Effaith Ariannol COVID-19 ar Awdurdodau Lleol

1. Cwestiynau i’r Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru ar 23 Mehefin 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Buffy Williams Buffy Williams Labour

4. Pa asesiad y mae'r Gweinidog wedi'i wneud o effaith ariannol COVID-19 ar awdurdodau lleol yng Nghymru? OQ56630

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:05, 23 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Mae fy nghyd-Weinidogion a minnau wedi cael trafodaethau rheolaidd gydag arweinwyr llywodraeth leol ar effaith y pandemig, gan gynnwys yr effeithiau ariannol. Mae swyddogion Llywodraeth Cymru wedi gweithio gyda chyfarwyddwyr cyllid llywodraeth leol i ddeall anghenion y sector, ac rydym wedi ymateb gyda chymorth sylweddol, a gwerth mwy na £1 biliwn o gyllid.

Photo of Buffy Williams Buffy Williams Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch, Weinidog. Hoffwn achub ar y cyfle hwn i ddiolch i weithwyr cynghorau lleol am fynd y tu hwnt i’r galw yn ystod y pandemig. Nid yn unig fod cyllideb Rhondda Cynon Taf wedi’i tharo gan gostau COVID—mae gennym fil o £12 miliwn hefyd am waith adfer wedi’r tirlithriad yn Tylorstown, ac nad anghofier y miliynau i wella cwlfertau a systemau draenio yn dilyn y llifogydd ofnadwy.

Gweithiodd ein cyndadau yn y Rhondda eu bysedd at yr asgwrn i wneud y wlad hon yn gyfoethog, gyda llawer yn talu'r pris eithaf ei gellid ei dalu am y glo. Ni fyddai'n deg disgwyl i'n cymunedau dalu costau sicrhau bod ein tomenni glo yn ddiogel. Roeddwn yn falch o sefyll ar faniffesto a oedd yn ymrwymo i Ddeddf diogelwch tomenni glo, ac rwy'n croesawu'r gefnogaeth gan Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i'r gwaith hyd yn hyn. A wnaiff y Gweinidog barhau i weithio'n agos gyda Gweinidogion Llywodraeth y DU i sicrhau ein bod yn cael y cymorth ariannol mawr ei angen?

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:06, 23 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Hoffwn adleisio edmygedd a diolch Buffy Williams i weithwyr llywodraeth leol sydd, fel y dywedodd, wedi mynd ymhell y tu hwnt i’r galw drwy gydol y pandemig, ac maent yn parhau i wneud hynny wrth inni geisio symud drwy'r cyfnod presennol hefyd.

Mae'n hollol wir fod cymunedau fel yr un y mae Buffy yn ei chynrychioli wedi chwarae rhan anhygoel o bwysig yn ein hanes, ac wedi aberthu llawer iawn o ganlyniad i hynny. Etifeddwyd y tomenni glo sydd gennym yma yng Nghymru, ac mae’r broblem yn rhywbeth y mae angen i Lywodraeth y DU hefyd chwarae ei rhan yn helpu i’w datrys. Mae cryn dipyn o waith yn mynd rhagddo i edrych ar ddiogelwch tomenni glo ledled Cymru ac adfer tomenni glo, i archwilio pa waith y mae angen ei wneud yn hynny o beth, ond mae'r gwaith hwnnw, mae'n rhaid imi ddweud, yn sylweddol iawn. Bydd yn cymryd 10 mlynedd i’w gwblhau ac yn galw am lawer o adnoddau ariannol hefyd, felly rydym yn ceisio gweithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau cyllid i'n cefnogi gyda'r gwaith hwnnw. Ysgrifennodd y Prif Weinidog at Brif Weinidog y DU ar 19 Mawrth i argymell ffyrdd y gallem symud ymlaen ar hynny. Mae’n dal i aros am ymateb ar hyn o bryd, ond mae'n rhywbeth y byddwn yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU i weithio’n adeiladol arno gyda ni.

Photo of Sam Rowlands Sam Rowlands Conservative 2:07, 23 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Gadewch i minnau hefyd dalu teyrnged i waith caled awdurdodau lleol yn ystod y cyfnod hwn, a rhoi clod am yr holl ymdrechion a wnaed gan y rheini ar y rheng flaen, ond hefyd i'r rheini y tu ôl i'r llenni yn y gwasanaethau cymorth sydd wedi bod yn gwneud pethau fel mantoli'r cyfrifon i sicrhau bod y gwasanaethau wedi gallu parhau i gefnogi ein cymunedau.

Un mater y mae'r pandemig hwn wedi taflu goleuni arno yw parodrwydd llywodraethau ar bob lefel ar gyfer argyfyngau cenedlaethol sylweddol. Felly, yng ngoleuni hyn, pa gyllid y byddwch yn ei ddarparu i awdurdodau lleol i'w galluogi i fod yn hollol barod ar gyfer digwyddiadau tebyg yn y dyfodol?

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:08, 23 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch am godi'r mater hwn. Mae gennym uned argyfyngau sifil yn Llywodraeth Cymru, ac mae gwaith yn mynd rhagddo ar archwilio paratoadau a chynlluniau pob rhan o Lywodraeth Cymru mewn perthynas â'r hyn sydd angen i ni ei wneud ochr yn ochr â phartneriaid ar gyfer pandemigau yn y dyfodol, gan ddysgu o'n profiadau yn ystod y pandemig hwn. Wrth gwrs, mae cyllid yn rhan o'r ystyriaethau hynny, ond mae'n dibynnu ar yr adolygiad cynhwysfawr o wariant sydd ar y ffordd o ran darparu'r sicrwydd drwy gyllidebau aml-flwyddyn. Wrth symud ymlaen, credaf fod gennym seiliau cryf iawn i adeiladu arnynt. Mae'r gwaith a wnaethom mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol a thrwy ein cymorth gyda’r gronfa galedi COVID ar gyfer llywodraeth leol wedi bod yn rhagorol mewn sawl ffordd yn fy marn i o ran diwallu anghenion cymunedau lleol. Felly, bydd angen inni ddod o hyd i ffyrdd y gallwn barhau i adeiladu ar yr hyn sydd gennym fel ein bod yn barod am unrhyw beth sy'n galw am ymateb argyfwng sifil. Wrth gwrs, rydym yn mawr obeithio na fydd pandemig arall, ond yn sicr, mae angen inni baratoi ar gyfer popeth.

Photo of Peredur Owen Griffiths Peredur Owen Griffiths Plaid Cymru 2:09, 23 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Heb os, mae COVID wedi cael effaith sylweddol ar gyllid cyhoeddus ac nid yw awdurdodau lleol wedi bod yn eithriad. Mae'r ffordd y mae'r sector cyhoeddus wedi dod at ei gilydd ac wedi darparu adnoddau i helpu gyda’r frwydr yn erbyn y pandemig wedi bod yn ysbrydoledig. Rwy'n ymwybodol hefyd nad yw rhai cynghorau yng Nghymru wedi gallu gwario peth o'u cyllidebau gan fod gweithgarwch wedi'i atal neu ei gwtogi mewn rhai sectorau. Er enghraifft, rwy'n ymwybodol fod gan rai cynghorau cymuned gronfeydd sylweddol wrth gefn gan nad ydynt wedi gallu gwario arian ar y pethau yr arferant wario arnynt am fod y rheini ar stop. A oes unrhyw gyngor y gall y Llywodraeth hon ei roi i gynghorau sir neu gymuned ynglŷn â defnyddio cronfeydd wrth gefn i liniaru effaith llai o incwm mewn meysydd eraill, a lleddfu'r baich ar y bobl sy’n talu’r dreth gyngor?

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:10, 23 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch am godi'r mater pwysig hwn. Rydym wedi bod yn ymwybodol iawn o incwm a gollwyd gan awdurdodau lleol yn enwedig, ac o ganlyniad, mae Llywodraeth Cymru wedi darparu £190.5 miliwn i gefnogi llywodraeth leol gydag incwm a gollwyd. Ac mae hynny'n cynnwys incwm a gollwyd o wasanaethau cymdeithasol i oedolion y byddent fel arfer yn codi tâl amdanynt, gwasanaethau eraill fel cynllunio lle gallent fod yn disgwyl gwneud incwm, gwasanaethau fel theatrau, y mae llawer o awdurdodau lleol yn eu rhedeg, a gwasanaethau arlwyo ac ati. Felly, buom yn gweithio'n agos iawn gyda llywodraeth leol, a nodwyd y ffigur hwnnw o £190.5 miliwn. A bu modd inni ddarparu'r cymorth i dalu'r gost honno. Ac rydym hefyd wedi darparu cyllid ychwanegol i lywodraeth leol i gydnabod y ffaith nad ydynt wedi gallu casglu'r holl dreth gyngor y byddent fel arfer wedi'i chasglu ychwaith. Felly, rydym wedi gallu cefnogi awdurdodau lleol yn y ffordd honno.

Wrth gwrs, os oes incwm ychwanegol wrth gefn bellach, credaf y gallai fod yn gyfle i awdurdodau lleol a'r cynghorau tref a chymuned lleol ystyried beth y gallai eu cyfraniad fod wrth inni gychwyn ar yr adferiad, a beth y mae eu cymunedau lleol eu hunain yn dweud wrthynt yr hoffent weld buddsoddi ynddo.