8. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i leihau lefelau llygredd aer yng Nghaerdydd? OQ56658

Diolch yn fawr. Llywydd, o dan y drefn rheoli ansawdd aer lleol a sefydlwyd drwy Ddeddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016, mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i asesu a rheoli risgiau i iechyd y cyhoedd sy’n deillio o lygredd aer. Rydyn ni wedi edrych ar y cyngor annibynnol gan yr arbenigwyr, ac wedi cytuno ar becyn o fesurau a nodwyd gan Gyngor Caerdydd i sicrhau ein bod yn cydymffurfio â therfynau nitrogen diocsid.

Diolch yn fawr i chi, Brif Weinidog. Fel rŷch chi'n ymwybodol, ar Ddiwrnod Aer Glân, fe wnaeth cyngor Llafur Caerdydd ailagor Heol y Castell yng nghanol Caerdydd. Fe wnaeth eich Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd ddisgrifio'r symudiad fel un siomedig, ac mae nifer o gynghorwyr o'r Blaid Lafur yng Nghaerdydd wedi cwestiynu'r ffigurau a'r data y mae'r cyngor wedi’u defnyddio. Fe wnaethom ni i gyd fan hyn, pob un Aelod yn y Senedd, sefyll ar faniffesto i hyrwyddo Deddf aer glân, a byddai lefelau llygredd Heol y Castell yn anghyfreithlon o dan y Ddeddf yna.

Dwi'n gwybod ei bod yn anodd. Mae yna gwynion yng Nglan-yr-Afon, fel rŷch chi'n ymwybodol, yn Grangetown ac ym Mhontcanna am y cynnydd yn y lefel o lygredd. Ond, mae'n rhaid inni symud pobl o ddefnyddio ceir, a dyw ailagor heol ddim yn ateb hynny. Felly, Brif Weinidog, a gaf i eich annog chi: a wnewch chi plîs siarad gyda Chyngor Caerdydd a'u hannog nhw i ailystyried ac i gau Heol y Castell unwaith eto i gerbydau? Diolch yn fawr. 

Wel, dwi ddim yn mynd i wneud hynny, Llywydd. Mae'r dewis y mae'r cyngor wedi'i wneud yn un anodd dros ben. Y cynllun maen nhw'n bwrw ymlaen i'w wneud nawr yw'r unig gynllun yr oeddem yn cytuno ag ef yn wreiddiol. Roedd y cynllun yna yn dangos bod y ffigurau yn gallu dod yn ôl o dan y lefel y mae'r gyfraith yn ei rhoi i lawr.

Llywydd, dydw i ddim yn anghytuno â'r hyn a ddywedodd Rhys ab Owen am yr angen i ddod o hyd i ffyrdd sy'n golygu nad oes angen i bobl ddefnyddio eu ceir. Ond, ni wnaeth cau Stryd y Castell arwain at bobl yn gadael eu ceir gartref. Fe'u harweiniodd i ddefnyddio eu ceir mewn ffyrdd eraill. Fe'u harweiniodd i ddefnyddio eu ceir i deithio yn lle hynny drwy rai o rannau tlotaf ein dinas, lle nad yw ansawdd yr aer eisoes yr hyn y mae angen iddo fod.

Felly, roedd fy etholwyr yn Ninian Park Road—ffordd brysur iawn lle dywedir wrth blant, fel mater o drefn yn yr haf, am beidio â mynd allan a chwarae y tu allan gan nad yw ansawdd yr aer yn ddigon da i wneud hynny—fod cau Stryd y Castell yn gwneud eu trafferthion yn llawer anoddach. Mae'r ffigurau y mae'r cyngor wedi'u cael, nid ganddyn nhw eu hunain ond gan ddadansoddwyr annibynnol, yn dangos bod cau Stryd y Castell wedi cael yr effaith andwyol honno ar strydoedd preswyl mewn ffordd na ddigwyddodd ar Stryd y Castell gan nad yw hi'n stryd breswyl.

Felly, roedd y dewis a oedd yn wynebu'r cyngor yn un gwirioneddol heriol. Maen nhw wedi penderfynu mynd yn ôl at y cynllun y cytunwyd arno'n wreiddiol gyda Llywodraeth Cymru ac a ariannwyd gan fy nghyd-Aelod Lesley Griffiths ar yr adeg pan yr oedd hi'n gyfrifol, gwerth £19 miliwn. Nid yw'n fater o fynd yn ôl i bedair lôn o draffig o flaen y castell. Bydd yn mynd yn ôl i ddwy lôn o draffig, fel yr oeddem ni wedi cytuno, gyda lonydd bysiau a beiciau wedi'u hychwanegu.

Am y tro, bydd yn diogelu'r bobl yn y strydoedd preswyl hynny yr effeithiwyd yn andwyol ar eu bywydau drwy gau Stryd y Castell. Dyna'r cydbwysedd y mae'r cyngor wedi'i daro, ac rwy'n credu, i mi, nes y gallwn wneud pethau yn y tymor hwy i leihau'r defnydd o geir yn llwyr, ei fod yn gydbwysedd y gellir ei amddiffyn yn gyfan gwbl.

Diolch i'r Prif Weinidog.