5. Pa fesurau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i wella mynediad at wasanaethau meddygon teulu yng Nghymru? OQ56840

Diolchaf i'r Aelod am hynny, Llywydd. Mae gwasanaethau meddygon teulu ledled Cymru yn wynebu pwysau enfawr wrth ymdrin â'r argyfwng iechyd cyhoeddus parhaus ochr yn ochr â lefelau uchel o alw ymhlith cleifion ar gyfer cyflyrau nad ydyn nhw'n yn ymwneud â COVID. Mae Llywodraeth Cymru wedi darparu £18.4 miliwn dros y ddwy flynedd ddiwethaf i gynorthwyo'r proffesiwn wrth ymateb i'r heriau mynediad y mae'n eu hwynebu.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Wrth i'r cyfyngiadau lacio, mae ein meddygfeydd teulu wedi wynebu pwysau cynyddol, nid yn unig yn fy etholaeth i, ond ledled Cymru a gweddill y DU. Drwy gydol y pandemig, mae timau gofal sylfaenol wedi gwneud gwaith anhygoel, o fod yn rhan o'r ymdrech frechu ac addasu eu gwasanaethau er mwyn gallu gweld cleifion o bell. Fodd bynnag, mae'n amlwg eu bod nhw dan bwysau, ac mae'r galw am apwyntiadau yn bersonol wedi cynyddu yn fawr. A hithau'n bur debyg mai dim ond ychwanegu at hyn y gwnaiff misoedd y gaeaf, pa fesurau tymor byr y gall Llywodraeth Cymru eu rhoi ar waith i sicrhau bod y cyhoedd mor wybodus â phosibl am sut y mae'r pandemig yn effeithio ar ofal sylfaenol, a bod pobl yn gwybod pa wasanaeth sydd orau i'w ddefnyddio ar gyfer eu hanghenion? A pha fesurau hirdymor allwn ni eu rhoi ar waith i sicrhau bod lefel sylweddol o'r buddsoddiad yn adferiad y GIG yn canolbwyntio ar sicrhau gweithgarwch ychwanegol ym maes gofal sylfaenol i sicrhau'r mynediad mwyaf posibl i gleifion er mwyn helpu i gyflymu diagnosis ac atal pobl rhag gorfod mynd i'r ysbyty?

Llywydd, diolchaf i Jayne Bryant am yr holl bwyntiau yna. Mae'n iawn, onid yw, i dynnu sylw at y pwysau enfawr y mae ein cydweithwyr ym maes gofal sylfaenol wedi eu hwynebu dros y pandemig ac yn parhau i'w hwynebu heddiw ac rydym ni'n mynd i fod yn gofyn i'r un bobl hyn ddechrau ar yr ymgyrch ffliw nawr, a fydd yn bwysicach nag erioed yng Nghymru y gaeaf hwn, ac, fel y bydd yr Aelodau wedi clywed, bydd y gymuned gofal sylfaenol hefyd yn rhan o'r gwaith o ddarparu ymgyrch brechiad atgyfnerthu'r hydref i bobl yn y grŵp blaenoriaeth uchaf. Felly, rydym ni'n mynd i fod yn gofyn hyd yn oed mwy gan bobl dros yr wythnosau a'r misoedd sydd i ddod, ac mae gan y cyhoedd ran wirioneddol i'w chwarae, fel y dywedodd Jayne Bryant. Mae ymgynghoriadau o bell yma i aros, Llywydd, a pheth da iawn yw hynny hefyd. Rydym ni yn clywed—fel y dywedodd arweinydd Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol, yr Athro Martin Marshall, dros y penwythnos—rydym ni yn clywed llawer gan bobl sy'n teimlo y byddai'n well ganddyn nhw gael eu gweld wyneb yn wyneb. Rydym ni'n clywed llai am brofiad y bobl hynny y byddai'n llawer gwell ganddyn nhw allu cael ymgynghoriad dros y ffôn neu dros y fideo oherwydd y ffordd y mae hynny yn caniatáu iddyn nhw fyw rhannau eraill o'u bywydau bob dydd. Yn yr un erthygl honno, cyfrifodd yr Athro Marshall fod dros hanner yr ymgynghoriadau gan glinigwyr gofal sylfaenol yn cael eu cynnal wyneb yn wyneb erbyn hyn. Ond mae'n rhaid i ni berswadio'r cyhoedd bod rhannau eraill o'r teulu gofal sylfaenol y tu hwnt i'r meddygon teulu eu hunain—mae fferylliaeth, fferylliaeth gymunedol, yn arbennig o bwysig yma yng Nghymru—ac y gallwn ni i gyd helpu i gadw system sydd o dan straen sylweddol, a phan fydd gofynion gwirioneddol yn cael eu gwneud, y gallwn ni i gyd helpu drwy wneud yn siŵr ein bod ni'n mynd i'r lle iawn. Dyna pam mae'r ymgyrch 'Helpwch Ni i'ch Helpu Chi' y mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn ei chynnal yn ddiweddar yn ceisio perswadio pobl i wneud yn siŵr eu bod nhw'n gofyn am ymgynghoriad wyneb yn wyneb gyda meddyg teulu dim ond pan mai dyna'r llwybr clinigol cywir i'w ddilyn.

Ac yn y tymor hwy, byddwn yn parhau i fynd ar drywydd y dull a fu gennym ni yng Nghymru bellach ers nifer o flynyddoedd: dylai meddygon teulu weld y bobl y mae angen lefel y sgiliau a'r cymhwyster sydd gan feddyg teulu arnyn nhw yn unig. Ceir llawer o aelodau eraill o'r tîm gofal sylfaenol—ffisiotherapyddion, fferyllwyr, therapyddion galwedigaethol, parafeddygon—sydd yr un mor abl yn glinigol o ddarparu gwasanaeth i lawer o bobl sy'n mynd i ofal sylfaenol, ac mae'r dull tîm hwnnw o ddarparu gwasanaethau yn un y byddwn ni'n parhau i'w hyrwyddo i sicrhau iechyd hirdymor gwasanaethau gofal sylfaenol yng Nghymru.

Jane Dodds.

Diolch yn fawr iawn, Llywydd, a neis gweld pawb yn ôl hefyd. Prif Weinidog, yn ddiweddar, mae fforwm cleifion y Drenewydd wedi codi pryderon ynghylch pwysau enfawr ar wasanaethau meddyg teulu. Tra bod y coronafeirws wedi gwaethygu'r problemau yn y Drenewydd a thu hwnt hefyd, mae sawl practis yn y rhanbarth wedi gweld pwysau enfawr ers blynyddoedd.

Hoffwn i dalu teyrnged i Russell George, yr Aelod o'r Senedd dros sir Drefaldwyn, am y gwaith y mae wedi ei wneud i fwrw ymlaen â rhaglen lesiant gogledd Powys, a fyddai'n helpu i fynd i'r afael â rhai o'r problemau hyn. A gaf i ofyn i'r Prif Weinidog, os gwelwch yn dda, am amserlen ar gyfer pryd y gallwn ni weld y rhaglen hon, a fyddai'n gwneud cymaint o wahaniaeth i ogledd Powys? Diolch yn fawr iawn.

Diolch i Jane Dodds am y cwestiwn. Wrth gwrs, dwi'n cydnabod, fel dywedais i yn yr ateb diweddaraf, y pwyslais sydd wedi bod ar bobl sy'n gweithio yn y maes ym Mhowys, a dwi'n cydnabod hefyd y gwaith mae Russell George wedi'i wneud. Dwi wedi ateb nifer o gwestiynau ar lawr y Cynulliad am ddatblygiadau yn y Drenewydd.

Llywydd, roeddwn i'n falch o weld y datganiad i'r wasg a gyhoeddwyd gan arweinwyr rhaglen gogledd Powys ar 17 Awst, datganiad i'r wasg ar y cyd rhwng prif weithredwr y bwrdd iechyd a'r aelod cabinet dros ofal cymdeithasol i oedolion yng nghyngor Powys. Adroddodd ar y gwaith yr oedden nhw'n ei wneud i fwrw ymlaen â'r cynlluniau pwysig iawn ar gyfer datblygu campws gofal sylfaenol yng nghanol y Drenewydd. Adroddodd ar waith ymgysylltu a wnaed gyda thrigolion Powys ac mae'n mynd ymlaen i ddweud y bydd hynny yn cyfrannu bellach at y cam nesaf, yr achos amlinellol strategol ar gyfer y rhaglen gyfan, y maen nhw'n gobeithio ei gwblhau yn ystod y misoedd nesaf. Dyna y mae'r datganiad i'r wasg yn ei ddweud. Yna caiff yr achos amlinellol strategol hwnnw ei gyflwyno i Lywodraeth Cymru, ac ailadroddaf yr hyn yr wyf i wedi ei ddweud o'r blaen ar lawr y Senedd wrth Mr George, bod Llywodraeth Cymru yn bwriadu cefnogi'r cynllun, ac yn edrych ymlaen at weld y fersiwn ddiweddaraf o'r cynlluniau hynny yn cael eu cyflwyno o ganlyniad i'r gwaith a wnaed hyd yma.

Rwy'n meddwl y byddai'n well i mi eich galw chi, Mr George, ar ôl hynny i gyd. Russell George.

Diolch, Llywydd. Rwy'n ddiolchgar i Jane Dodds a'r Prif Weinidog am godi'r pwyntiau hyn, ac am ateb y Prif Weinidog. Rwy'n credu bod llawer iawn o gefnogaeth drawsbleidiol i'r ganolfan honno yng ngogledd Powys, ac rwy'n credu y bydd yn parhau yn yr un modd, felly mae hynny'n cael ei werthfawrogi'n fawr.

Roeddwn i'n gwrando'n astud iawn ar eich ymateb, Prif Weinidog, i Jayne Bryant. Gallaf i gytuno â phob gair y gwnaethoch ei ddweud mewn ymateb i Jayne, felly gofynnaf fy nghwestiwn yn y cyd-destun hwnnw. Ceir pwysau mawr, a nifer o bobl sydd eisiau gweld eu meddyg teulu wyneb yn wyneb, ac wrth gwrs ceir y mater sylweddol o gamddiagnosis os nad yw meddyg teulu yn gweld rhywun wyneb yn wyneb ac yn cael ymgynghoriad dros y ffôn neu ar-lein. Gofynnaf y cwestiwn, serch hynny, yng nghywair ac ysbryd eich ymateb i Jayne Bryant a gan gytuno â'r hyn y gwnaethoch ei ddweud, ond tybed, nawr ein bod ni ar y blaen i bwysau'r gaeaf a'r pwysau ar y gwasanaeth ambiwlans, a yw hyn yn rhywbeth y gallwch chi ei ailystyried gyda meddygon teulu o ran galluogi mwy o ymgynghoriadau wyneb yn wyneb, yng nghyd-destun yr hyn yr ydych chi wedi ei ddweud.

Llywydd, rwy'n deall y pwyntiau sy'n cael eu gwneud. Mae cyfran y cysylltiadau â meddygon teulu a gweddill y tîm clinigol sydd wedi bod yn cynnal ymgynghoriadau wyneb yn wyneb yn tyfu, ond ni ddylai neb, yn fy marn i, annog y gred bod ymgynghoriad dros y ffôn, ymgynghoriad fideo, rywsut yn fath eilradd neu ail orau o gyswllt â meddyg teulu. I lawer iawn o bobl, dyna fydd y llwybr y maen nhw'n ei ffafrio. Bydd yn fwy effeithiol; bydd yn rhyddhau amser meddygon teulu ar gyfer gwaith arall. Cefais reswm fy hun dros yr haf i siarad ag aelod o'r tîm gofal sylfaenol, ac roeddwn i'n gallu gwneud hynny oherwydd nad oedd yn rhaid i mi fynd â fy hun yr holl ffordd i'r feddygfa er mwyn gallu gwneud hynny, a chefais yr holl gyngor yr oedd ei angen arnaf i yn syml ac yn hawdd iawn dros y ffôn. Mae'n rhaid i ni ddibynnu ar farn glinigol ein gweithwyr proffesiynol medrus iawn i wybod pryd mae angen clinigol am ymgynghoriad wyneb yn wyneb, ac os ydym ni'n mynd i ofyn iddyn nhw barhau i wneud yr holl bethau yr ydym ni'n gofyn iddyn nhw eu gwneud, a'r pethau ychwanegol y byddwn ni'n gofyn iddyn nhw eu gwneud hefyd, yna rwy'n credu bod yn rhaid i ni ddangos rhywfaint o hyder yn eu gallu i ddefnyddio'r dechnoleg newydd sydd ganddyn nhw yn effeithiol ac i wahaniaethu rhwng y bobl hynny y gellir eu cynghori yn briodol yn y ffordd honno a'r bobl hynny y mae ymgynghoriad wyneb yn wyneb yn rhan angenrheidiol o'u hymchwiliad clinigol.