2. A wnaiff y Dirprwy Weinidog ddatganiad am ymdrechion i wella cydlyniant cymunedol yng Ngogledd Cymru? OQ56038

Rydym ni wedi buddsoddi £1.52 miliwn yn ychwanegol ers mis Ebrill yn ein rhaglen cydlyniant cymunedol. Mae'r timau cydlyniant rhanbarthol yn y gogledd yn gweithio'n agos gyda phartneriaid allweddol, gan gynnwys llywodraeth leol, yr heddlu, y trydydd sector, gan feithrin cymunedau cydlynol, darparu cymorth a gwybodaeth, a monitro a lliniaru tensiynau cymunedol.

Diolch, Gweinidog. Darllenais adroddiad y grŵp gorchwyl a gorffen o dan arweiniad Gaynor Legall gyda diddordeb. Gan fod henebion perthnasol wedi eu nodi erbyn hyn, mae gen i ddiddordeb mewn clywed eich cynlluniau ar gyfer y camau nesaf, a'ch asesiad o sut y bydd y camau hynny yn effeithio ar gydlyniant cymunedol yn fy rhanbarth i, ac yng ngweddill Cymru yn wir. Diolch.

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna. Ac rwy'n siŵr y byddai wedi croesawu'r archwiliad a gynhaliwyd, o dan arweiniad Gaynor Legall, yn edrych ar yr henebion hynny a hefyd enwau strydoedd, ac yn cydnabod hefyd nid yn unig bod yn rhaid i ni roi sylw i'r materion hyn, ond hefyd mae'n rhaid i ni edrych ar sut y gallwn ni ddathlu'r rhai sydd wedi chwarae rhan mor bwysig—yn enwedig o ran pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig yn y gymuned, ac yn wir o ran safbwyntiau hanesyddol. Ond rwyf i hefyd yn falch iawn y bydd ein pwyllgor diwylliant ein hunain yn cynnal ei ymchwiliad ei hun ac yn gwneud gwaith dilynol ar yr adolygiad hwnnw.

Dirprwy Weinidog, mae'r pandemig wedi cael effaith ddofn ar y ffordd y mae ein hetholwyr yn cyfarfod â'u hanwyliaid, eu rhwydweithiau cymorth, ac yn wir sut y maen nhw'n cyflawni eu busnes yn ddyddiol. Mae cysylltiad band eang digidol sefydlog yn bwysicach nag erioed erbyn hyn, fel y gall pobl deimlo'n rhan o gymuned gynhwysol a chydlynol. Byddwch yn ymwybodol o adroddiad diweddar y Groes Goch, yn galw am fuddsoddiad strategol i fynd i'r afael ag ynysigrwydd digidol, fel y gall pobl gadw mewn cysylltiad drwy gydol cyfyngiadau'r dyfodol. Ac yn ôl diweddariad diweddar gan Openreach Cymru, bydd 39,000 o'r eiddo anoddaf eu cyrraedd yn cael eu cysylltu o dan y cynllun cyflwyno ffibr erbyn mis Mehefin 2022. Nawr, rydym ni wedi clywed hyn o'r blaen, ac mae rhai o'r uchelgeisiau hynny nad ydyn nhw erioed wedi eu cyflawni. Fodd bynnag, os byddan nhw, i lawer, mae hynny'n dal yn rhy hir i aros. Felly, a allwch chi esbonio pa un a ydych chi fel Llywodraeth, ac fel Dirprwy Weinidog—a ydych chi'n mynd i edrych ar darged mwy uchelgeisiol i'w weithredu, yng ngoleuni'r angen i fwy o bobl weithio gartref nawr, a hefyd amlinellu sut yr eir ati'n strategol i fynd i'r afael ag allgáu digidol o'r fath? Diolch.

Mae mynd i'r afael ag allgáu digidol yn hanfodol o ran gwella a chynorthwyo cydlyniant cymunedol, ond yn enwedig estyn allan i'r bobl fwyaf agored i niwed yn ein cymunedau, fel y dywedwch, Janet Finch-Saunders, sy'n cael eu heffeithio gan goronafeirws. Ac rwy'n credu mai'r hyn yr ydym ni wedi gallu ei wneud dros y naw mis diwethaf—ac yn sicr drwy fy nghyllideb i, trwy gyllideb y trydydd sector a chydraddoldeb—yw ail-bwrpasu rhywfaint o'n cyllid i sicrhau y gallwn ni ddarparu nid yn unig offer, ond hyfforddiant a chymorth i lawer o'r rhai sydd wedi cael eu hallgáu a'u rhoi o dan anfantais gan nad ydyn nhw wedi cael y mynediad hwnnw. Ac yn wir, mae hon yn sicr yn fenter draws-Lywodraeth, o dan arweiniad Dirprwy Weinidog yr economi a thrafnidiaeth, o ran nid yn unig mynd i'r afael ag allgáu digidol, ond canolbwyntio mewn gwirionedd ar sut y gallwn ni gynnwys y cymunedau hynny wrth i ni symud tuag at fwy o weithio o bell, ond hefyd nid mynd i'r afael â'r materion hynny lle nad oes gan bobl fynediad mewn ffordd ddigidol yn unig.