Cwestiynau Heb Rybudd gan Lefarwyr y Pleidiau

1. Cwestiynau i’r Gweinidog Newid Hinsawdd – Senedd Cymru am 1:38 pm ar 14 Gorffennaf 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 1:38, 14 Gorffennaf 2021

Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Natasha Asghar. 

Photo of Natasha Asghar Natasha Asghar Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Ddirprwy Weinidog, yn 2019, cyhoeddodd Ffederasiwn Busnesau Bach Cymru adroddiad o'r enw '"Are we there yet?" A Roadmap to Better Infrastructure for Wales'. Roedd yn seiliedig ar arolwg sylweddol o waith yn y sector busnesau bach a chanolig a edrychai ar rôl seilwaith. Canfu'r arolwg fod 86 y cant wedi nodi bod buddsoddi yn y seilwaith ffyrdd yn eithaf pwysig neu'n bwysig iawn, gan olygu mai hon yw'r flaenoriaeth bwysicaf iddynt mewn perthynas â thrafnidiaeth. O gofio bod y rhwydwaith ffyrdd yn fater allweddol i aelodau'r Ffederasiwn Busnesau Bach, ac yn niffyg unrhyw fanylion pellach, mae'r ffaith y bydd prosiectau i adeiladu ffyrdd newydd yn cael eu rhewi wrth i adolygiad gael ei gynnal yn peri pryder. Felly, Ddirprwy Weinidog, a allwch nodi a fydd eich panel adolygu ffyrdd yn cynnwys cynrychiolwyr busnesau yng Nghymru, yn hytrach na dim ond academyddion a chanddynt diddordeb mewn trafnidiaeth a newid hinsawdd? A sut rydych yn ymgysylltu â busnesau bach i sicrhau bod eu llais yn effeithio ar benderfyniadau a wneir yma yng Nghymru? Diolch.

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 1:39, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Wel, credaf fod angen system drafnidiaeth integredig effeithiol ar bob busnes, ac mae hynny'n cynnwys trafnidiaeth gynaliadwy yn ogystal â thrafnidiaeth ar y ffyrdd. Rydym wedi dweud yn glir iawn nad yw'r adolygiad ffyrdd hwn yn golygu na fyddwn byth yn adeiladu unrhyw ffyrdd eto. Y neges yw bod yr her sy'n wynebu pob un ohonom, yn enwedig busnesau, o ran yr amgylchedd ansefydlog a'r economi ansefydlog yn sgil yr argyfwng hinsawdd, yn galw am ddull newydd o weithredu. Ac mae angen inni ddeall faint yn union o hyblygrwydd sydd gennym o ran carbon wrth gyflawni cynlluniau ffyrdd, sydd, fel y gwyddom, yn cynhyrchu teithiau ychwanegol a thraffig ychwanegol, a sut yr awn ati gyda'n penderfyniadau buddsoddi yn y blynyddoedd i ddod, a faint yn rhagor y gallwn ei wario ar gynnal a chadw'r ffyrdd sydd gennym a gwella trafnidiaeth gyhoeddus fel bod gan bobl ddewis amgen gwerth chweil. Ac o gofio popeth a ddywedodd ynglŷn â phwysigrwydd bod yn feiddgar a gwneud penderfyniadau i fynd i’r afael â’r her sero-net, byddwn wedi gobeithio y byddai wedi cefnogi hynny yn hytrach na cheisio ennyn gwrthwynebiad pan na ddylai unrhyw wrthwynebiad fodoli.

Photo of Natasha Asghar Natasha Asghar Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch, Weinidog, am beidio ag ateb y cwestiwn. Roeddwn yn gofyn mewn gwirionedd ynglŷn â chyfranogiad yn y cynllun sydd ar waith, nid yr hyn a ateboch chi.

Ond beth bynnag, y cwestiwn nesaf: a gaf fi ofyn i'r Gweinidog, os gwelwch yn dda, am fwy o fanylion ynglŷn â mynd i'r afael â phroblemau ansawdd aer a thagfeydd traffig? Sut y bydd problemau tagfeydd traffig ac ansawdd aer yn cael eu hystyried yn yr adolygiad adeiladu ffyrdd? Ac a fydd y panel yn mabwysiadu dull sy'n seiliedig ar dystiolaeth o brofiadau ac astudiaethau o welliannau a phrosiectau o'r fath, fel y ffyrdd osgoi diweddar ar gyfer Llandeilo, Caernarfon a Porthmadog?

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 1:40, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Yn sicr, ac i ymddiheuro am beidio ag ateb pob rhan o'i chwestiwn cyntaf yn uniongyrchol, gadewch i mi ei ateb yn awr. Byddwn yn sicr yn edrych ar ansawdd aer a beth i'w wneud mewn sefyllfaoedd lle mae problem wirioneddol gydag ansawdd aer. Nawr, ar hyn o bryd, yr ateb diofyn i hynny yn aml yw adeiladu ffordd osgoi, ac mae parhau i adeiladu ffyrdd osgoi nid yn unig yn dargyfeirio cyllid oddi wrth fathau mwy cynaliadwy o drafnidiaeth, ond hefyd yn ychwanegu yn y pen draw at broblem cymdeithas sy'n ddibynnol ar geir ac yn cylchdroi o gwmpas ceir. Felly, yn y tymor canolig i'r tymor hir, nid yw hynny'n helpu i ddod o hyd i ateb. Yn amlwg, bydd y newid i geir trydan, i geir â phibellau egsôst wedi'u datgarboneiddio o gymorth mewn ardaloedd lle ceir tagfeydd traffig mewn perthynas ag ansawdd aer, ac mae pethau eraill y gallwn edrych arnynt hefyd. Felly, gofynnwyd yn benodol i'r panel edrych ar hynny, ac yn sicr, byddant yn banel o arbenigwyr. Unwaith eto, nid ydym yn ceisio cael corff sy'n cynrychioli pob rhanddeiliad; y bwriad yw cael tîm o arbenigwyr penodol sy'n deall y dystiolaeth, ac sy'n deall yr heriau o ran cyflawni. Felly, er enghraifft, rwy'n mawr obeithio y bydd gennym gynrychiolydd awdurdod lleol yn rhan o'r grŵp hwnnw i ddeall beth sydd angen ei wneud ar lefel leol.

Photo of Natasha Asghar Natasha Asghar Conservative 1:41, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Iawn. Diolch yn fawr iawn. Mae'r neges fod trafnidiaeth gyhoeddus yn flaenoriaeth yn un y dylid ei chroesawu'n ddiffuant. Fodd bynnag, mae'r amserlenni sy'n gysylltiedig â'r strategaeth seilwaith, gan gynnwys gwelliannau trafnidiaeth gyhoeddus, yn hir ac ni allant fynd i'r afael â phroblemau uniongyrchol. Sut y byddwch yn ystyried yr oedi hwn, gan gofio'r angen i sicrhau bod bylchau mewn anghenion seilwaith yn cael eu llenwi yn y cyfamser? A fydd hyn yn rhan o'r broses adolygu? Ac a wnewch chi ymrwymo i fwrw ymlaen ag astudiaethau i brosiectau, fel ffordd osgoi Cas-gwent a chyffordd traffordd ar yr M48, lle roedd tollau pont Hafren yn arfer bod, i leddfu tagfeydd ar yr M4? Diolch.

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 1:42, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Nid ydym yn mynd i gytuno ar hyn. Er ymdrechion y naill ohonom i berswadio'r llall, ni chredaf ein bod yn mynd i wneud hynny. Ni chredaf y bydd ffyrdd osgoi diddiwedd ac astudiaethau traffyrdd o gymorth gyda phroblem tagfeydd yn y tymor canolig, ac yn wir, yn enwedig felly gyda materion ansawdd aer neu leihau carbon. Felly, rydym yn anghytuno'n llwyr, fel rydym wedi trafod o'r blaen, ar y ffordd orau o fynd i'r afael â hyn. Nawr, gall yr Aelod barhau i godi hyn ar bob cyfle posibl, a gallwn barhau i gael yr un dadleuon, neu gallwn geisio gweithio ar rai atebion sy'n cyflawni ein nodau cyffredin o wella Cymru. Ond nid yw ailadrodd yr un llinellau ystrydebol yn mynd i fod o lawer o gymorth i ni.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

Llefarydd Plaid Cymru, Delyth Jewell. 

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru

Diolch, Llywydd. Weinidog, mae gan ynni cymunedol ran hanfodol i'w chwarae wrth sicrhau ein bod yn cyflawni net sero. Mae ganddo rôl yn helpu i sicrhau caniatâd y cyhoedd, cynyddu cyfranogiad ac ymgorffori newid ymddygiad. Mae adroddiad diweddar sy'n edrych ar gyflwr y sector yn galw ar y Llywodraeth i ddangos cefnogaeth i'r mudiad trwy sicrhau bod polisïau sefydlog gan Lywodraethau Cymru a'r Deyrnas Unedig, ynghyd â sicrhau mynediad at adnoddau a chyllid, a bod hefyd mwy o gyfleoedd ar gael i helpu grwpiau i werthu eu hynni yn lleol. Gyda hyn oll mewn golwg, a allwch chi, Weinidog, amlinellu sut bydd Llywodraeth Cymru yn anelu at gefnogi'r sector ynni cymunedol yn ystod y chweched Senedd? 

Photo of Julie James Julie James Labour 1:43, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn am eich cwestiwn, Delyth. Mae'n rhywbeth sy'n bwysig iawn i bob un ohonom, yn fy marn i. Un o'r pethau y mae'n rhaid inni allu eu gwneud ledled Cymru yw nid yn unig cynhyrchu llawer iawn o drydan yn adnewyddadwy, ond hefyd mae arnom angen i'r gymuned gymryd rhan a phrosiectau ynni cymunedol sy'n ffynnu ledled Cymru. Byddaf yn cysylltu â Llywodraeth y DU ynghylch ei chynllun, sydd wedi bod yn tangyflawni, yn anffodus. Mae gennym nifer o rwydweithiau ynni cymunedol lleol wedi'u sefydlu, pob un yn barod i fynd, ac yn anffodus, nid yw rhan y DU o'r gwaith hwnnw wedi bod mor frwdfrydig ag yr hoffem. Rwyf eisoes wedi cael sgyrsiau ynglŷn â sut y gallwn ni, fel Llywodraeth Cymru, adeiladu ar yr egni yn y gymuned—maddeuwch y mwyseirio—i fanteisio ar y cynlluniau hyn, ac i weld a allwn gamu i'r adwy ac adeiladu ar y gwaith a wnaed ar sail gobaith gan Lywodraeth y DU, nad yw, gwaetha'r modd, wedi cael ei wireddu.

Mae nifer o bethau eraill rydym yn awyddus i'w gwneud ym maes ynni adnewyddadwy, a heb ddymuno creu llwyth gwaith rhy fawr i fy Nirprwy Weinidog, rydym yn ystyried o ddifrif cynnal ymarfer tebyg ar ynni cymunedol adnewyddadwy, fel y gwnaethom ar goed, i ddarganfod y rhwystrau, yr anawsterau a'r atebion er mwyn sicrhau bod hwn yn sector sy'n ffynnu yng Nghymru. Ac fel bob amser, Delyth, nid gennym ni y mae'r holl syniadau da; gwyddom fod syniadau da eraill i'w cael. Bydd hwn yn ymarfer i sicrhau ein bod yn tynnu'r syniadau da ynghyd ac yn adeiladu ar yr ymdrech fawr a gafwyd eisoes. Fel y dywedaf, byddaf yn ymgysylltu â Llywodraeth y DU a Swyddfa'r Marchnadoedd Nwy a Thrydan i weld beth y gallwn ei wneud i gynorthwyo'r cynllun y gwn ei fod yn wynebu anawsterau.

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru 1:45, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Iawn, wel, rwy'n croesawu hynny a diolch, Weinidog, ac rwy'n croesawu eich mwyseirio hefyd.

Gan droi at faes gwahanol mewn perthynas â thargedau natur, pleidleisiodd y Senedd, bythefnos yn ôl, o blaid cynnig Plaid Cymru a datgan argyfwng natur, ac roedd y cynnig hwnnw'n galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno targedau adfer natur sy’n rhwymo mewn cyfraith. Roedd hwn yn gam pwysig ac fel rydym wedi'i drafod gymaint o weithiau, mae'n ymwneud â'r argyfwng hinsawdd hefyd yn ogystal â'r argyfwng natur, gan eu bod yn cydblethu.

Gyda Chynhadledd y Partïon 26 yn cael ei chynnal ym mis Hydref o fewn mis i'r adeg y bydd y Senedd yn dychwelyd ar ôl y toriad, a fframwaith byd-eang i fynd i'r afael â cholli bioamrywiaeth ar y ffordd, mae gan Gymru ran bwysig iawn i'w chwarae yn awr wrth ddatblygu'r bensaernïaeth gyfreithiol i fynd i'r afael â'r argyfwng natur. Felly, a gaf fi ofyn a yw Llywodraeth Cymru o ddifrif yn bwriadu datblygu targedau adfer natur, ac os ydych, a allech amlinellu'r amserlen y gallwn ddisgwyl gweld y targedau hynny'n cael eu cyflawni neu gyhoeddi'r fframwaith, os gwelwch yn dda?

Photo of Julie James Julie James Labour 1:46, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Yn sicr, Delyth. Rydym yn rhan o rwydwaith byd-eang o genhedloedd sy'n gweithio ar hyn ac rydym yn gobeithio sicrhau ein bod yn rhan o'r fframwaith byd-eang mewn ffordd uchelgeisiol, ond cyflawnadwy er hynny. Nid ydym am i hwn fod yn gyngor anobaith chwaith. Mae'n gydbwysedd anodd iawn. Felly, yr hyn rydym yn ei wneud yw gweithio gyda'r gymuned fyd-eang. Byddwn yn dysgu rhywfaint drwy Gynhadledd y Partïon 26 hefyd a bydd hynny'n ein galluogi i roi ein targedau ein hunain ar waith yn gyflym. Fel y gwyddoch, ac fel rydym wedi'i ailadrodd ar sawl achlysur, rwy'n awyddus iawn i gael y targedau, ond mae'n rhaid inni fod yn gwbl sicr nad ydynt yn arwain at ganlyniadau anfwriadol lle rydym yn anghofio am bethau heb dargedau penodol yn gysylltiedig â hwy ac ati. Felly, byddwn yn awyddus i weithio'n ofalus iawn ar draws y Senedd a chyda'r sector i sicrhau bod y targedau'n uchelgeisiol, ond hefyd yn realistig ac yn arwain at gyn lleied o ganlyniadau anfwriadol â phosibl. A chredwn mai o fewn yr amgylchedd byd-eang y gellir gwneud hynny yn y ffordd orau. Rydym yn rhan o gynllun, onid ydym? Felly, mae gennym y cynllun byd-eang, mae gennym gynllun y DU a bydd gennym gynllun Cymru, ac rwy'n awyddus iawn i Gymru chwarae rhan fyd-eang yn hynny, fel ein bod yn dangos beth y gall cenhedloedd bach sy'n ymroddedig iawn i hyn ei wneud mewn gwirionedd.

Felly, o ran yr amserlen, bydd hynny'n dibynnu i raddau ar y rhaglen ddeddfwriaethol. Rydym wedi ailadrodd y problemau sydd gennym gyda chapasiti dro ar ôl tro, ond rydym yn bwriadu rhoi Deddf diogelu'r amgylchedd ar waith hefyd; rydym yn edrych i weld a oes cyfleoedd eraill i ychwanegu'r ddeddfwriaeth ar dargedau ac ati at Fil a allai fod wedi'i raglennu eisoes, ac os nad oes cyfle, i weithio gyda'r Llywydd a staff y Comisiwn i weld lle gallwn ddod o hyd i rywfaint o le yn y rhaglen ar gyfer hyn. Felly, byddwn yn sicrhau bod y drefn ar waith heb y gefnogaeth statudol ar y dechrau os na allwn ddod o hyd i'r rhaglen, ond byddwn yn ei rhoi ar sail statudol cyn gynted ag y gallwn. Rwy'n ceisio peidio ag addo gormod o ran yr elfen statudol, o gofio fy mod yn ymwybodol o'r problemau, ond bydd y drefn ei hun a'r consensws y dylai'r Llywodraeth fod yn gweithredu i sicrhau bod hynny'n digwydd yn bendant yno.

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru 1:48, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch, Weinidog. A dweud y gwir, mae hynny'n cyd-fynd â'r cwestiwn olaf roeddwn am ei ofyn i chi ynglŷn â'r pryder ynghylch y bylchau sydd wedi'u creu mewn llywodraethu amgylcheddol ers i'r DU adael yr UE. Ar y bwlch llywodraethu, mae pryder gwirioneddol, y gwn eich bod yn ymwybodol ohono, y gallai arwain at barhau niwed amgylcheddol, ac ychydig o gyfle sydd i'w gael i Lywodraethau ac i gyrff cyhoeddus unioni pethau, gan nad yw'r corff gwarchod amgylcheddol, ar hyn o bryd, yn fawr mwy na mewnflwch cwynion.

Felly, fe sonioch yn eich ateb blaenorol am y cyfyngiadau, fel y dywedwch, yn y rhaglen ddeddfwriaethol, Weinidog, ond er bod y Llywodraeth wedi pleidleisio o blaid corff llywodraethu amgylcheddol cadarn ac annibynnol, roedd yna siom nad oedd hynny i'w weld yn y rhaglen lywodraethu, neu ni chafwyd llawer o fanylder yn ei gylch o leiaf, ac nid oedd yn y rhaglen ddeddfwriaethol. Felly, yn ogystal â'r hyn rydych newydd ei ddweud yn eich ateb blaenorol, a allwch gadarnhau y bydd y ddeddfwriaeth honno'n sicr o gael ei blaenoriaethu cyn gynted ag sy'n ymarferol bosibl, os gwelwch yn dda?

Photo of Julie James Julie James Labour 1:49, 14 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Delyth, rwy'n fwy na pharod i gadarnhau hynny. Felly, yn amlwg, mae gennym raglen dros dro ar gyfer pum mlynedd tymor y Senedd yn ein pennau. Nid dyna sy'n cael ei gyflwyno i'r Senedd gan ei fod wedi'i gryfhau ar y pwynt hwnnw. Ond gallaf roi sicrwydd i chi fy mod wedi bod yn gwneud fy ngorau glas i sicrhau bod y Bil diogelu'r amgylchedd yn flaenoriaeth. Yn amlwg, mae'n rhaid inni sicrhau ein bod mewn sefyllfa i'w gyflwyno i'r Senedd yn y ffordd iawn, ond gallaf roi sicrwydd i chi ein bod yn blaenoriaethu hynny.

Rydym hefyd yn sicrhau bod pedair egwyddor amgylcheddol yr UE, sef unioni yn y tarddiad, y llygrwr sy’n talu, atal a rhagofal, fel y gwyddoch, rwy'n siŵr, yn egwyddorion sydd wedi'u hymgorffori'n llwyr yn y broses o ffurfio a chymhwyso polisi yn awr. Penodwyd Dr Nerys Llewelyn Jones, fel y gwyddoch, i fy nghynghori ar bryderon perthnasol sy'n codi o'i rôl dros dro, ac rydym yn awyddus iawn i sicrhau ein bod yn cael cymaint â phosibl o'r hyn a fydd yn drefn statudol ar waith cyn y statud. Mae dwy fantais i hynny: yn gyntaf oll, nid yw'n aros am y statud, ac yn ail, mae'n caniatáu inni brofi amryw bethau y gallwn eu hadlewyrchu wedyn yn y statud pan fyddwn wedi deall sut y byddant yn gweithio'n ymarferol. Ond gallaf roi sicrwydd i chi ein bod yr un mor awyddus â chithau i gael hyn ar y llyfr statud, a bod Brexit a COVID, gwaetha'r modd, yn dal i fynd drwy'r system gan dagu adnoddau. Ond gyda lwc, rydym yn dod at ddiwedd hynny yn awr a gallwn ddechrau cyflymu'n ôl tuag at weithgarwch arferol y Senedd.