2. Datganiad a Chyhoeddiad Busnes

– Senedd Cymru am 2:43 pm ar 2 Chwefror 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:43, 2 Chwefror 2021

Yr eitem nesaf felly yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud y datganiad hynny. Rebecca Evans.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch, Llywydd. Mae un newid i fusnes yr wythnos hon. Mae'r ddadl ar yr egwyddorion cyffredinol a'r penderfyniad ariannol o ran Bil Etholiadau Cymru (Coronafeirws) wedi'i hychwanegu fel yr eitem olaf o fusnes cyn pleidleisio heddiw. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi ar y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Fe wnes i'ch dal chi yna, oni wnes i?

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative

(Cyfieithwyd)

Do, fe wnaethoch chi, Llywydd. Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Rheolwr busnes, a gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog Iechyd, os gwelwch yn dda, ynglŷn â'r amrywiolion newydd sy'n cael eu nodi ar hyn o bryd ledled y Deyrnas Unedig? Rwy'n sylweddoli bod datganiad brechu yn ddiweddarach y prynhawn yma, ond nid wyf i'n credu ei bod yn briodol cymysgu'r ddau, a bod yn onest â chi, a byddai datganiad uniongyrchol gan y Gweinidog o fudd i'r Aelodau ddeall pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd, ynghyd â Llywodraethau eraill ledled y DU, yn enwedig o ran amrywiolyn newydd Caint, E484K, o ystyried yr achosion uchel o amrywiolyn Caint yng Nghymru, ac, yn amlwg, y cyfyngiadau teithio sydd wedi'u gosod o ran amrywiolyn Brasil.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:45, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch i Andrew R.T. Davies am godi'r mater penodol hwnnw, a byddaf i'n siarad â'r Gweinidog Iechyd i archwilio beth yw'r ffordd orau o roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau o ran amrywiolion newydd yn ymddangos, ac yn benodol, yr amrywiolyn y mae'r Aelod yn cyfeirio ato sy'n peri pryder. Fel y dywedwn, mae gennym ddatganiad ynghylch brechiadau nesaf heddiw, ond byddaf yn edrych i weld pa wybodaeth ychwanegol y gellid ei darparu a fyddai'n ddefnyddiol i'r Aelodau.

Photo of Llyr Gruffydd Llyr Gruffydd Plaid Cymru

A gaf i ofyn am ddatganiad llafar gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig ar yr ymateb i'r llifogydd diweddar mewn cymunedau ar draws Cymru? Wrth gwrs, dwi'n croesawu'r ymrwymiad i gynnig cymorth ariannol i'r cartrefi a'r busnesau hynny a gafodd eu heffeithio. Mae angen sicrwydd bod hwnnw'n cael ei dalu'n syth, ac nid mewn dau fis, fel y digwyddodd mewn achosion tebyg y llynedd, wrth gwrs. Ond, hefyd, mae angen sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn gweithio'n agos gydag awdurdodau lleol a Cyfoeth Naturiol Cymru i sicrhau bod unrhyw wella sydd ei angen i'r isadeiledd atal llifogydd yn yr ardaloedd hynny a brofodd y trychinebau diweddar a bod y gwaith sydd ei angen yn fanna yn cael ei wneud y syth. Nawr, gwelliannau dros dro fyddai nhw—pethau yn y tymor byr—ond mae'n rhaid inni osgoi achosion pellach o lifogydd yn y llefydd hynny sydd wedi cael eu taro.

Hefyd, mae angen sicrhau bod y rheini a fuodd bron â chael eu taro gan lifogydd—a dwi'n gwybod am ddegau lawer o gartrefi a ddaeth o fewn modfeddi i gael eu difrodi—yn cael y cyngor a'r cyfarpar sydd ei angen i amddiffyn eu tai ar fyrder. Dwi'n sôn am bethau fel gatiau llifogydd, ac yn y blaen. Mae'r gofid am lifogydd yn cael effaith ddybryd ar iechyd meddwl pobl, wrth gwrs, heb sôn am y ffaith y byddai buddsoddi i osgoi llifogydd yn y lle cyntaf yn gwneud llawer mwy o synnwyr na gorfod delio gyda'r canlyniadau pan fydd hi'n rhy hwyr.

A gaf i hefyd ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol yn sgil ateb cwbl annigonol y Prif Weinidog i fy nghwestiwn i ychydig yn ôl, ynglŷn â'r amcanestyniadau poblogaeth sy'n cael eu defnyddio gan Lywodraeth Cymru, a'r anghysondeb dybryd sydd wedi cael ei amlygu nawr rhwng yr amcanestyniadau sydd yn rhan o'r fformiwla ar gyfer pennu dyraniadau i awdurdodau lleol yn y gyllideb ar gyfer y flwyddyn nesaf, a'r amcanestyniadau sy'n cael eu defnyddio ar gyfer y cynlluniau datblygu lleol? Mae un yn Wrecsam yn dweud bod y boblogaeth yn mynd i fod yn statig, ac mae'r llall yn Wrecsam yn dweud bod y boblogaeth yn mynd i gynyddu'n sylweddol. Mi fyddwn i'n tybio bod hynny'n destun embaras i'r Llywodraeth yma ac yn rhywbeth y byddech chi a phob Gweinidog arall yn awyddus i'w sortio unwaith ac am byth.    

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:47, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Wel, rwy'n credu bod ymateb y Prif Weinidog i'r cwestiwn a godwyd yn ystod cwestiynau'r Prif Weinidog heddiw yn eithaf clir. Fodd bynnag, byddaf i'n eich gwahodd chi i ysgrifennu at y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol, yn nodi eich pryderon, fel y gallwch chi gael ymateb ysgrifenedig ynglŷn â hynny.

O ran llifogydd, rwy'n cytuno'n llwyr ei bod yn bwysig bod unigolion y mae'r llifogydd wedi effeithio arnyn nhw'n cael y cymorth ariannol hwnnw cyn gynted â phosibl, ond yna hefyd y cymorth o ran gwybodaeth a chyngor hefyd. Sylwaf fod gan y papur trefn ar gyfer yfory nifer o gwestiynau i Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig ynglŷn â llifogydd, ac yn enwedig effaith ddiweddar storm Christoph. Felly, gallai hynny fod yn gyfle cynnar i glywed gan y Gweinidog ynghylch y materion hyn.

Photo of Alun Davies Alun Davies Labour 2:48, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Codais fater effaith economaidd wahaniaethol y coronafeirws ar gymunedau difreintiedig yn ystod cwestiynau'r Prif Weinidog. Hoffwn i ofyn am ddadl gan y Llywodraeth ar y mater hwn. Mae hyn yn rhywbeth sydd wedi bod yn destun nifer o wahanol astudiaethau ac adroddiadau a dadansoddiadau yn ystod y misoedd diwethaf, a bydd yn gosod yr agenda ar gyfer dull gweithredu'r Llywodraeth i'r materion hyn, gobeithio, yn ystod yr wythnosau a'r misoedd nesaf. Rwy'n credu ei bod yn bwysig cael dadl yn amser y Llywodraeth ar effaith economaidd wahaniaethol coronafeirws ar wahanol gymunedau.

Yr ail fater yr hoffwn i ei godi, Gweinidog, yw'r lleihad yn yr amser sydd ar gael ar gyfer datganiadau a dadleuon, ar hyn o bryd, i 30 munud. Mae hyn yn lleihau'n sylweddol y cyfle i feincwyr cefn godi materion ar ran eu hetholwyr. Rwy'n cydnabod ein bod ni i gyd yn gweithio dan gyfyngiadau gwahanol ar hyn o bryd, ond mae'n bwysig ei bod yn parhau'n Senedd, ac mae hynny'n golygu bod pob un ohonom ni'n cael cyfle cyfartal i godi materion sy'n bwysig i'n hetholwyr a'n hetholaethau. Mae lleihau'r amser sydd ar gael i ni wneud hynny'n effeithio'n sylweddol ar ein gallu ni i wneud hynny, a byddwn i'n ddiolchgar os byddai modd adolygu'r mater hwnnw.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:50, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Felly, ar yr ail bwynt hwnnw, mae'r mater hwnnw'n cael ei adolygu'n gyson yn y Pwyllgor Busnes ac, yn anochel, mae'n rhaid i ni wneud rhai penderfyniadau anodd o ran y busnes yr ydym ni'n ei gyflwyno a hefyd faint o amser y gallwn ni ei roi iddo, o ystyried y ffyrdd cyfyngedig yr ydym ni'n gweithio oddi tanyn nhw ar hyn o bryd. Ond fel y dywedais i, rydym ni'n parhau i adolygu hyn yn gyson gan nad yw'n fwriad o gwbl gwtogi ar y cyfle i graffu. Felly, rwy'n wirioneddol yn derbyn y pwynt hwnnw.

Ac yna roedd yr ail bwynt yn ymwneud ag effaith wahaniaethol y coronafeirws ar gymunedau ledled Cymru ac, yn sicr, bydd hynny'n bwysig o ran diffinio'r ffordd ymlaen a'r math o adferiad sydd gennym, y bydd rhaid iddo fod yn adferiad gwyrdd a theg lle nad oes neb yn cael ei adael ar ôl. Ac rwy'n gwybod y bydd cydweithwyr yn ystyried y ffordd orau o gynnal y drafodaeth honno.

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 2:51, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Rwy'n galw am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar y trefniadau siopa i bobl ddall a rhannol ddall. Rwy'n deall bod swyddogion Llywodraeth Cymru yn gweithio gydag archfarchnadoedd i wella eu mesurau diogelwch coronafeirws. Mae'r mesurau arfaethedig yn cynnwys systemau i reoli nifer y cwsmeriaid mewn siopau, arwyddion a hylendid mwy gweladwy, a mwy o arwyddion cadw pellter cymdeithasol. Mae nifer o'u haelodau wedi cysylltu ag RNIB Cymru yn poeni ynghylch yr hyn y gallai'r cyfyngiadau newydd ei olygu iddyn nhw. Mae cadw pellter cymdeithasol bron yn amhosibl i bobl ddall a rhannol ddall, ac mae ymdopi â chiwiau a chynlluniau siopau sydd wedi'u haddasu wedi bod yn heriol iawn iddyn nhw drwy gydol y pandemig cyfan. Felly, mae RNIB Cymru yn galw am gyhoeddi canllawiau drwy archfarchnadoedd a manwerthwyr hanfodol i sicrhau bod staff yn ymwybodol o'r mathau o gymorth ac addasiadau y gallan nhw eu cynnig i gwsmeriaid dall a rhannol ddall. Mae angen i gwsmeriaid dall a rhannol ddall wybod sut mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu mynd i'r afael â mynediad i archfarchnadoedd ar eu cyfer, a pha ganllawiau y bydd yn eu rhoi i fanwerthwyr i godi ymwybyddiaeth staff a sicrhau nad yw pobl sy'n agored i niwed dan anfantais ychwanegol. Rwy'n galw am ddatganiad yn unol â hynny.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:52, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Rwy'n ddiolchgar i Mark Isherwood am godi mater pwysig profiad pobl ddall a rhannol ddall mewn archfarchnadoedd yn ystod y cyfyngiadau presennol. Gwn ei fod yn gwneud sefyllfaoedd yn arbennig o anodd iddyn nhw, yn enwedig pan nad yw pobl bob amser yn deall y gallai pobl ddall a rhannol ddall ei chael yn fwy anodd cynnal y pellter cymdeithasol hwnnw, ac ati. Rwy'n ymwybodol fy hun o waith yr RNIB, ond byddaf i'n sicrhau bod y Gweinidog Iechyd—er fy mod yn siŵr ei fod eisoes yn gyfarwydd ag ef—yn adolygu hynny, gyda golwg ar archwilio beth arall y gallwn ni ei ddweud i sicrhau nad yw'r bobl hyn dan anfantais a bod cymaint â phosibl o ymwybyddiaeth yn cael ei chodi.

Photo of Leanne Wood Leanne Wood Plaid Cymru 2:53, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

A gawn ni ddatganiad o ran nifer y disgyblion sydd heb ddyfais neu gyfle i ddefnyddio'r rhyngrwyd er mwyn gwneud eu gwaith addysg gartref? A oes gan y Llywodraeth syniad o nifer y plant sydd heb y modd i gymryd rhan mewn gwersi ysgol ar-lein? Oherwydd os yw'r Llywodraeth o ddifrif ynghylch dileu'r cysylltiad rhwng cyrhaeddiad ysgol a thlodi, yna dylai'r mater hwn fod yn brif flaenoriaeth. Ac mae'r ffaith bod yna blant heb y modd i gael eu haddysgu ar-lein bron flwyddyn ers inni fynd i'r cyfyngiadau symud am y tro cyntaf yn golygu y bydd y cysylltiad hwnnw rhwng cyrhaeddiad addysg a thlodi yn cael ei gynyddu. Rwyf wedi cael rhieni ac athrawon yn cysylltu â mi i ddweud bod hyn yn dal i fod yn broblem yn y Rhondda. Yn Lloegr, cafodd data di-dâl a diderfyn eu haddo i blant sydd heb y modd i fanteisio ar y rhyngrwyd yn eu cartrefi tan ddiwedd y flwyddyn academaidd, a chafodd y cynllun hwnnw ei weithredu o ganlyniad i'r Adran Addysg yn Lloegr yn gweithio gyda darparwyr rhyngrwyd. Gobeithio y gallwn ni gael cynllun tebyg wedi'i fabwysiadu yng Nghymru'n fuan, a hoffwn i gael syniad gan y Llywodraeth os a phryd y gall ddarparu cynllun o'r fath.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:54, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Yn sicr, byddaf i'n gofyn i'r Gweinidog Addysg roi'r wybodaeth ddiweddaraf o ran y mater penodol hwnnw, ond gallaf ddweud bod Llywodraeth Cymru wedi bod yn rhagweithiol iawn o ran darparu dyfeisiau i blant a phobl ifanc eu defnyddio er mwyn manteisio ar ddysgu ar-lein a dysgu cyfunol. Ychydig cyn y Nadolig, cyhoeddwyd £11 miliwn arall i brynu nifer o ddyfeisiau—rwy'n credu, ar y pryd, mai 35,000 o ddyfeisiau oedd hynny—a fyddai'n mynd â nifer y dyfeisiau wedi'u dosbarthu i blant a phobl ifanc ledled Cymru yn ystod y pandemig i 133,000. Rwy'n credu bod hynny'n gyflawniad eithaf sylweddol. Ac rydym  hefyd yn cydnabod ei bod yn anodd i rai plant fynd ar-lein, felly rydym hefyd wedi dosbarthu mwy na 11,000 o ddyfeisiau Mi-Fi, fel y gall plant a phobl ifanc nad oes ganddyn nhw'r cysylltiad dibynadwy hwnnw gartref wneud hynny. Yn amlwg, os oes modd gwneud rhagor, yna byddem eisiau gwneud hynny, a byddaf i'n sicrhau bod y Gweinidog Addysg yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf o ran y cwestiwn penodol hwnnw.

Photo of Mark Reckless Mark Reckless Conservative 2:55, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

A gaf i ofyn am ddatganiad llafar neu ddadl yn amser y Llywodraeth ar barthau perygl nitradau? Rwy'n sylwi bod Lesley Griffiths, Gweinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig, yn ateb cwestiynau yfory ac yn cyflwyno datganiad ysgrifenedig, ond roedd amseriad y datganiad ysgrifenedig hwnnw'n golygu nad oes cyfle i Aelodau cyffredin y Senedd ofyn cwestiynau yn y sesiwn honno yfory. Dywedodd y Gweinidog, yn ôl ar 8 Ebrill y llynedd, y byddai'n cyflwyno rheoliadau dim ond pan fydd yr argyfwng yn dod i ben. Yna, ar 16 Medi y llynedd, dywedodd,

Yr hyn yr wyf i wedi ymrwymo iddo yw peidio â'u cyflwyno wrth inni fod yng nghanol pandemig COVID-19, ac yna, ar 14 Hydref,

Rwyf wedi ymrwymo i beidio â gwneud dim pan mae'r pandemig yn ei anterth.

Felly, ai safbwynt Llywodraeth Cymru yw ein bod ni wedi mynd heibio i'r pandemig yn ei anterth ac nad ydym ni bellach yn ei ganol, ac y daw i ben erbyn 1 Ebrill? Os felly, pam ydym ni'n trafod deddfwriaeth frys yn nes ymlaen i ohirio'r etholiad o 6 Mai? Rwy'n credu bod angen i'r Gweinidog roi esboniad inni am yr hyn a ddywedodd o'r blaen, a hefyd esboniad pam mae Cymru gyfan wedi bod yn barth perygl nitradau o dan ei rheoliadau hi, ar gost fawr i'r ffermwyr, lawer ohonyn nhw nad ydyn nhw'n gyfrifol am y problemau hyn ac nad ydyn nhw'n ffermio mewn ardaloedd yng Nghymru lle maen nhw'n gyffredin. Pam na allwn ni gael system debyg i'r un sydd gan Lywodraeth y DU ar gyfer Lloegr, lle mae ardaloedd yn Barthau Perygl Nitradau dim ond pan mae nifer yr achosion yn uchel neu lle mae yna broblem benodol?

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:57, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Wel, fe atebodd y Prif Weinidog rai cwestiynau ar hyn yn ystod cwestiynau'r Prif Weinidog y prynhawn yma, ond mae'n wir fod y Gweinidog wedi defnyddio'r weithdrefn negyddol i osod y rheoliadau, oherwydd dyna'r system sydd wedi'i nodi yn y gyfraith. Fodd bynnag, mae'r Pwyllgor Busnes heddiw wedi cytuno ar ddadl ar ddirymu'r rheoliadau, a bydd y Senedd yn trafod hynny maes o law.

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour

(Cyfieithwyd)

Tybed a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog Iechyd am barhad gwasanaethau erthylu telefeddygol? Mae'r rhain wedi bod yn gwbl hanfodol yn ystod cyfyngiadau symud y pandemig i alluogi menywod i gael erthyliadau meddygol cynnar heb orfod gadael eu cartrefi. Ysgrifennais i at y Gweinidog ym mis Tachwedd ar ran y grŵp trawsbleidiol ar iechyd menywod, gan dynnu sylw at y drafodaeth a gafwyd, gyda chyfranogiad pob un o'r saith bwrdd iechyd, ynghylch y defnydd trawsnewidiol o delefeddygaeth i alluogi menywod i gael yr ymgynghoriad cynnar hwnnw heb risg a diogelwch ac effeithiolrwydd y peth. Mewn gwirionedd, i fenywod sy'n byw mewn ardaloedd gwledig, lle maen nhw gryn bellter oddi wrth glinigau sy'n darparu'r gwasanaethau hyn, mae wedi bod yn drawsnewidiol, ac roeddwn i'n tybio a gawn ni ddatganiad i ganfod a fyddai modd parhau â'r ffordd ragorol hon o ddarparu gofal iechyd darbodus yn fwy parhaol ai peidio.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:59, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Wel, cafodd y trefniant ei roi ar waith yn ystod y pandemig i leihau trosglwyddo COVID-19, ac ar hyn o bryd mae'n para am gyfnod penodol o ddwy flynedd neu nes bod y pandemig ar ben, pa un bynnag sydd gynharaf. Ond, ar 1 Rhagfyr, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ymgynghoriad, yn gofyn am sylwadau ynghylch a ddylai'r trefniadau dros dro presennol gael eu gwneud yn barhaol, a bydd yr ymgynghoriad hwn yn para tan 23 Chwefror. Mae ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru. Felly, pan fydd yr ymatebion hynny i'r ymgynghoriad gennym ni, bydd penderfyniad yn cael ei wneud. Ond, wrth gwrs, rwy'n annog Jenny Rathbone i wneud ei chyflwyniad i hynny.

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative

(Cyfieithwyd)

Trefnydd, a gaf i alw am ddatganiad ar frechu a'i botensial i alluogi dychwelyd i'r ystafell ddosbarth yn gynharach i fyfyrwyr a disgyblion ledled Cymru? Cynhaliais sesiwn friffio yr wythnos ddiwethaf, ar y cyd â llysgenhadaeth Israel, gan Dr Asher Salmon, sy'n gyfarwyddwr cysylltiadau rhyngwladol yng ngweinyddiaeth iechyd Israel. Mae Llywodraeth Israel wedi gwneud penderfyniad ymwybodol, oherwydd ei bod yn dymuno gweld plant a phobl ifanc yn ôl yn cael eu haddysg, i frechu athrawon a staff eraill ysgolion er mwyn cyflymu'r cyfle hwnnw iddynt ddychwelyd i'r ystafell ddosbarth. Rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol cael datganiad ynghylch a yw hyn yn rhywbeth y mae Llywodraeth Cymru wedi'i ystyried, er mwyn helpu i egluro sefyllfa Llywodraeth Cymru o ran y mater hwn. Diolch.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 3:00, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Yr eitem ynglŷn â brechu yw'r un nesaf ar gyfer busnes y prynhawn, ac fe allai fod yn gyfle pellach i ni glywed gan y Gweinidog am hyn. Ond mae'n wir dweud bod Llywodraeth Cymru wedi dilyn cyngor y JCVI o ran yr amserlen a nodwyd ganddi, er mwyn cadw at y dull yr ydym ni wedi bod yn ei ddefnyddio drwy gydol y pandemig sef cymryd ein harwain gan y wyddoniaeth a gwrando ar yr hyn y mae'r arbenigwyr yn ei ddweud wrthym ni o ran sut i leihau nifer y marwolaethau ymhlith pobl ledled Cymru. Ond, fel y dywedais i, mae yna ddatganiad nesaf, felly bydd hwnnw'n gyfle i glywed ychydig mwy gan y Gweinidog Iechyd.

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Diolch, Llywydd. Fe hoffwn i ofyn am ddatganiad, os gwelwch chi'n dda, yn esbonio pam mae rhai cartrefi gofal wedi cael eu dadflaenoriaethu ar gyfer brechlynnau. Mae yna gartref gofal bach ym mwrdeistref sirol Caerffili sydd wedi cysylltu â mi ac sy'n gofidio llawer na chaiff eu preswylwyr nhw eu cynnwys erbyn hyn yn y ddau grŵp blaenoriaeth cyntaf ar gyfer eu brechu. Fe ddywedwyd wrthynt yn wreiddiol y byddai holl breswylwyr cartrefi gofal yn cael eu brechu yn y grŵp cyntaf, ond mae oedolion mewn rhai lleoliadau gofal preswyl wedi cael eu symud i grŵp rhif chwech erbyn hyn. Maen nhw'n tybio mai'r rheswm am hyn yw oherwydd bod y cartref yn un bach o ran maint. Maen nhw'n gofalu am breswylwyr ag anableddau dysgu, ond mae preswylwyr y cartref gofal hwn i gyd dros eu 65 oed. Mae pobl sy'n gweithio yno'n credu eu bod wedi cael eu trin yn annheg oherwydd bod disgwyl iddynt ddilyn yr un canllawiau a'r un rheolau â phob cartref gofal arall, ac ni roddwyd unrhyw gyfiawnhad hyd yn hyn dros y dadflaenoriaethu. Rwy'n gwybod i'r cyngor fod yn barod iawn i helpu, ac fe fyddai'r cartref yn awyddus imi ddweud bod y cyngor wedi helpu i sicrhau bod yr holl staff wedi cael eu brechu, ond ni allant wneud hynny i'r preswylwyr oherwydd y newid hwn o ran blaenoriaethu.

Trefnydd, ychydig cyn y Cyfarfod Llawn heddiw, fe anfonodd y Gweinidog Iechyd ddiweddariad at yr Aelodau ynglŷn â brechu, sy'n crybwyll cartrefi gofal i bobl hŷn. Fe hoffwn i wybod a yw'r amod hwn yn golygu bod cartrefi gofal sy'n cael eu diffinio fel rhai sy'n gofalu am breswylwyr ag anableddau dysgu yn cael eu hesgeuluso yn hyn o beth, hyd yn oed os yw'r preswylwyr dros eu 65 oed. A yw'r newid hwn o ran blaenoriaethu wedi digwydd fel y gall Llywodraeth Cymru honni ei bod wedi brechu ym mhob cartref gofal i bobl hŷn? Oherwydd mae'n amlwg na fyddai hynny'n wir. Ddoe, fe honnodd Llywodraeth Cymru fod pob cartref gofal naill ai wrthi'n cael eu brechiadau neu eisoes wedi eu cael nhw ond mewn gwirionedd nid yw hynny wedi digwydd mewn cartrefi gofal bach fel hyn. Felly, fe hoffwn i glywed cyfiawnhad o'r hyn a gyhoeddwyd, os gwelwch chi'n dda, fel y gellir dangos hwnnw i'r cartrefi gofal. Oherwydd os yw hwn wedi bod yn newid ôl-weithredol, rwy'n poeni'n wir y gallai hwnnw fod yn wahaniaethol, oherwydd fe fyddai llawer o breswylwyr y cartref hwn, oherwydd eu hoedran, wedi bod yn gymwys eisoes ar gyfer eu brechu pe na fyddai ganddyn nhw'r anableddau.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 3:03, 2 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi am godi'r mater penodol hwn ar ran y cartref gofal hwnnw. Fe fydd y Gweinidog yn gwneud datganiad ynglŷn â brechiadau a brechlynnau yn yr eitem sy'n dod nesaf ym musnes heddiw, felly bydd cyfle i godi hyn bryd hynny. Ond, os na, pe byddech chi'n ysgrifennu at y Gweinidog Iechyd neu ataf i gyda manylion penodol y cartref gofal yr ydych chi'n sôn amdano, fe allwn ni ymchwilio i hyn yn fwy manwl a rhoi'r ateb manwl hwnnw yr ydych chi'n ei geisio.