mrs Helen Jeremy wedi’i mynd yn ddall ar ôl i’w thriniaeth gael ei gohirio oherwydd y pandemig. Mae Mrs Jeremy yn byw ym Mhen-y-bont ar Ogwr, ond mae llawer yn wynebu argyfwng ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr. Nawr, mae Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol Pobl Ddall wedi rhybuddio bod miloedd yn rhagor o bobl yng Nghymru mewn perygl o golli eu golwg yn barhaol oherwydd yr oedi i driniaethau. Canfu cais rhyddid gwybodaeth gan BBC Wales i bob bwrdd iechyd fod mwy na 33,000 o bobl sydd mewn perygl o golli eu golwg yn aros yn rhy hir am driniaeth. Roedd 40 y cant o gleifion ffocysau goradlewyrchol yn aros y tu hwnt i'w dyddiad targed clinigol ddiogel ym mis Mai 2020, ac mae nifer y bobl sy'n aros dros naw mis am lawdriniaeth cataractau wedi cynyddu bedair gwaith. Felly, Weinidog, a wnewch chi weithredu yn unol â galwadau cyfarwyddwr RNIB Cymru a darparu digon o adnoddau i sicrhau bod y bobl hyn yn cael eu gweld a bod eu golwg yn cael ei achub?

Rwy'n cydnabod y gall oedi o ran triniaethau gofal llygaid arwain at golli golwg yn barhaol. Felly, nid yw hyn yn ymwneud â'r gallu i wella neu fod angen triniaeth fwy radical i wella; mae’n bosibl y gall rhywun golli eu golwg, ac ni allwch ei wrthdroi. Fel y gwyddoch, cyn y pandemig, roeddem wedi dechrau ar broses ddiwygio nid yn unig mewn perthynas â’r mesurau, ond wedyn i hybu gwell ymddygiad a blaenoriaethu clinigol, a chredaf fod hyn wedi tynnu sylw at ddealltwriaeth fwy agored o'r hyn y mae ein rhestrau’n ei ddangos, oherwydd o’r blaen, gallech fod wedi cyflawni targed heb gyrraedd y bobl â'r angen mwyaf o reidrwydd, neu’r bobl yn y perygl mwyaf o golli eu golwg. Felly, mae ein bwrdd gofal wedi'i gynllunio eisoes yn dod â phobl ynghyd, gan gynnwys yr RNIB, a chredaf ei bod yn deg dweud bod yr her a wnânt yn gyhoeddus yn un y maent yn ei gwneud hefyd yn y cyfarfodydd a gânt gyda swyddogion. Mae'n bwysig iawn ein bod yn parhau i weithio gyda hwy ar wella gwasanaethau colli golwg, a bydd hon yn her sylweddol iawn drwy gydol y pandemig ac ar ei ôl hefyd.

Yn anad dim, mae'r pandemig wedi pwysleisio'r angen i ddiwygio ein system gofal iechyd gyda bwriad pendant. Y diwygiadau rydym wedi'u cychwyn, rwy’n credu, yw'r rhai cywir o hyd, ond mae'n ymwneud â sut rydym yn eu gyrru ymlaen gydag ymdeimlad hyd yn oed yn fwy o gyflymder a brys, ac mae angen i’r ysbryd brwdfrydig sydd wedi amlygu ac wedi bod yn nodwedd o ymateb y gwasanaeth iechyd gwladol yn ystod y pandemig barhau yn y cyfnod adfer. Felly, edrychaf ymlaen at barhau i weithio gyda'r RNIB, ac rwy'n siŵr y byddant yn parhau i herio drwy eu hymrwymiadau preifat yn ogystal â'u sylwebaeth gyhoeddus, fel y byddech yn ei ddisgwyl.