6. Pa gynlluniau sydd gan y Gweinidog i gyflwyno profion asymptomatig yn y gweithle yng Nghymru? OQ56326

Diolch. Yn ein strategaeth brofi ddiwygiedig, rydym wedi nodi ein cynlluniau i gefnogi profion asymptomatig mewn gweithleoedd er mwyn diogelu'r rhai sy'n agored i niwed, a chynnal gwasanaethau allweddol. Rwyf wedi cadarnhau heddiw y bydd profion asymptomatig yn y gweithle'n cael eu cyflwyno'n ehangach i rai sy'n cyflogi mwy na 50 o bobl.

Diolch, Weinidog. Mae'r sector awyrofod yn werth mwy nag £1.4 biliwn yng Nghymru ac mae'n cyflogi dros 11,000 o weithwyr, gan gynnwys llawer o bobl o Dorfaen. Fodd bynnag, mae'r pandemig COVID wedi'i daro'n wael iawn, ac mae'n ddigon posibl nad oes gan y gweithleoedd hynny adnoddau na gallu i gynnal eu profion eu hunain yn y gweithle. Pa sicrwydd y gallwch ei roi y bydd y strategaeth newydd a gyhoeddwyd gennych heddiw yn blaenoriaethu gweithleoedd fel hyn y mae gwir angen inni eu cadw ar gyfer swyddi medrus iawn o ansawdd uchel yng Nghymru?

Credaf y bydd pedwaredd elfen y strategaeth brofi, profi i gynnal, yn berthnasol yma. Ac rydym yn cydnabod ein bod eisiau blaenoriaethu, nid yn unig y cyflogwyr mwy o faint sydd â 50 neu fwy o weithwyr, ond yn enwedig y gweithwyr nad ydynt yn gallu gweithio gartref y gallai fod angen iddynt weithio'n agosach at bobl eraill. Credaf y dylai hyn helpu busnesau'n fwy cyffredinol yn y sector, nid yn unig y cyflogwr rydych chi'n ei nodi. Ac rydym yn awyddus i gael dull gweithredu gyda'r canllawiau rydym wedi'u cyhoeddi nid yn unig er mwyn sicrhau bod y profion hynny ar gael yn ehangach, ond i gael dull sy'n dod â'r cyflogwr ac undebau llafur y gweithle at ei gilydd i gael dealltwriaeth gyffredin o sut y caiff y profion hynny eu defnyddio, sut y cânt eu gweinyddu a sut y byddant yn diogelu'r busnes a'r swyddi, ac iechyd y gweithlu cyfan wrth gwrs, gyda'r rhybudd cynnar y bydd yn ei roi gyda dyfeisiau llif unffordd a chanlyniad prawf cyflym a gallu disgwyl canlyniad prawf cadarnhau PCR os bydd rhywun yn profi'n bositif. Credaf fod hyn yn newyddion da, a gobeithio y bydd y busnes yn eich etholaeth yn manteisio ar y cynnig ac yn siarad â'u tîm lleol ynglŷn â sut i gael gafael ar y profion hyn a sut i wneud hynny mewn ffordd sy'n ennyn cefnogaeth y gweithlu hefyd.

Weinidog, tybed a allech roi rhyw syniad inni o'r hyn sydd wedi'i ddysgu o geisio cynnal profion mewn ysgolion. Oherwydd, fel y soniais o'r blaen, yn fy rhanbarth i yn sicr, roedd datgysylltiad pendant ar un adeg rhwng staff ysgolion ac arweinwyr y GIG ynglŷn â phwy ddylai gymryd cyfrifoldeb am weinyddu profion llif unffordd. Felly, tybed a allwch roi syniad inni nawr pwy ddylai arwain yn y gweithle—ym mha sector bynnag sydd dan sylw? A sut yr adleolir gweithwyr na allant neu nad ydynt yn dymuno cael prawf?

Wel, mater i gyflogwyr yw eich ail gwestiwn mewn gwirionedd, dyna pam y mae'n bwysig eu bod yn gweithio drwy hynny gyda'u cynrychiolwyr yn y gweithle, gan gynnwys, yn hollbwysig, undebau llafur. Oherwydd mae'r profion yno fel arf i helpu i ddiogelu'r gweithlu, i'n helpu i gael rhybudd cynnar o ba bobl sydd heb symptomau. Ac yn ôl yr hyn a ddeallwn, nid yw tua thraean o bobl yn arddangos symptomau clasurol, ond serch hynny mae ganddynt y coronafeirws. Gwyddom hefyd fod profion llif unffordd yn rhoi canlyniadau cyflym, ond nid ydynt mor gywir â phrawf PCR—dyna pam y dylai unrhyw un sy'n profi'n bositif gael prawf PCR hefyd wedyn, ond mae angen iddynt fynd adref ac ynysu o'r pwynt y maent yn profi'n bositif gyda phrawf llif unffordd. Wrth inni weld gostyngiad yn y lefelau trosglwyddo a nifer yr achosion o'r feirws, mae cywirdeb y profion llif unffordd—credaf fod ail brawf gyda PCR hyd yn oed yn bwysicach wedyn hefyd.

Yna, o ran sut i weinyddu'r profion, mae rhan o'r cynnig i fusnesau'n ymwneud â'r hyfforddiant ar gynnal y profion hynny. Nid ydym yn mynd i fod mewn sefyllfa i gael gweithwyr gofal iechyd yn mynd i mewn a gweinyddu'r lefel o brofion rydym yn ei darparu. Bydd oddeutu chwarter miliwn o'r profion presennol rydym wedi'u darparu i'r blynyddoedd cynnar ac addysg ac iechyd a gofal yn cael eu darparu bob wythnos. Nid oes gennym staff gofal iechyd yn awr i gyflawni'r holl brofion hyn. Rydym wedi gorfod cael cymeradwyaeth gan y rheoleiddiwr, yr Asiantaeth Rheoleiddio Meddyginiaethau a Chynhyrchion Gofal Iechyd, ar sut y gall unigolion gynnal profion, ond mae'r hyfforddiant i gynnal y rheini, er mwyn sicrhau eu bod yn cael eu cyflawni yn y modd priodol, yn bwysig iawn.

Wrth ei ddarparu fel hyn, rydym yn derbyn mai'r un yw'r her y mae pob gwlad arall yn y DU yn ei hwynebu hefyd, ond hyd yn oed os derbyniwn na fydd pob prawf yn cael ei wneud yn y ffordd orau, byddwn yn nodi amrywiaeth o bobl sy'n asymptomatig na fyddem wedi'u nodi fel arall. Bydd yn helpu i symud achosion positif na fyddent fel arall wedi cael eu nodi allan o weithleoedd ac atal lledaeniad. Bydd yr hunanynysu yn helpu i leihau trosglwyddiad y feirws.

Felly, nid oes neb yn esgus bod hwn yn ddull perffaith, heb unrhyw gamgymeriadau, naill ai yng Nghymru nac mewn unrhyw ran arall o'r DU, ond mae'n rhan o'r broses o leihau nifer yr achosion o'r feirws a chael mwy o bobl i hunanynysu'n briodol er mwyn lleihau'r niwed y mae coronafeirws wedi'i achosi yn economaidd ac o ran gofal iechyd.