Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad gan y Prif Weinidog ar uwchgynhadledd y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig yng Nghymru. Felly, y Prif Weinidog i wneud ei ddatganiad—Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Llywydd. Ar 19 Tachwedd, dydd Gwener diwethaf, cynhaliodd Cymru uwchgynhadledd Cyngor Prydeinig-Gwyddelig rhif tri deg chwech yn Amgueddfa Werin Cymru Sain Ffagan yng Nghaerdydd. Roedd y Gweinidog Addysg a'r Gymraeg a minnau'n cynrychioli Llywodraeth Cymru. Ymunodd cynrychiolwyr o holl weinyddiaethau aelodau'r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig â ni naill ai'n bersonol neu drwy ein systemau fideogynadledda. Croesawais arweinwyr o'r DU, Iwerddon, a oedd wedi'u cynrychioli gan y Taoiseach a'r Tánaiste, Gogledd Iwerddon, yr Alban, Jersey, Guernsey ac Ynys Manaw. Cynhaliais gyfarfodydd dwyochrog hefyd gyda Michael Gove, a arweiniodd ddirprwyaeth y DU, Nicola Sturgeon, Prif Weinidog yr Alban, a dirprwyaeth Weithredol Gogledd Iwerddon—y Gweinidogion Deirdre Hargey a Gary Middleton—yn ogystal â Dirprwy Brif Weinidog newydd Ynys Manaw, Jane Poole-Wilson.

Cafodd yr uwchgynhadledd ei chynnal ar adeg arbennig o hanfodol i aelodau gweinyddiaethau'r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig, yng nghyd-destun adferiad o'r pandemig, trafodaethau parhaus rhwng y DU a'r UE, a'r angen i Lywodraethau gydweithio i weithredu yn erbyn newid hinsawdd, yn dilyn COP26 yn Glasgow. Rhoddodd ein trafodaethau ar y cyd, Dirprwy Lywydd, gyfle gwerthfawr i ystyried y datblygiadau gwleidyddol diweddaraf, i rannu profiadau o ymdrin â heriau cyffredin, ac i nodi ffyrdd y gallwn ni ddefnyddio profiad ac egni cyfunol y Llywodraethau er budd yr holl bobl ledled yr ynysoedd sy'n cael eu cynrychioli. Yn benodol, mewn cyfarfod bore cynnar ddydd Gwener cyn prif ddigwyddiad cyfarfod llawn yr uwchgynhadledd, gwnaethom ni drafod ffyrdd o gyflymu'r cyfraniadau cyfunol y gallai aelodau'r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig eu gwneud wrth fynd ar drywydd agenda COP26. Canolbwyntiodd y drafodaeth ar bwysigrwydd ymgysylltu â dinasyddion a'r gymuned mewn cyfnod pontio teg i sero net, ac mae gwaith wedi'i gynllunio i rannu ymchwil ac ystyried ymgysylltu arall â chymunedau arfordirol, ôl-ddiwydiannol a gwledig ar yr agenda hon.

Roedd y cyfarfod ffurfiol llawn yn gyfle i archwilio safbwyntiau gwahanol ar weithredu protocol Gogledd Iwerddon a chyflwr y berthynas rhwng aelodau cyfansoddol y cyngor a'r Undeb Ewropeaidd. O ran y sefyllfa bresennol ynghylch y trafodaethau rhwng Llywodraeth y DU a'r UE, manteisiais ar y cyfle i atgyfnerthu barn Llywodraeth Cymru am bwysigrwydd gwneud cynnydd a datrys materion drwy ddeialog yn hytrach na gweithredu unochrog neu wltimatwm.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Dirprwy Lywydd, mae pob uwchgynhadledd yn canolbwyntio ar faes penodol yng ngwaith y cyngor. Fel ei thema, dewisodd uwchgynhadledd Caerdydd edrych ar ieithoedd brodorol, lleiafrifol a llai eu defnydd, gan gyfeirio'n benodol at bolisi blynyddoedd cynnar a gofal plant. Wrth arwain ar yr eitem hon, roeddem yn gallu elwa ar y gwaith arloesol sydd gennym yng Nghymru ar addysg ieithyddol yn y blynyddoedd cynnar.

Yn unol â thema'r uwchgynhadledd hon, a'r ffordd yr ydym yn gweithio yng Nghymru fel gwlad ddwyieithog, cafodd trafodaethau'r cyfarfod llawn eu cynnal yn ddwyieithog am y tro cyntaf yn un o uwchgynadleddau'r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig. Roedd darpariaeth cyfieithu ar y pryd o'r Gymraeg, y Wyddeleg a'r Aeleg i'r Saesneg. Roedd Gweinidogion o Gymru, yr Alban ac Iwerddon, felly, yn gallu cyfrannu i'r trafodaethau yn eu hieithoedd eu hunain. Roeddwn yn falch hefyd ein bod wedi cael cyfraniadau yn ieithoedd Ynys Manaw, Jersey a Guernsey yn ystod ein sgyrsiau, gan amlygu eto amrywiaeth ieithyddol gyfoethog yr ynysoedd hyn.

Dirprwy Lywydd, gwnaethom ni hefyd nodi'r cynnydd sydd wedi'i wneud o ran gweithredu'r cynigion y cafodd eu cytuno arnyn nhw yn uwchgynhadledd Cyngor Prydeinig-Gwyddelig rhif tri deg pump yng Ngogledd Iwerddon ym mis Mehefin eleni, ac yn arbennig y cyfle i'r grŵp uwch swyddogion sydd newydd ei sefydlu gefnogi gwaith y cyngor yn y dyfodol. Roedd y Cyfarfod Llawn hefyd yn cymeradwyo gwaith y grŵp gweinidogol a gafodd ei gynnal yn gynharach yn y flwyddyn, a oedd yn canolbwyntio ar drefniadau trafnidiaeth gynaliadwy, yn enwedig yng nghyd-destun newid hinsawdd. Cafodd gorchymyn ar y cyd ei gyhoeddi ar ôl i'r uwchgynhadledd orffen.

Hoffwn i fanteisio ar y cyfle hwn, Dirprwy Lywydd, i nodi fy niolch i David Anderson, cyfarwyddwr cyffredinol Amgueddfa Cymru, a'r tîm yn Sain Ffagan am fod yn westeiwyr mor ardderchog. Roedd cynnal y digwyddiad yn yr amgueddfa yn gyfle i ddangos hanes diwylliannol cyfoethog Cymru mewn lleoliad unigryw a chofiadwy, a chafodd hynny ei werthfawrogi'n eang gan y dirprwyaethau a oedd yn ymweld. Cytunodd yr uwchgynhadledd y bydd yn cyfarfod eto yn haf 2022, a'r tro hwn ar ynys Guernsey.

Ar ran y Ceidwadwyr, Darren Millar.

Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd, a diolch, Prif Weinidog, am eich datganiad. Rwy'n credu ei bod yn galonogol iawn eich bod chi'n gwneud datganiad llafar i'r Siambr yn dilyn yr uwchgynhadledd yng Nghymru, oherwydd, wrth gwrs, fel arfer, rydym ni'n dueddol o dderbyn datganiadau ysgrifenedig o ran y cydberthnasau pwysig hyn yn unig. Felly, rwyf i'n croesawu hynny, a byddwn i'n cofnodi cais, os caf i, i hyn fod yn nodwedd fwy rheolaidd yn dilyn uwchgynadleddau'r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig yn y dyfodol. Rwyf i hefyd yn falch o glywed bod yr uwchgynhadledd wedi digwydd, wrth gwrs, yn Sain Ffagan, rhywbeth yr wyf i'n hoffi ei arddangos i ymwelwyr â Chymru pryd bynnag y byddan nhw'n ymweld â'r rhan hon o'r byd. Mae hi wir yn un o'r amgueddfeydd mwyaf anhygoel, rwy'n credu, yn Ewrop gyfan, ac mae bob amser yn bleser gallu gweld yr ymateb ar wynebau pobl wrth iddyn nhw ddysgu am Gymru, ein diwylliant a'n hanes wrth iddyn nhw fynd o gwmpas y lle gwych hwnnw.

Prif Weinidog, gwnaethoch chi gyfeirio at nifer o faterion yn eich datganiad. Yn amlwg, bydd y protocol wedi bod yn fater pwysig i aelodau'r uwchgynhadledd ei ystyried, ac rwyf i'n falch ei bod yn ymddangos bod ymdeimlad gwahanol o amgylch y protocol ar hyn o bryd, ac mae'n ymddangos bod llawer iawn o barodrwydd ar ochr y Comisiwn Ewropeaidd ac ochr Llywodraeth y DU i fod eisiau sicrhau cytundeb heb sbarduno erthygl 16. Mae hynny, wrth gwrs, er budd pawb, ac rwyf i'n falch o weld bod hynny'n ymddangos yn wir nawr. A fyddech chi'n cytuno â mi fod y naws ychydig yn wahanol yn yr uwchgynhadledd benodol hon nag o drafodaethau blaenorol gyda Llywodraethau, yn Llundain a Dulyn, a beth yw eich gobeithion a'ch disgwyliadau o ran yr amserlen ar gyfer cytundeb? 

Gwnaethoch chi gyfeirio hefyd, wrth gwrs, at y gwaith y mae'r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig wedi'i wneud o ran tynnu sylw at fater ieithoedd lleiafrifol. Fel y gwyddoch chi, rwyf i wedi bod yn aelod hirsefydlog o Gynulliad Seneddol Prydain-Iwerddon, ac mae un o'n ffrydiau gwaith yn y cynulliad hwnnw wedi bod yn ymwneud ag ieithoedd lleiafrifol, ac mae'r gwaith sy'n arwain y byd yr ydym ni wedi'i wneud yma yng Nghymru wedi bod yn rhywbeth yr ydym ni bob amser wedi hoffi ei rannu ac annog pobl eraill yn y gwahanol awdurdodaethau Cynulliad Seneddol Prydain-Iwerddon i'w mabwysiadu. Felly, rwy'n falch iawn bod y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig hefyd wedi bod yn trafod y mater pwysig hwn. A tybed a wnewch chi ddweud wrthym ni pa ystyriaeth y mae'r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig a gwesteiwyr pob uwchgynhadledd yn ei rhoi i agenda'r Cynulliad Seneddol Prydeinig-Gwyddelig wrth ystyried pa bynciau i'w cynnwys yn y themâu sy'n cael eu trafod ym mhob cyfarfod.

Nodais gyda diddordeb, eich bod chi wedi cyfeirio at effaith y pandemig hefyd, wrth gwrs, a'r rhaglen frechu yn eich datganiad. Mae hynny hefyd yn destun ymchwiliad presennol gan y Cynulliad Seneddol Prydeinig-Gwyddelig—mewn gwirionedd, pwyllgor materion Ewropeaidd y cynulliad Prydeinig-Gwyddelig hwnnw, y mae'n rhaid i mi ddatgan buddiant ynddo fel cadeirydd y pwyllgor hwnnw. Rydym ni'n cynnal ymchwiliad i gyflwyno brechiadau ledled Ewrop ac yn y gwahanol awdurdodaethau Cynulliad Seneddol Prydain-Iwerddon ar hyn o bryd, ac rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol i Gynulliad Seneddol Prydain-Iwerddon rannu ei ganfyddiadau â'r holl Lywodraethau yn y gwahanol awdurdodaethau yng Nghynulliad Seneddol Prydain-Iwerddon, yn amlwg, i weld a oes gan hynny unrhyw beth defnyddiol i'w ychwanegu at y trafodaethau a allai ddigwydd.  

Rwy'n croesawu'r datganiad hwn. Rwy'n gobeithio y gallwn ni barhau i gael datganiadau llafar yn y dyfodol ar y pynciau pwysig hyn, ac efallai y bydd rhyw ffordd y gall pleidiau ledled y Senedd gydweithio i gyfrannu rhai o'r ffrydiau gwaith hyn i fusnes seneddol ehangach y Senedd yn y dyfodol er mwyn i ni allu manteisio ar y gwaith da sy'n cael ei wneud gan Gynulliad Seneddol Prydain-Iwerddon, y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig ac eraill o ran meithrin y cydberthnasau pwysig hyn ledled ynysoedd Prydain i gyd.

Dirprwy Lywydd, rwy'n diolch i Darren Millar am y cyfraniad hwnnw. Roeddwn i'n awyddus iawn i wneud datganiad llafar heddiw oherwydd i'r uwchgynhadledd benodol hon gael ei chynnal yma yng Nghymru ac oherwydd arwyddocâd yr eitemau a oedd ar yr agenda, ac rwyf i wedi clywed yr hyn y mae'r Aelod wedi'i ddweud o ran datganiadau llafar yn y dyfodol, pe byddai'r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig yn ymwneud â materion a fyddai'n amlwg o ddiddordeb yma.

Rwy'n rhannu popeth a wnaeth ef ei ddweud am Sain Ffagan, yn fy etholaeth i, wrth gwrs. Nid hwn oedd y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig cyntaf i gael ei gynnal yn Sain Ffagan. Cafodd yr un cyntaf ei gynnal yn 2002, ac oherwydd fy mod i mor hen ag Adda, Dirprwy Lywydd, roeddwn i yno hefyd. Bertie Ahern oedd y Taoiseach—[Torri ar draws.]—dylwn i fod; mae'n ddigon posibl fy mod i, yn wir. [Chwerthin.] Yn y dyddiau hynny, gan nad oedd y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig wedi bod mewn bodolaeth ers tro oherwydd cytundeb Dydd Gwener y Groglith, roedd y Prif Weinidog yn bresennol hefyd, ac mae Darren Millar yn llygad ei le, Llywydd—gallwch chi weld yr argraff y mae'r amgueddfa yn ei gwneud ar bobl sy'n ymweld â hi am y tro cyntaf, ac roedd hynny'n amlwg iawn ddydd Iau a dydd Gwener yr wythnos diwethaf.

Rwy'n cytuno â'r hyn y dywedodd Darren Millar, Dirprwy Lywydd—y naws wahanol. Roeddwn i wedi cwrdd â llysgennad yr Almaen yma yng Nghaerdydd yn gynnar yn y dydd ddydd Iau, ac adroddodd ef yr un argraff gan y Comisiwn, ac roedd y cyfraniadau gan Michael Gove yn y cyfarfodydd llawn yn enwedig, yn fy marn i, wedi'u cynllunio i gynorthwyo yn y naws wahanol honno i helpu i symud ymlaen â'r posibilrwydd o sicrhau cytundeb. Yn sicr, pwysleisiodd pawb a siaradodd—ar wahân i Lywodraeth y DU, nad oedd, am resymau dealladwy, wedi gwneud sylwadau ar y mater hwn, ond rwy'n credu bod pob cyfraniad arall—wedi pwysleisio, fel y mae'r Aelod wedi, ei fod er budd pawb i osgoi sbarduno erthygl 16.

Diolch i Darren Millar am yr hyn a ddywedodd ef am waith y cynulliad seneddol. Yn bersonol, ac ar ran Llywodraeth Cymru, rwyf i wedi dadlau y dylai fod synergedd agosach rhwng gwaith y cyngor a gwaith y cynulliad ac y dylem ni feddwl amdano, bob hyn a hyn, gan ddod at ein gilydd lle mae darn cyffredin o waith yn digwydd. Nid yw hynny wedi bod yn farn sydd o reidrwydd wedi'i chefnogi gan holl aelodau'r cyngor, ond fy marn i yw bod llawer iawn o waith yn digwydd yn y ddau fforwm, sydd o ddiddordeb cyffredin yn aml, ac yn sicr cafodd effaith COVID ei thrafod mewn ffordd fywiog iawn ddydd Iau a dydd Gwener, oherwydd, wrth gwrs, mae Gweriniaeth Iwerddon wedi gorfod cyflwyno mesurau newydd yn ddiweddar, yr oedd y Weithrediaeth yng Ngogledd Iwerddon ar ganol gwneud ei phenderfyniadau, ac, erbyn hyn, efallai ein bod ni wedi clywed am gasgliadau yn yr Alban hefyd. Felly, rwy'n hapus iawn i fynd ati i weithio ar y syniad hwnnw y dylem ni wneud mwy o'r synergeddau y mae modd eu creu rhwng gwaith y grŵp gweinidogol a'r grŵp seneddol pan fydd y ddau ohonom ni'n ymwneud â phryderon cyffredin.

Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n credu, yn eich datganiad ysgrifenedig, wrth ymateb i'r uwchgynhadledd ddiwethaf, roeddech chi wedi cyfeirio at y ffaith bryd hynny nad oedd y Prif Weinidog Prydeinig wedi mynychu. Doedd e ddim wedi mynychu eto, ac, a dweud y gwir, dwi ddim yn credu ei fod e byth wedi mynychu. Doedd Theresa May byth wedi mynychu, David Cameron byth wedi mynychu. Mae'n rhaid ichi fynd nôl i Gordon Brown yn 2007, dwi'n credu. Rwy'n gwybod hyn achos roeddwn i'n darllen—. Roedd e wedi mynychu ym Melffast bryd hynny a dwi'n gwybod hyn achos mae e yn llyfr newydd Ieuan Wyn Jones, a dwi'n credu iddo gynrychioli Llywodraeth Cymru yn yr uwchgynhadledd honno tra oedd Rhodri Morgan yn ymadfer o'i salwch. Fe wnaeth Gordon Brown ddim ond troi lan oherwydd dwi'n credu bod Ian Paisley a Micheál Martin wedi bygwth canslo'r holl beth pe bai e ddim. Pam ŷch chi'n meddwl bod Prif Weinidogion Prydeinig mor amharod i fynychu'r uwchgynhadledd? Hynny yw, onid yw e'n bwysig? Tra bod pob Llywodraeth arall fel arfer yn hala eu Prif Weinidogion nhw, ac yn yr achos yma y Taoiseach a'r Tánaiste, onid yw o leiaf yn dangos amharch, a dweud y gwir, i'r Llywodraethau eraill fod Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol ddim yn cael ei chynrychioli yn yr un modd?

Mae Micheál Martin, y Taoiseach, wedi cyflwyno rhai syniadau ynglŷn â'r cyngor a chryfhau'r cyngor. Ydyw e wedi rhannu rhai o'r syniadau rŷch chi wedi'u crybwyll nawr, rhai syniadau eich hunain o ran diwygio y berthynas gyda'r corff seneddol cyfochrog? Mae statws cyfansoddiadol gwahanol gan yr amrediad o aelodau o'r cyngor, onid oes e? Mae gennych chi'r Weriniaeth, wrth gwrs, fel gwlad annibynnol; mae gennych chi Ogledd Iwerddon, Cymru a'r Alban, wrth gwrs, gyda'u seneddau datganoledig; ac wedyn mae gennych chi'r Crown dependencies, wrth gwrs, sydd â statws rhywle yn y canol—yn eithaf diddorol, tu fas i'r Undeb Ewropeaidd ond tu fewn i'r undeb tollau, tu fas i'r Deyrnas Gyfunol ac eto yn arddel Prydeindod. Mae hynny'n ddiddorol yng nghyd-destun y trafodaethau ddaw drwy'r comisiwn cyfansoddiadol. Oeddech chi wedi cael cyfle yn ystod y sgyrsiau ar yr ochr, sydd weithiau y rhai mwyaf diddorol yn ystod y sesiynau yma, i drafod y comisiwn cyfansoddiadol a'r gwersi, efallai, o'r amrediad yna o fodelau cyfansoddiadol sydd yn berthnasol i ni?

Yn olaf, ieithoedd lleiafrifol oedd un o'r themâu oedd wedi cael eu trafod. Oedd yna drafodaeth o gwbl ynglŷn â'r addewid gan Lywodraeth y Deyrnas Gyfunol i gyflwyno deddfwriaeth ynglŷn â'r iaith Wyddeleg yng Ngogledd Iwerddon yn dilyn yr argyfwng gwleidyddol a fu yn Stormont rai blynyddoedd yn ôl? Mae yna addewid i fod i ddeddfu cyn diwedd y flwyddyn, ond ychydig o wythnosau sydd ar ôl. Oedd yna unrhyw beth i'w adrodd o ran cynnydd i'r perwyl hwnnw?

Diolch yn fawr i Adam Price. Dwi wedi bod nawr dair neu bedair gwaith i'r uwchgynhadledd, a phob tro mae absenoldeb y Prif Weinidog yn codi—Prif Weinidog y Deyrnas Unedig. Fe allaf i weld, ddegawd yn ôl, pan oedd y system ar ôl cytundeb Good Friday yn rhedeg yn eithaf clir ac roeddem ni i gyd yn dal i fod o fewn yr Undeb Ewropeaidd—gallaf i weld roedd achos i'r Prif Weinidog beidio â bod yna. Ond, yng nghyd-destun Brexit ac yng nghyd-destun popeth sydd wedi digwydd ar ôl Brexit, mae'r achos i'r Prif Weinidog fod yna ac i siarad â'r partneriaid sydd mor bwysig yn y cytundeb yna—wel, mae hwnna'n cryfhau, dwi'n meddwl, ac roedd lot o bobl yn teimlo'n siomedig bod Mr Johnson ddim yn y gynhadledd. Roedd cyfle i fod yna ac i siarad â phobl eraill.

Roedd trafodaeth ddiddorol gyda'r Taoiseach a'r bobl eraill ar sut allwn ni gryfhau y cyngor, ac mae nifer o syniadau. Cyfeiriais i at y grŵp newydd o'r uwchswyddogion. Rŷn ni'n mynd i ofyn iddyn nhw i wneud rhyw fath o waith ar sut allwn ni gryfhau, ar yr un ochr, a jest diwygio sut mae'r cyngor yn gweithio, i gael popeth y gallwn ni mas o'r cyfle pan fydd pobl yn teithio o bob man i gwrdd â'i gilydd. Roedd hi'n ddiddorol, wrth gwrs, i glywed gan Ynys Manaw, Jersey a Guernsey. Mae agweddau diddorol ganddyn nhw. Roedd lot gan Brif Weinidog Jersey i'w ddweud ar y maes pysgota, er enghraifft, a sut mae hwnna'n rhan o'r trafodaethau sy'n mynd ymlaen gyda'r Undeb Ewropeaidd.

Doedd dim sôn yn y cyfarfod llawn am ddeddfu yn y maes iaith i Ogledd Iwerddon, ond o gwmpas y gynhadledd, clywais i nifer o bobl yn siarad am bwysigrwydd ar un ochr a sensitifrwydd ar yr ochr arall yr holl bwnc, a beth mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi'i addo ac, ar hyn o bryd, ddim wedi ei ddelifro.

Fel eraill, rwy'n croesawu'r datganiad llafar y prynhawn yma. Rwy'n croesawu'r cyfle i drin a thrafod y materion sydd wedi codi, o'r cyfarfodydd yr wythnos diwethaf ond hefyd y materion ehangach sy'n ymwneud â chysylltiadau yn yr ynysoedd hyn. Fel eraill sydd wedi siarad y prynhawn yma, rwyf i hefyd yn cytuno bod y cyngor yn gyfle da, nid yn unig i ni wreiddio a dyfnhau heddwch yn ynysoedd Prydain, ond hefyd i ddysgu oddi wrth ein gilydd. Ac, yn sicr, fel cyfranogwr fy hun yn y gorffennol, gallaf i ddweud yn sicr fy mod i wedi dysgu llawer gan gyd-Weinidogion mewn gweinyddiaethau eraill. Ond, fe wnaethoch chi gyfarfod hefyd, Prif Weinidog, yr wythnos diwethaf, ar adeg eithriadol o anodd o ran cysylltiadau rhwng yr ynysoedd hyn. Nid wyf i'n credu bod unrhyw un a ddilynodd y ddadl a'r drafodaeth ynghylch protocol Gogledd Iwerddon wedi gweld dim ym mlwyddyn ddiwethaf ei weithrediad a oedd naill ai'n annisgwyl, neu heb ei ragweld neu'n syndod mewn unrhyw ffordd. Ac mae methiant polisi'r DU yn y maes hwn yn fater sy'n peri gofid mawr i bob un ohonom ni.

Ond, o ran lle Gogledd Iwerddon, wrth gwrs, mae yn cael effaith uniongyrchol ar wleidyddiaeth a pholisi y lle hwn, oherwydd os ydym ni'n cytuno ar fframweithiau cyffredin sy'n cynnwys tiriogaeth Gogledd Iwerddon, ac os yw Gogledd Iwerddon yn dilyn rheoliadau prif ffrwd Ewropeaidd, yna mae'n anodd gweld sut y gall fframwaith cyffredin sy'n cynnwys Gogledd Iwerddon amrywio o—

Mae'n rhaid i'r Aelod ddod i ben yn awr.

—normau Ewropeaidd. Felly, Prif Weinidog, fy nghwestiwn i yw: sut ydych chi'n gweld fframweithiau cyffredin yn cael eu gweithredu, os oes penderfyniad ym mholisi'r DU—a gwnaethom ni weld yr Arglwydd Frost yn dweud hyn eto—eu bod nhw eisiau newid cyfeiriad mawr oddi wrth reoliadau'r UE, oherwydd bydd hynny yn cael effaith uniongyrchol ar y ffordd y mae fframweithiau cyffredin yn gweithredu yma yng Nghymru?

Wel, diolch i Alun Davies am hynny, Dirprwy Lywydd. Mae'n hollol gywir i dynnu sylw at y ffaith bod y trafodaethau ynghylch dyfodol y protocol yn cael effaith uniongyrchol arnom ni yma yng Nghymru. Rwyf i yn gresynu yn fawr at y ffaith bod Llywodraeth y DU—yr Arglwydd Frost yn asiant yn y mater hwn—wedi gwrthod ein cais i fod yn yr ystafell pan oedd y trafodaethau hyn yn digwydd. Ein hunig ddiben o fod yno fyddai sicrhau bod buddiannau hanfodol Cymru yn hysbys i'r rhai a oedd yn gwneud y penderfyniadau. Nid oeddem ni'n disgwyl bod yn rhan o wneud y penderfyniadau. Roeddem ni o'r farn bod gennym ni ran adeiladol i'w chwarae o ran sicrhau bod y rhai a oedd yn gwneud y penderfyniadau yn cael gwybodaeth dda am effaith y protocol ar borthladdoedd Cymru, er enghraifft, y gwnes i ei drafod yn helaeth gyda'r Taoiseach a gyda Mr Gove.

Mae gwaith fframweithiau cyffredin, Dirprwy Lywydd, wedi parhau yn dawel ac yn y cefndir, yn arafach nag y byddem ni wedi dymuno, ond yn gwneud cynnydd. Ac rwy'n dal i fod yn obeithiol y gallwn ni fod mewn sefyllfa i gyhoeddi cyfres o'r fframweithiau cyffredin hynny ar gyfer craffu allanol yn fuan. Fodd bynnag, mae'r cyd-destun y mae'r gwaith hwnnw yn cael ei wneud ynddo wedi ei wneud yn fwy heriol yn sgil yr awyrgylch sydd, hyd at yn fwy diweddar, wedi amgylchynu'r trafodaethau hyn.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rydych chi'n dweud yn eich datganiad heddiw mai deialog, nid gweithredoedd unochrog neu gynigion terfynol, sy'n bwysig, ac wrth gwrs bydd hynny'n wir o ran peidio â gweithredu erthygl 16 i guddio y tu ôl i'r llanastr sydd wedi ei greu rywsut gan gytundeb gwael. Rwy'n pryderu'n fawr ynghylch porthladdoedd Aberdaugleddau, Abergwaun a Doc Penfro—bob un yn gyflogwr gwerthfawr yn fy rhanbarth i. Rwy'n sylwi, ar y camera, fod y Taoiseach wedi dweud eu bod eisoes wedi gweld llai o weithgarwch yn y porthladdoedd hynny, ac rydym ni i gyd wedi darllen adroddiadau am draffig môr yn osgoi porthladdoedd Cymru. Os ydym ni'n ychwanegu porthladdoedd rhydd hefyd, mae cynaliadwyedd a hyfywedd y porthladdoedd hyn yn dechrau cael eu cwestiynu, a byddan nhw'n cael eu herio'n ddifrifol yn y pen draw. Felly, rwyf i eisiau gwybod, Prif Weinidog, pa sgyrsiau gawsoch chi â Michael Gove yn y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig, yn codi'r materion hynny yr wyf i newydd eu codi.

Dirprwy Lywydd, rwy'n diolch i Joyce Watson am y cwestiwn pwysig iawn yna, sy'n gwbl berthnasol i'r rhan o Gymru y mae hi'n ei chynrychioli. Fe ges i gyfle i drafod y materion hyn, gyda Mr Gove ond gyda'r Taoiseach hefyd. Y perygl i Gymru, Dirprwy Lywydd, yw ein bod ni'n cael ein gwasgu o'r ddau gyfeiriad. Mae pobl yn y Weriniaeth yn gwneud cynlluniau i gludo nwyddau yn uniongyrchol i gyfandir Ewrop, gan osgoi'r holl gymhlethdodau newydd y mae'n rhaid iddyn nhw eu hwynebu os ydyn nhw'n dod â nwyddau i borthladdoedd Cymru, oherwydd nad ydym ni'n aelodau o'r farchnad sengl na'r undeb tollau mwyach. Ac ar yr ochr arall, mae tystiolaeth o nwyddau yn cael eu mewnforio i'r Deyrnas Unedig yn mynd i'r gogledd ar ynys Iwerddon, ac yna'n dod draw o Ogledd Iwerddon i borthladdoedd yn Lloegr a'r Alban; eto, er mwyn osgoi'r cymhlethdodau y mae gadael yr Undeb Ewropeaidd wedi eu creu.

Roedd y Taoiseach yn glir iawn gyda mi mai'r bont dir, ym marn ei Lywodraeth ef, yw'r llwybr cyflymaf, mwyaf diogel, mwyaf effeithlon a buddiol yn economaidd i gludo nwyddau rhwng Iwerddon a'r Deyrnas Unedig a gweddill yr Undeb Ewropeaidd o hyd. Ond er mwyn i'r bont dir honno fod yn effeithiol eto, mae angen cytundeb sefydlog arnom ni, oherwydd bydd yn rhaid i bobl gael cymhlethdod, ond mae angen cymhlethdod arnyn nhw y gallan nhw fynd i'r afael ag ef, ei ddeall, ac yna ei weithredu. Y perygl yw—a dyma le rwy'n credu y mae'n rhaid i ni fod mor wyliadwrus ag y gallwn ni fod—pan fydd pobl yn buddsoddi amser ac arian ac egni wrth sefydlu dewisiadau eraill, hyd yn oed pe baen nhw i fod yn ddewisiadau amgen tymor byr, os nad ydych chi'n ofalus, bydd y pethau hynny yn mynd yn barhaol. Er nad ydyn nhw mor effeithlon, er eu bod nhw'n cymryd mwy o amser, er eu bod nhw'n ddrutach, os ydych chi wedi rhoi llawer o'ch amser a'ch egni i'w sefydlu, efallai y byddwch chi'n penderfynu ei bod yn haws cadw atyn nhw, a phe bai hynny'n digwydd, yna byddai hynny'n sicr ar draul porthladdoedd yma yng Nghymru.

Prif Weinidog, mae'r pandemig a COP hefyd wedi dangos bod angen i Lywodraethau ledled y byd weithio'n agosach. Roedd uwchgynhadledd y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig, a gafodd ei chynnal gan Lywodraeth Cymru yn Amgueddfa Werin Cymru Sain Ffagan eiconig, yn gyfle unigryw i Gymru ddangos gwerth sut yr ydym ni i gyd yn gryfach yn cydweithio gyda'n gilydd.

Prif Weinidog, a gawsoch chi gyfle yn ystod eich cyfarfod dwyochrog â Michael Gove, a arweiniodd ddirprwyaeth y DU, i godi pryderon difrifol cymunedau Islwyn ein bod ni ac y gallwn ni o bosibl gael cam gan Lywodraeth Dorïaidd y DU? Nid yw'n helpu hyder pobl Islwyn pan fo Prif Weinidog y DU wrth annerch Cydffederasiwn Diwydiant Prydain yn ddiweddar yn mwydro cyn gofyn i'r gynulleidfa a oedd unrhyw un wedi bod i Peppa Pig World. Prif Weinidog, sut gallwn ni a Llywodraeth Cymru sicrhau gwell eglurder a thryloywder o ran cyllid Llywodraeth y DU i gymunedau yng Nghymru yn dilyn ymadawiad y DU â'r Undeb Ewropeaidd, a sut gall Llywodraeth Cymru barhau i sbarduno cydweithredu systemig gan Lywodraeth Dorïaidd sy'n ymddangos yn benderfynol o wanhau datganoli?

Rwy'n diolch i Rhianon Passmore am hynna, Dirprwy Lywydd. Mae'r cyfarfodydd dwyochrog sy'n bosibl o gwmpas digwyddiad fel y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig yn werthfawr iawn. Fe gefais i gyfarfod o'r fath gyda Mr Gove. Fy nod i yn y cyfarfodydd hynny yw, pan wyf i o'r farn y gallwn ni weithio ar bethau gyda'n gilydd, rwy'n awyddus i bwysleisio'r pethau hynny, ac rwy'n awyddus i weld cynnydd yn digwydd ar dir cadarnhaol. Fe welsom ni hynny ar nifer o faterion, ac roedd ymchwiliad y DU i brofiad COVID yn un ohonyn nhw. Ond ni allaf i ymadael â chyfarfod o'r fath heb fod mor ddiamwys ag y gallwn i fod, ac nid wyf i'n credu y gallwn i fod yn fwy uniongyrchol gyda'r Ysgrifennydd Gwladol wrth egluro iddo ef mai'r ffordd y mae Cymru ar ei cholled o ran cyllid, wrth wneud penderfyniadau, ac o ran y pethau hynny a addawyd i Gymru o ganlyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd, a gweithrediad Deddf y farchnad fewnol i gyflawni'r cyfan i gyd, yw'r her anoddaf sy'n wynebu'r Deyrnas Unedig heddiw, oherwydd dyna sy'n gwenwyno'r berthynas rhyngom ni. Hyd nes y bydd Llywodraeth y DU yn barod i fabwysiadu ymagwedd wahanol at y materion hynny, fe fydd hynny bob amser yn y cefndir, er gwaethaf yr ymdrechion y mae Michael Gove ei hunan—rwy'n hapus i gydnabod hynny—a ninnau, lle y gallwn ni, yn ceisio gwneud felly ar faterion lle mae mwy o dir cyffredin yn bosibl.

Ac yn olaf, Rhun ap Iorwerth.

Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Rwy'n gwerthfawrogi'r sylwadau am y trafodaethau a gafwyd ynglŷn â phorthladd Caergybi, ac rydych chi yn llygad eich lle bod gwasgu o'r ddwy ochr, gyda'r cynnydd yn y traffig uniongyrchol i'r cyfandir, ond fe geir y cyswllt â Gogledd Iwerddon hefyd. A wnewch chi roi sicrwydd i mi y byddwch chi'n pwyso ar Lywodraeth y DU i beidio â chaniatáu i borthladdoedd Lerpwl, porthladdoedd ar afon Mersi, fod â mwy o amlygrwydd na Chaergybi? Rwy'n cofio mor bell yn ôl â datblygiad y rhwydwaith trafnidiaeth TEN-T, lle'r oedd Caergybi yn cael ei ystyried yn llai teilwng o'r flaenoriaeth na phorthladdoedd afon Mersi bryd hynny. Nawr, rydym ni'n cyrraedd pwynt lle mae hynny'n golygu rhywbeth gwirioneddol, ac mae angen y sicrwydd hwnnw arnom ni i borthladd Caergybi.

Rwy'n gwbl fodlon i roi sicrwydd o'r fath, Dirprwy Lywydd. Fe godais i'n uniongyrchol gyda Llywodraeth y DU yr effaith, nid yn unig ar borthladdoedd yn Sir Benfro, ond ar Gaergybi yn arbennig o ystyried ei arwyddocâd fel porthladd i'r Deyrnas Unedig gyfan yng nghyd-destun y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig, ac nid yw Gweinidogion Cymru fyth yn colli unrhyw gyfle i sicrhau ein bod ni'n dychwelyd at y mater hwn gyda Gweinidogion y DU bryd bynnag y cawn ni gyfle i wneud felly, a phwyso arnyn nhw i fynd y tu hwnt i'r math o sicrwydd a gawsom ni hyd yn hyn, sef mai dim ond trafferthion cychwynnol yw hyn i gyd, ac y bydd y cyfan yn setlo i lawr, ar yr amod ein bod ni i gyd yn parhau i groesi ein bysedd ni, fe fydd popeth yn iawn. Wel, mae arnaf i ofn, wrth i bob wythnos fynd heibio, fod y weledigaeth honno o'r byd yn mynd yn galetach i'w chynnal, ac mae gwir angen i ni symud Gweinidogion y DU y tu hwnt i hyn, ac ystyried pa gamau y gallan nhw eu cymryd, ac rydym ninnau'n barod i'w cymryd hefyd, i sicrhau bod y manteision gwirioneddol a ddaw yn sgil masnachu drwy borthladdoedd Cymru yn cael eu diogelu i'r dyfodol.

Diolch, Brif Weinidog.