1. Pa flaenoriaethau y mae'r Gweinidog yn eu hystyried wrth ddyrannu cyllid i'r portffolio cyfiawnder cymdeithasol? OQ57577

Mae ein cyllideb ddrafft ar gyfer 2022-23 wedi darparu dros £400 miliwn i’r portffolio cyfiawnder cymdeithasol hyd at 2024-25, gan gynnwys £16.5 miliwn yn ychwanegol mewn amrywiaeth o ymyriadau wedi’u targedu i fynd i’r afael ag anghydraddoldeb, hybu a chryfhau cydraddoldeb a hawliau dynol, gwella canlyniadau i bobl a chyfrannu at Gymru fwy cyfartal.

Diolch, Weinidog, ac wrth gwrs, fel aelod o Blaid Cymru, mae’n destun balchder i weld nifer o bolisïau y mae Plaid Cymru ac eraill wedi bod yn ymgyrchu drostynt i daclo tlodi yn cael eu gweithredu yn y Llywodraeth yn sgil y cytundeb cydweithio.

Yn dilyn ateb y Prif Weinidog i mi mewn perthynas â threchu tlodi a’r rôl y gall y lwfans cynhaliaeth addysg ei chwarae, ar 14 Rhagfyr, nodais ei fod yn amcangyfrif y byddai cynyddu taliadau'r lwfans cynhaliaeth addysg i £45, yn ogystal â chynyddu’r trothwy i’w wneud yn fwy hygyrch, yn costio £10 miliwn yn fras. Wrth gwrs, rwy’n cydnabod y cyfyngiadau ar gyllid Llywodraeth Cymru, ond o ystyried yr argyfwng costau byw a’r ffaith ein bod yn gwybod bod teuluoedd â phlant yn fwy tebygol, yn gyffredinol, o fod yn byw mewn tlodi, a allai’r Gweinidog roi sicrwydd i mi, pan fydd cyllid pellach ar gael, y bydd y Llywodraeth yn edrych o ddifrif ar ehangu’r lwfans cynhaliaeth addysg a chynyddu’r taliadau, hyd yn oed os gwneir hynny drwy ddull graddol? Roedd yn gymorth mawr i mi pan oeddwn yn blentyn a gwn y byddai’n gymorth mwy byth i deuluoedd pe bai’n cael ei ehangu ymhellach.

Diolch yn fawr iawn am godi’r mater hwn. Rydym yn parhau i fod yn wirioneddol falch yng Nghymru o’r gwaith rydym wedi’i wneud i gadw’r lwfans cynhaliaeth addysg, ac yn falch iawn hefyd o’r gwaith rydym yn ei wneud ar y cyd â Phlaid Cymru ar lawer o eitemau yn y cytundeb cydweithio sy’n ymwneud â thlodi, yn enwedig ein haddewid prydau ysgol am ddim, a fydd yn buddsoddi £90 miliwn yn ychwanegol hyd at 2024-25 i gyflawni’r ymrwymiad hwn fesul cam, wrth i awdurdodau lleol allu ehangu eu gwaith yn y maes penodol hwn.

Ar y lwfans cynhaliaeth addysg, yn amlwg, bydd yn rhaid inni barhau i adolygu'r mater hwnnw. Rydym wedi mabwysiadu ymagwedd wahanol at ein cyllideb dros y tair blynedd nesaf, gan ddyrannu'r holl gyllid sydd ar gael ar hyn o bryd, yn y bôn, er mwyn darparu cymaint o gyllid â phosibl ac osgoi'r risg o danwariant yn codi o fewn blynyddoedd ac ati. Felly, rydym wedi mabwysiadu ymagwedd ychydig yn wahanol eleni gan roi llai o hyblygrwydd i ni'n hunain, ond gwn fod Luke Fletcher yn dadlau achos cryf o blaid y lwfans cynhaliaeth addysg, a byddem yn awyddus i'w adolygu’n barhaus, yn amlwg.

Fel y gŵyr y Gweinidog, bydd y gyllideb cydraddoldeb a chydlyniant cymunedol yn cynyddu o £12.7 miliwn yn 2022-23 i £20.8 miliwn yn 2024-25. Mae hyn yn cyfateb i gynnydd o 64 y cant. O’r hyn a ddeallaf, dyma’r prif gynnydd yn y gwariant cyfiawnder cymdeithasol. Nid wyf yn beirniadu dyraniad yr arian hwn i'r gyllideb cydraddoldeb a chydlyniant cymunedol mewn unrhyw ffordd. Yn sicr, mae effaith economaidd y cyfyngiadau symud wedi gwaethygu llawer o’r anghydraddoldebau y mae pobl eisoes yn eu hwynebu ac mae’n iawn cydnabod y caledi anghymesur y maent yn ei wynebu. Ond mae gennyf ddiddordeb mewn deall ymhellach sut y gellir cynnal cynnydd canrannol mor fawr a sut y gellir ei gynnwys mewn cyllidebau y tu hwnt i 2024-25, gan y gallaf weld problem wirioneddol yn datblygu lle mae sefydliadau'n disgwyl derbyn cyllidebau mwy o faint, ond yn ei chael hi'n anodd yn nes ymlaen pan fyddant yn cael llai o gyllid. Gyda hyn mewn golwg, a allai’r Gweinidog egluro a yw Llywodraeth Cymru yn bwriadu cynnal neu ehangu ar y lefel hon o gyllid ar ôl 2024-25 ai peidio? Diolch.

Diolch am godi'r mater hwn. Mewn sawl ffordd, mae'r hyn y gallwn ei wneud y tu hwnt i 2024-25 yn dibynnu ar y cyllid y mae Llywodraeth Cymru yn ei gael gan Lywodraeth y DU drwy unrhyw adolygiad cynhwysfawr o wariant yn y dyfodol. Ac mae'n wych ein bod, yn y cyfnod gwariant hwn, wedi cael rhagolwg tair blynedd o wariant. Nid ydym wedi cael hynny ers 2017, felly mae hyn wedi ein galluogi ni a sefydliadau a gwasanaethau cyhoeddus i edrych ymlaen ac i gynllunio’n llawer gwell ar gyfer y blynyddoedd i ddod. A chredaf y bydd yr hyn sy'n digwydd y tu hwnt i 2024-25 yn destun trafodaethau pellach y byddwn yn eu cael yn llawer agosach at y dyddiad hwnnw gyda Llywodraeth y DU, ond yn sicr, rwy'n gobeithio y byddem yn cael setliadau ffafriol y tu hwnt i'r cyfnod gwariant presennol.