Iechyd Meddwl a Llesiant Pobl Ifanc

2. Cwestiynau i'r Gweinidog Iechyd Meddwl, Llesiant a’r Gymraeg – Senedd Cymru ar 2 Rhagfyr 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Nick Ramsay Nick Ramsay Conservative

1. A wnaiff y Gweinidog amlinellu strategaeth Llywodraeth Cymru i gefnogi iechyd meddwl a llesiant pobl ifanc yn ne Cymru? OQ55956

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 2:29, 2 Rhagfyr 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Mae angen ymagwedd amlasiantaethol a thrawslywodraethol er mwyn gwella iechyd meddwl a lles plant a phobl ifanc. Mae ein cynllun cyflawni 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl’ ar gyfer 2019-22, a gafodd ei adnewyddu yn ddiweddar yng ngoleuni COVID-19, yn nodi sut y byddwn yn gweithio ar hyn gyda'n partneriaid.

Photo of Nick Ramsay Nick Ramsay Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch, Weinidog. Rwy'n falch i chi grybwyll y strategaeth honno a'r angen i ddiweddaru polisïau gyda'r pandemig parhaus. Mae'n amlwg fod y cyfyngiadau symud wedi cael effaith gynyddol ar iechyd meddwl pobl, gan gynnwys pobl ifanc. Yn ôl adroddiad diweddar a gyhoeddwyd gan y Samariaid yn Lloegr ym mis Hydref, mae pobl sy'n hunan-niweidio yn wynebu rhwystrau afresymol rhag cael mynediad at wasanaethau iechyd meddwl, ac maent yn cael eu dal rhwng cael eu hystyried yn risg rhy uchel ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl sylfaenol, er nad ydynt yn ddigon sâl i gael mynediad at wasanaethau iechyd meddwl eilaidd. Gwyddom fod hyn yn wir yng Nghymru hefyd, ac mae'n effeithio'n anghymesur ar y genhedlaeth iau. Pa drafodaethau a gawsoch gyda grwpiau fel y Samariaid, a rhanddeiliaid eraill yn y maes hwn, a pha gynlluniau rydych yn mynd i'w rhoi ar waith i sicrhau yr eir i’r afael â'r broblem gynyddol hon?

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 2:30, 2 Rhagfyr 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, Nick. Hoffwn ei gwneud yn glir ein bod yn cael cyfarfodydd rheolaidd gyda Chynghrair Iechyd Meddwl Cymru, sy'n gynrychiolwyr y trydydd sector mewn perthynas ag iechyd meddwl, ac wrth gwrs, maent yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am y sefyllfa ar lawr gwlad. Ac rwy'n awyddus iawn i wneud yn siŵr fod gennyf ail olwg ar yr hyn sy'n digwydd; yn amlwg, rwy'n cael y wybodaeth yn uniongyrchol gan ein byrddau iechyd, ond rwy'n awyddus iawn i sicrhau bod y wybodaeth honno'n cael ei chroesgyfeirio a'i chroeswirio mewn perthynas â phrofiad bywyd go iawn pobl.

O ran y cymorth haen 4, un o'r pethau rydym yn glir yn ei gylch yw bod angen inni weld gwelliannau yn y maes hwnnw. A dyna pam rwyf wedi sicrhau bod ein swyddogion yn cyfarfod bob pythefnos i wirio beth yw'r wybodaeth, beth yw'r wybodaeth sydd wedi'i diweddaru, o ran nifer y bobl sy'n gallu cael gafael ar y cymorth hwnnw, a'r rheini, yn bwysicach, nad ydynt yn gallu cael gafael arno. Rwyf wedi bod yn gofyn am ddiweddariad wythnosol gan fy swyddogion i sicrhau bod y sefyllfa honno'n rhywbeth y gallwn fod yn ymwybodol ohoni. O ran y cymorth haen 4, yr wythnos hon, deallaf mai un person yn unig sydd wedi methu cael gafael ar y cymorth haen 4.

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru 2:31, 2 Rhagfyr 2020

(Cyfieithwyd)

Mae ein pobl ifanc wedi wynebu cymaint o straen eleni, gydag ansicrwydd ynghylch arholiadau, methu gweld ffrindiau, eu trefn arferol yn diflannu, a gwyddom, fel y dywedwyd, y bydd y pandemig wedi cael effaith anochel ar eu hiechyd meddwl. Ond mae'r ffigurau diweddaraf ar wariant y GIG ar gyfer 2018-19 yn dangos bod llai nag 1 y cant o gyllid y GIG wedi'i wario ar iechyd meddwl plant a phobl ifanc. Fesul y pen o'r boblogaeth, £18.17 yn unig a gafodd iechyd meddwl plant a phobl ifanc yn y flwyddyn honno, a hyn i gyd er bod Mind wedi dweud y bydd un o bob pedwar o bobl yn profi problem iechyd meddwl mewn unrhyw flwyddyn benodol. Yn amlwg, mae pobl ifanc angen llawer mwy o fuddsoddiad yn eu llesiant. Felly, a wnewch chi fy sicrhau bod cyllideb arfaethedig Cymru yn ymrwymo adnoddau a fydd yn bodloni'r graddau a'r uchelgais sydd eu hangen i wella gwasanaethau a chymorth?

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 2:32, 2 Rhagfyr 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr, Delyth. Hoffwn ei gwneud yn glir ein bod eisoes yn gwario mwy ar iechyd meddwl nag unrhyw agwedd arall ar y gwasanaeth iechyd—£700 miliwn y flwyddyn. Ac wrth gwrs, mewn ymateb i COVID rydym wedi ychwanegu bron i £10 miliwn at hynny, er mwyn sicrhau ein bod yn ymateb i'r pwysau y gwyddom ei fod yn bodoli ymhlith pobl ifanc yn benodol. Rydym wedi clywed y wybodaeth a gyhoeddwyd gan Gomisiynydd Plant Cymru, ond hefyd mae'r Senedd Ieuenctid wedi rhoi cipolwg defnyddiol iawn i ni ar lefelau'r gorbryder y mae pobl ifanc yn eu hwynebu. A dyna pam ein bod wedi canolbwyntio'n benodol ar y dull ysgol gyfan hwnnw yn gyntaf oll, lle rydym wedi rhoi £5 miliwn ychwanegol eleni i wneud yn siŵr y gallwn sicrhau'r ymyrraeth gynnar honno, er mwyn atal y problemau rhag cronni. Yn ogystal â hynny, rydym yn ceisio sicrhau nawr fod y dull ysgol gyfan yn cyd-fynd â dull systemau cyfan ehangach, fel y gall gysylltu â'r GIG. Y peth allweddol o'm rhan i, ac yn sicr mewn perthynas â'r wybodaeth a gawsom gan ganolfan Wolfson, sef y ganolfan arbenigol ym Mhrifysgol Caerdydd sy'n arbenigo ym maes iechyd meddwl pobl ifanc, yw eu bod yn dweud wrthym fod 80 y cant o'r problemau mewn perthynas ag iechyd meddwl yn dechrau pan fydd pobl yn ifanc neu pan fyddant yn blant. Felly, yn sicr, mae hynny'n rhywbeth rydym yn edrych arno, er mwyn sicrhau ein bod yn rhoi'r pwyslais hwnnw yn y lle cywir, gyda chymorth ymyrraeth gynnar iawn haen 0 a haen 1.

Photo of Vikki Howells Vikki Howells Labour 2:34, 2 Rhagfyr 2020

(Cyfieithwyd)

Weinidog, gwn y byddwch yn ymwybodol o'r pwysau enfawr sydd ar CAMHS, y gwasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed. Mae wedi bod fel hyn ers sawl blwyddyn, cyn y pwysau ychwanegol a roddwyd ar ein pobl ifanc yn ystod y pandemig. Mae llawer o hyn oherwydd bod pobl ifanc yn cael eu hatgyfeirio at y system pan fo'u hanghenion iechyd meddwl yn ysgafn neu'n gymedrol, sef yr adeg fwyaf synhwyrol a phwysig wrth gwrs i geisio atgyfeiriadau am gymorth, ond mae'n broblem i'r system CAMHS oherwydd ei bod wedi'i chynllunio i gefnogi'r rhai sydd â phroblemau iechyd meddwl difrifol yn unig. Felly, a allech chi roi rhagor o wybodaeth inni am yr ymyriadau cynnar hynny y cyfeiriwyd atynt yn eich ateb blaenorol i Delyth Jewell, a sut y gall yr ymyriadau cynnar hynny sicrhau bod ein pobl ifanc yn cael eu cefnogi mewn ffordd amserol a phriodol i sicrhau nad yw eu hiechyd meddwl yn dirywio ymhellach?

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 2:35, 2 Rhagfyr 2020

(Cyfieithwyd)

Wel, diolch, Vikki. Rwy'n credu bod yn rhaid i ni fod yn glir iawn nad yw pob mater iechyd meddwl yn fater meddygol. Mae llawer o faterion sy'n deillio o broblemau cymdeithasol, pobl yn dioddef problemau mewn perthynas, a chredaf mai'r hyn y mae angen inni ei wneud yw sicrhau ein bod yn ymyrryd yn gynnar iawn, fel rydych yn ei awgrymu, i sicrhau bod gan bobl ifanc allu i ymdrin â'r sefyllfaoedd anodd hynny. Ac nid yw hynny o reidrwydd yn golygu ymyrraeth feddygol, a dyna pam mai'r dull ysgol gyfan yw'r ffordd gywir o fynd ati i wneud hyn yn fy marn i.

Fe fyddwch yn ymwybodol fod pecyn cymorth iechyd meddwl pobl ifanc bellach wedi'i gyhoeddi ar Hwb, ac mae hwnnw'n rhoi cymorth gwirioneddol i bobl ifanc i sicrhau y gallant ganolbwyntio go iawn ar y materion sy'n bwysig iddynt—gorbryder, hwyliau isel, profedigaeth, a gwybodaeth am y coronafeirws hyd yn oed. Ac rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn hefyd ein bod yn sicrhau eu bod yn ymwybodol o'r llinellau cymorth sydd ar gael, mae llinell gymorth C.A.L.L. ar gael, wrth gwrs, ond mae gennym hefyd bellach, i'r rhai sydd dros 16 oed, SilverCloud, sef dull ar-lein o ddarparu therapi ymddygiad gwybyddol, ac rwy'n gobeithio y bydd pobl yn manteisio ar y cyfle. Weithiau, efallai nad ydynt eisiau i bobl wybod am eu problemau, a gallant wneud hynny mewn ffordd nad yw'n denu sylw eu hathrawon. Gallant wneud hynny'n dawel ac yn breifat, ac mae'r opsiwn hwnnw ar gael iddynt bellach hefyd.