1. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o unrhyw sgil-effeithiau negyddol o weithredu'r cynllun gweithredu teithio llesol i Gymru? OQ57458

Llywydd, yn ein hasesiad ni, mae enillion cadarnhaol y cynllun gweithredu teithio llesol yn llawer mwy nag unrhyw sgil-effeithiau negyddol. Mae'n un o ofynion Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013 ei fod yn cael ei adolygu erbyn diwedd 2022. Bydd yr adolygiad hwnnw yn nodi unrhyw faterion gweithredu y mae angen mynd i'r afael â nhw.

Diolch, Prif Weinidog. Yn ddiweddar, mae nifer o grwpiau wedi cysylltu â mi yn pryderu yn fawr am y cynllun teithio llesol a'r effaith y mae ei gweithredu yn ei chael lle mae'n achosi problemau diogelwch ac anawsterau i bobl o ran eu hiechyd a'u llesiant. Un mater penodol sydd wedi ei godi yw bod lonydd beicio dynodedig naill ai'n cael eu hymgorffori yn y palmant, neu wrth ymyl y palmant ac ar yr un lefel ag ef. I'r rhai sydd â phroblemau golwg neu sydd wedi eu cofrestru yn ddall, gall hon fod yn sefyllfa frawychus, yn enwedig i bobl sy'n defnyddio ffyn gwyn neu'n defnyddio cŵn tywys i'w helpu. Pan fydd y cwrb wedi ei ddileu, nid yw cŵn tywys yn gallu gwahaniaethu rhwng yr hyn sy'n ffordd, yn lôn feicio neu'n balmant. Un enghraifft nodedig a lleol yw'r safle bws ar hyd Plas Dumfries yng Nghaerdydd. Pan fyddwch chi'n camu oddi ar y bws, rydych chi'n camu yn syth ar lôn feicio las ddynodedig ac nid palmant, ac mae pobl â nam ar eu golwg mewn perygl o fod mewn gwrthdrawiad â beicwyr. Yn ogystal â hyn, nid oes ganddyn nhw unrhyw ffordd o benderfynu ble mae'r ffordd neu'r palmant yn dechrau chwaith, sydd wedi arwain at achosion o'r rhai sy'n dioddef colled i'w golwg yn cerdded yn syth i'r ffordd. I rywun sydd â phroblemau golwg, mae hwn yn brofiad dryslyd a brawychus iawn.

Ceir problemau hefyd y mae marchogion ceffylau yn eu hwynebu. Er enghraifft, mae llwybrau ceffylau wedi eu hisraddio i lwybrau troed a lonydd beicio ar gyfer y cynllun teithio llesol, gan orfodi marchogion i fynd ar y ffyrdd er mwyn cael mynediad at lwybrau marchogaeth addas, sydd yn ei dro yn dod â nhw i gysylltiad â thraffig ffyrdd trwm, weithiau gyda chanlyniadau marwol a pheryglus, fel y gwrthdrawiad diweddar rhwng fan a cheffyl a marchog yn Nhonyrefail, sydd wedi arwain at y marchog yn cael ei dderbyn i'r ysbyty gydag anafiadau lluosog. 

Rwy'n siŵr y byddwch chi mor bryderus â minnau am rai o'r canlyniadau negyddol hyn, a gyda hyn mewn golwg, Prif Weinidog, pa sicrwydd allwch chi ei roi bod Llywodraeth Cymru wedi asesu anghenion pawb yn ddigonol yng nghyswllt y cynllun teithio llesol, oherwydd, yn amlwg, ceir grwpiau nad ydyn nhw wedi eu hystyried? Diolch.

Llywydd, rwy'n diolch i Joel James am nodi mater pwysig, ond mater sy'n adnabyddus iawn i Lywodraeth Cymru. Mae rhannu lle ar y briffordd, ar y palmant, yn fater sydd wedi ei godi a'i drafod yn ein hymgysylltiad ein hunain â grwpiau sy'n cynrychioli pobl anabl, gan gynnwys y rhai sydd â phroblemau golwg. Mae'r gwaith penodol y mae'r Aelod yn cyfeirio ato, wrth gwrs, yn cael ei wneud gan awdurdodau lleol, nid yn uniongyrchol gan Lywodraeth Cymru. Rydym ni'n darparu'r cynllun a'r canllawiau, ac yna mae'n rhaid i awdurdodau lleol wneud penderfyniadau sydd weithiau'n gymhleth, pan fo lle yn brin, o ran y ffordd orau o'i ddefnyddio. Ac weithiau mae hynny yn golygu bod yn rhaid rhannu'r defnydd o le. Mae hynny yn wir am farchogion ceffylau hefyd.

Bydd fersiwn newydd o reolau'r ffordd fawr yn cael ei chyhoeddi ym mis Chwefror Llywydd. Mae honno, wrth gwrs, yn ddogfen i'r DU gyfan, ac mae'n rhoi sylw uniongyrchol bellach i'r materion hyn ac yn nodi hierarchaeth o ddefnyddwyr mewn mannau a rennir, er mwyn i bobl sy'n sefyll eu profion gyrru ac yn dod yn ddefnyddwyr newydd o'r ffordd fod â chanllawiau newydd i wneud yn siŵr, pan fo angen mwy nag un defnydd o unrhyw le ar y briffordd, ar y palmant, fod hierarchaeth eglur o anghenion pwy y mae'n rhaid eu diwallu yn gyntaf. Ac mae'r egwyddor sydd wedi ei defnyddio wrth ailddrafftio rheolau'r ffordd fawr yn ymddangos yn un synhwyrol i mi gan ei bod yn rhoi anghenion y defnyddwyr mwyaf agored i niwed ar frig yr hierarchaeth honno. Nawr, bydd yr adolygiad y cyfeiriais ato yn fy ateb cyntaf, Llywydd, yn gyfle i edrych ar y materion hyn eto. A gallaf i sicrhau'r Aelod y byddwn yn gofyn barn y bobl hynny sydd wedi nodi'r problemau gweithredu hynny ac yn ceisio mynd i'r afael â nhw eto yn rhan o'r adolygiad hwnnw.

Prif Weinidog, rwy'n falch o weld y cwestiwn hwn, ac, yn sicr, mae'r grŵp trawsbleidiol ar deithio llesol wedi sefydlu panel arbenigol i helpu i hysbysu'r Llywodraeth am safbwyntiau rhanddeiliaid o ran yr adolygiad hefyd. Ond a gaf i ddiolch i'r Llywodraeth am ei hymgysylltiad ar yr agenda hon? Maen nhw wedi ei gwthio i fyny'r agenda yn wirioneddol. Mae'r buddsoddiad wedi cynyddu yn sylweddol, ac mae llawer o awdurdodau lleol yn manteisio i'r eithaf ar hyn drwy geisiadau llwyddiannus am gyllid teithio llesol a chyllid llwybrau mwy diogel ar gyfer cynlluniau yn eu hardaloedd. Yn fy ardal i, Pen-y-bont ar Ogwr i Bencoed—[Anghlywadwy.]—Betws i barc gwledig Bryngarw, ac mae hyn yn ychwanegu at sawl blwyddyn o geisiadau llwyddiannus. Ond dyma fy mhwynt, Prif Weinidog: beth allwn ni ei wneud fel Llywodraeth i helpu'r awdurdodau lleol hynny, y mae newydd gyfeirio atyn nhw, efallai nad oes ganddyn nhw'r arbenigedd mewnol, efallai nad oes ganddyn nhw'r hanes o geisiadau llwyddiannus am lwybrau mwy diogel neu am rwydweithiau a mapiau teithio llesol, i'w helpu i gael ceisiadau llwyddiannus hefyd, i wneud yn siŵr ein bod ni'n lledaenu'r manteision ar draws ardaloedd trefol a gwledig hefyd, a hefyd, yn olaf, cynnal y buddsoddiad hwnnw mewn llwybrau troed, palmentydd, a hefyd y rhwydwaith ffyrdd, sydd hefyd yn allweddol i gerdded a beicio? Diolch yn fawr.

Llywydd, diolch i Huw Irranca-Davies am y cwestiynau.

Rwy'n credu mai un o'r ffyrdd y mae'r arian yr ydym ni'n ei ddarparu i awdurdodau lleol wedi ei ddatblygu yn ystod y blynyddoedd diwethaf yw ein bod ni bellach yn darparu dyraniad craidd i awdurdodau lleol, yn ogystal â'r arian prosiect y gallan nhw wneud cais amdano. Ac oherwydd y bu cynnydd mor barhaus i fuddsoddiad mewn teithio llesol, mae darparu dyraniad craidd yn helpu awdurdodau lleol i ddatblygu'r capasiti a'r arbenigedd mewnol i'w caniatáu i gael rhagor o gyllid canolog ar gyfer y cynllun o'r ansawdd gorau. Nawr, rwy'n cydnabod y pwynt pwysig hwn y mae Huw Irranca-Davies yn ei wneud—bod sgiliau arbenigol sydd eu hangen weithiau y tu hwnt i gwmpas awdurdod unigol. Rydym ni wedi bod yn gweithio gyda Trafnidiaeth Cymru i weld sut y gallan nhw sicrhau bod rhywfaint o'u harbenigedd ar gael i awdurdodau lleol, ond gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru hefyd, rhag ofn y bydd cyfle i gael rhywfaint o arbenigedd cyffredin, ar draws ffiniau awdurdodau lleol, y gall awdurdodau lleol eu defnyddio pan fyddan nhw'n bwriadu datblygu cynlluniau sydd angen y sgiliau ychwanegol hynny.

Llywydd, a gaf i ddiolch i'r grŵp trawsbleidiol am y gwaith maen nhw'n ei wneud, ac yn arbennig am yr hyn y dywedodd ei Gadeirydd y bydden nhw'n ei wneud i helpu i wneud yn siŵr bod yr adolygiad o Ddeddf Teithio Llesol (Cymru) 2013 yn cael ei hysbysu cystal â phosibl gan safbwyntiau pobl sy'n defnyddio'r gwasanaethau hyn? Rwy'n eithaf sicr y byddan nhw'n sôn am y teithiau bob dydd hynny sy'n cael eu gwneud mewn ardaloedd gwledig yn ogystal ag mewn ardaloedd trefol, a phwysigrwydd llwybrau troed, palmentydd, ac yn y blaen. Fe wnaeth Llywodraeth Cymru ddarparu £7.8 miliwn yn rhagor o gyllid i awdurdodau lleol yr haf diwethaf, yn benodol ar gyfer gwelliannau cyflym y gellid eu gwneud i amodau ar gyfer cerdded a beicio diogel. Ac rydym yn bwriadu bwrw ymlaen â'n cynllun i fynd i'r afael â pharcio ar balmentydd—mater arall y mae'r grwpiau y mae Joel James yn cyfeirio atyn nhw yn aml, rwy'n gwybod, gydag Aelodau'r Senedd. Os ydych chi'n rhannol ddall, os ydych chi'n ceisio cerdded gyda bygi, os ydych chi mewn cadair olwyn, yna mae parcio ar y palmant yn un arall o'r rhwystrau teithio llesol hynny y mae angen i ni fynd i'r afael â nhw. Ac rwy'n siŵr y bydd y materion hyn yn flaenllaw yn y gwaith ymgysylltu y mae'r grŵp trawsbleidiol wedi ymrwymo i'w arwain.