Eitem 5 heddiw yw'r datganiad gan y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol ar y Ddeddf plant (Cymru).

Diolch, Dirprwy Lywydd. Dwi'n hapus iawn i fod yma heddiw ar ddiwrnod hanesyddol i blant a'u hawliau.

Hyfrydwch pur i mi yw bod Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol) (Cymru) 2020 wedi dod i rym ddoe. Mae gan y Llywodraeth ymrwymiad hirsefydlog i sicrhau hawliau plant, ar sail Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. Fe fydd ein pwyslais cryf ni ar hawliau plant, a pharchu plant a phobl ifanc fel dinasyddion drwy eu hawliau eu hunain, yn helpu i sicrhau bod eu hanghenion nhw'n cael eu diwallu a bod eu huchelgeisiau nhw'n cael eu gwireddu, gan wneud Cymru yn lle gwirioneddol wych i dyfu fyny.

Yn gyson â'n dull ni o weithredu, a gydag erthygl 19 CCUHP, mae plant yn cael eu hamddiffyn yn ôl y gyfraith erbyn hyn rhag pob math o drais. Mae'r gyfraith yn anfon y neges nad oes unrhyw gosb gorfforol yn dderbyniol yng Nghymru, gan wneud hynny'n eglur ac yn hawdd i bawb ei ddeall: ni ddylai plant fyth gael eu cosbi'n gorfforol, o dan unrhyw amgylchiadau. Mae termau fel 'smac ysgafn' neu 'smac o gariad' yn bychanu effaith cosbi corfforol mewn ffordd a fyddai'n gwbl annerbyniol pe bai hynny'n digwydd yn achos oedolion. Wedi degawdau o ymgyrchu, rwy'n falch bod gan blant yng Nghymru yr un amddiffyniad cyfreithiol rhag ymosodiadau ag oedolion erbyn hyn. Nid yw plant, sy'n fwy agored i niwed yn gorfforol ac yn emosiynol nag oedolion, yn haeddu dim llai na hynny. Yn syml, ni ddylai pobl fawr daro pobl bach.

Fe fydd yr eglurder yn y gyfraith yn rhoi sail sy'n fwy eglur a chyson i ymarferwyr wrth gefnogi rhieni i fabwysiadu dulliau adeiladol o ddisgyblaeth. O'r cychwyn cyntaf, roeddem ni'n mynegi y byddem ni'n gwneud pob ymdrech i weithredu'r Ddeddf yn effeithiol a sicrhau y byddai'r cyhoedd, gweithwyr proffesiynol a rhieni yn barod ar gyfer y newid yn y gyfraith. Rydym ni wedi gweithio gyda llawer o bartneriaid ar draws y sectorau allweddol, gan gynnwys iechyd, addysg, awdurdodau lleol, gwasanaethau cymdeithasol, yr heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron, cyfiawnder ieuenctid, y trydydd sector ac arweinwyr cymunedol, ac rwy'n ddiolchgar am eu penderfyniad nhw i gydweithio i weithredu'r Ddeddf. Ac fe hoffwn i ddiolch yn arbennig i Gomisiynydd Plant Cymru, Sally Holland, am ei hymrwymiad llwyr hi i'r mater hwn ac am weithio yn ddiwyro i hybu a diogelu hawliau plant.

Mae'r ddwy flynedd a aeth heibio ers pasio'r Ddeddf wedi bod yn eithriadol o heriol. Er gwaethaf y pandemig, mae'r ymateb rhyfeddol a gafwyd gan randdeiliaid wedi ein galluogi ni i gyflawni llawer iawn ers cyfarfod cyntaf ein grŵp gweithredu strategol ym mis Mai 2019. Roedd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yn eglur yn ystod y broses graffu y dylem ni wneud yn siŵr bod y Ddeddf o fudd i blant a'u teuluoedd, i sicrhau bod pawb yn ymwybodol bod y gyfraith wedi newid a chefnogi rhieni i fabwysiadu dulliau cadarnhaol o fagu plant. Mae'r ymgyrch gyfathrebu ac ymgysylltu amlgyfrwng helaeth yn sicrhau'r ymwybyddiaeth fwyaf bosibl o'r newidiadau yn y gyfraith. Mae ein hymgyrch ni wedi cynnwys hysbysebion teledu a radio, ac mewn print y tu allan i'r cartref a hysbysebu digidol, ac fe fu yna ymgyrch genedlaethol o ddosbarthu taflenni. Fe fydd yr ymgyrch yn parhau ar ôl dechrau'r newid ar gyfer cynnal cyfraddau ymwybyddiaeth ymysg y cyhoedd. Mae ein gwefan bwrpasol ni'n cynnwys gwybodaeth i rieni, aelodau eraill o'r cyhoedd, a gweithwyr proffesiynol.

Mae Plant yng Nghymru yn cydweithio â ni ar gynllun ymgysylltu, ac fe fydd adnoddau i gefnogi codi ymwybyddiaeth gyda phlant a bydd gwybodaeth yn cael ei gwreiddio mewn ysgolion a mentrau sy'n bodoli eisoes, fel y gellir fframio hyn a'i drafod yng nghyd-destun hawliau plant, mewn lleoliadau addas. Yn rhan o'n gwaith ni o ymgysylltu, rydym ni wedi cysylltu â grwpiau a chymunedau lle gellid bod rhwystrau o ran cyfathrebu, ac mae hyn wedi cynnwys cynhyrchu adnoddau mewn amrywiaeth o ieithoedd a fformatau sy'n addas ar gyfer amrywiaeth o anghenion. Ochr yn ochr â'r ymgyrch hon, rydym ni'n darparu llawer iawn o wybodaeth, cyngor a chefnogaeth i rieni, gan gynnwys gan ymwelwyr iechyd, ein rhaglenni cymorth i deuluoedd a'n hymgyrch 'Magu Plant. Rhowch Amser Iddo'.

Fe adolygodd ein grŵp gweithredu arbenigol ar fagu plant y ddarpariaeth sydd ar gael i rieni yn drylwyr iawn. Pan nodwyd bylchau, mae awdurdodau lleol yn gweithio gyda'i gilydd a/neu'n comisiynu cymorth arbenigol. Mae eu hadolygiad cynhwysfawr o ymgyrch 'Magu Plant. Rhowch Amser Iddo' wedi sicrhau bod honno'n ategu'r Ddeddf, ac mae cyngor ar fagu plant ar gael i rieni â phlant o'u geni hyd at 18 oed.

Rydym ni wedi gweithio gyda phartneriaid i ystyried effaith hyn ar brosesau proffesiynol. Cyhoeddwyd canllaw ar gyfer ymarferwyr, sy'n ategu'r gweithdrefnau diogelu presennol, ac mae'n cynnig gwybodaeth ychwanegol i ymarferwyr ynglŷn ag ymatebion diogelu o ran y Ddeddf. Yn y pen draw, rydym ni'n dymuno i'r negeseuon am y gyfraith gael eu hymgorffori yn y gwasanaethau cyfredol. Felly, rydym ni wedi diweddaru canllawiau rhaglen Plant Iach Cymru fel y bydd y wybodaeth angenrheidiol gan yr ymwelwyr iechyd pan fyddan nhw'n siarad â rhieni. Ac mae'r gyfraith yn ei gwneud hi'n eglur iawn: mae cosbi plant yn gorfforol yn erbyn y gyfraith. Fel y cafodd ei gydnabod yn ystod y broses graffu, fe allai nifer fach o unigolion gael eu cyhuddo neu eu herlyn mewn amgylchiadau na fyddai wedi digwydd cyn y newid yn y gyfraith.

Roedd adroddiad Cyfnod 1 y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yn argymell y dylid bod â chynllun i ddargyfeirio achosion oddi wrth y system cyfiawnder troseddol, pan fo hynny'n briodol, gan ganolbwyntio ar gefnogi rhieni yn hytrach na'u cosbi nhw. Felly, gan weithio yn agos gyda'r heddlu ac awdurdodau lleol, rydym ni wedi sefydlu cymorth i fagu plant a addaswyd yn arbennig, y gellir ei gynnig fel amod i benderfyniad y tu allan i'r llys ac fel dewis amgen ar gyfer adsefydlu yn hytrach nag erlyn. Pan fydd yr heddlu o'r farn bod penderfyniad y tu allan i'r llys yn briodol, fe ellir cynnig cymorth magu plant i osgoi aildroseddu. Fe fydd awdurdodau lleol Cymru yn cael hyd at £2.4 miliwn dros y tair blynedd nesaf i ariannu hyn, yn ogystal â'r bron i £500,000 a roddwyd eisoes.

Fe fydd y cymorth yn annog ac yn helpu rhieni i fabwysiadu dulliau cadarnhaol o fagu plant gan fynegi gydag eglurder llwyr ei bod hi'n annerbyniol dan unrhyw amgylchiadau i gosbi plentyn yn gorfforol, ac, o'r pwynt hwn ymlaen, fe fydd hynny'n anghyfreithlon. Mae'r Ddeddf yn rhoi dyletswydd ar Lywodraeth Cymru i gyhoeddi adroddiad ôl-weithredu dair a phum mlynedd ar ôl ei chychwyn, neu chyn gynted ag y bo hynny'n ymarferol wedyn. Rydym ni wedi gweithio gyda'r heddlu, y gwasanaethau cymdeithasol, Gwasanaeth Erlyn y Goron ac eraill i gytuno ar drefniadau i fonitro effaith y Ddeddf arnyn nhw, ac fe fyddwn ni'n parhau i ddefnyddio arolygon cynrychioliadol i olrhain cyfraddau'r ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd a'r newidiadau o ran agweddau.

Felly, fe hoffwn i orffen drwy ddiolch i'r rhai sydd wedi gweithio mor galed i baratoi ar gyfer ei chychwyn. Mae'r ddeddfwriaeth hon yn gam gwirioneddol hanesyddol o ran helpu i ddiogelu hawliau plant a'u llesiant nhw. Dyma neges eglur am ein hymagwedd ni, yng Nghymru, at ein plant a'n pobl ifanc ni, ein bod ni'n eu parchu nhw, a'n bod ni eisiau'r gorau ar eu cyfer ac y byddwn ni'n gwneud popeth sydd yn ein gallu i wneud y profiad o blentyndod mor llesol â phosibl. Diolch yn fawr iawn.

Ar ran y Ceidwadwyr, Janet Finch-Saunders.

Diolch, Dirprwy Lywydd, ac rwyf i o'r farn nad yw hi'n gyfrinach ac mae llawer yn gwybod yn iawn yn y fan hon fy mod yn anghytuno yn llwyr â Deddf plant (Cymru) ac rwyf i'n condemnio, mewn gwirionedd, unrhyw ymgais i flaenoriaethu troseddoli rhieni da, cariadus a gofalgar. Gyda'r Ddeddf hon, mae'r Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru yn ymestyn ymhellach fyth i fywydau preifat teuluoedd, gan greu gwladwriaeth nani, lle mae Llywodraeth Cymru yn credu mai hi sy'n gwybod orau am amddiffyn a diogelu ein plant ni.

Roedd y memorandwm esboniadol yn nodi y byddai'r opsiwn a ffefrir i

'Deddfu i gael gwared ag amddiffyniad cosb resymol yng

Nghymru' yn costio cyfanswm o rhwng £6 miliwn ac £8 miliwn i'n trethdalwyr. Onid yw hi'n drueni, pan nad yw plant yn gallu cael gafael ar wasanaethau deintyddol, pan na allan nhw gael defnydd o wasanaethau iechyd meddwl, fod cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon yn cael ei ystyried yn beth mor bwysig mewn gwirionedd? Hyd yn hyn, mae Llywodraeth Cymru wedi gwario ychydig o dan £1.7 miliwn yn barod. Er hynny, mae hi'n ymddangos bod costau yn cynyddu fwyfwy. Roedd dogfennau ategol y Bil yn cynnwys cyllid ar gyfer cynllun cymorth y tu allan i'r llys ar gyfer magu plant, i'w ddefnyddio pan yr oedd yr heddlu yn penderfynu ei bod hi'n fwy priodol gwneud felly, ac rwyf i'n gallu dweud wrthych chi fod gennym ni blant yn lleol sy'n syrthio drwy'r rhwyd ddiogelu oherwydd nad yw'r adnoddau gan ein hadrannau ni nawr, Dirprwy Weinidog, felly, fe fydd hyn yn cynyddu'r pwysau arnyn nhw.

Fe ddyrannwyd rhwng £162,000 a £473,000 y flwyddyn ar gyfer y cynllun i ddechrau, ond mae'r dyraniad yng nghyllideb ddrafft 2022-23 bron ddwywaith cymaint â hynny erbyn hyn. Mewn ymdrech i gyfiawnhau dyblu'r costau hyn, roeddech chi'n dweud wrth y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, ac rwy'n dyfynnu:

'Pan wnaethom ni nodi swm o arian ar gyfer y cynllun hwn, cafodd hynny ei wneud cyn gwneud y gwaith manwl a wnaethpwyd oddi ar hynny.'

Heddiw, rydym ni'n dysgu bod y gyllideb wedi neidio o £473,000 y flwyddyn i £2.4 miliwn erbyn hyn—

Llyr Gruffydd a gododd—

A ydych chi'n gofyn am ymyriad?

Nac ydw, nid oes ymyriadau gyda datganiad.

O, datganiad yw hwn. Mae'n ddrwg gen i.

Felly, rwy'n disgwyl i'r Aelod ofyn ei chwestiwn hi'n fuan.

—dros y tair blynedd nesaf. Felly, Dirprwy Weinidog, rwy'n parchu'r hyn yr ydych chi'n ymgeisio i'w gyflawni yn hyn o beth, ond rwy'n dweud wrthych chi yma nawr y bydd hyn yn dod yn ôl i'ch brathu, ac mae hi'n drueni bod ein plant ni'n cael eu defnyddio fel hyn.

Felly, a fyddech chi cystal ag ateb y cwestiynau hyn: a wnaiff y Dirprwy Weinidog esbonio i'r Senedd hon pam y cyflwynodd hi Fil, ei ddwyn i Gydsyniad Brenhinol ac, i'ch dyfynnu chi,

'cyn gwneud y gwaith manwl' y bu'n rhaid ei wneud ers hynny?

Yn wir, nid dyma'r tro cyntaf i chi gael eich dal allan gyda chostau cynyddol. Ers y memorandwm esboniadol, mae'r Bil wedi cynyddu o ystod o rhwng £2.3 miliwn a £3.7 miliwn i £6.2 miliwn a £7.9 miliwn yn y drefn honno. Mae'r asesiad diwygiedig o'r effaith reoleiddiol yn darparu cyfanswm cost gweithgareddau codi ymwybyddiaeth o £2.8 miliwn, a ddisgrifiwyd yn flaenorol fel rhai mewn ystod o £1.3 miliwn. Ac fe amcangyfrifwyd bod gwybodaeth am y cynlluniau i benderfyniad y tu allan i'r llys, nad oedd cost ar hynny'n wreiddiol, rhwng £810,000 a £2.5 miliwn. Fe ddylai'r ddeddfwriaeth hon fod yn wers i bawb bod angen cyfrifo'r costau yn briodol a'u hystyried cyn cytuno ar unrhyw ddeddfwriaeth newydd. Cwestiwn 2: a wnewch chi egluro a yw'r Ddeddf yn mynd i gostio mwy nawr na'r amcangyfrif uchaf o £8 miliwn a pham wnaethoch chi ddewis gwastraffu adnoddau o'r fath ar ddeddfwriaeth sy'n rhoi rheolaeth dros orfodi i ddau sefydliad a gadwyd yn ôl, sef Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r heddlu?

Dair blynedd ar ddeg ar ôl cyflwyno gwaharddiad ar daro plant yn Seland Newydd, roedd arolwg yn canfod y byddai bron i 40 y cant o famau yn parhau i daro eu plant ac na fyddai 70 y cant o bobl yn adrodd am riant pe bydden nhw'n eu gweld nhw'n taro plentyn ar ei ben ôl neu ar ei law. Cwestiwn 3: o gofio eich ymrwymiad chi i ddefnyddio arolygon cynrychioliadol i olrhain cyfraddau ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd a newidiadau o ran ymagwedd, a ydych chi'n cytuno i'r ymatebion i'r arolygon fod yn ddienw, ar gyfer gweld a yw rhieni yn parhau i ddefnyddio cosb resymol ac na fyddech chi'n adrodd am riant sy'n gwneud felly?

Dirprwy Weinidog, rydych chi'n gwybod pa mor gryf yw barn rhai o'r Aelodau ar y meinciau hyn, yn ogystal â minnau. Nid ydym ni'n credu bod y ddeddfwriaeth hon yn angenrheidiol nac yn ofynnol. Fe hoffwn i ddiolch i'r holl rieni hynny sy'n magu plant yn y cyfnod hwn yn ystod Llywodraeth Lafur Cymru gyda chyfraddau mawr iawn o dlodi plant, ac yn gwneud hynny ar aelwyd sy'n ofalgar, gariadus ac ystyriol. Diolch.

Wel, diolch i Janet Finch-Saunders am y cyfraniad yna. Tybed o ddifri ar ran pwy y mae hi'n credu ei bod yn siarad pan fyddwch yn parhau â'ch gwrthwynebiad i'r Ddeddf hon, a hoffwn ei hatgoffa, pan aeth y gyfraith hon drwy'r Siambr hon, cawsom gefnogaeth gref iawn gan ddau aelod o'i phlaid hi ac roedd un Aelod penodol yn rhan o'r grŵp craidd a ymgyrchodd yn ddiflino dros gyflwyno'r ddeddfwriaeth hon, felly yn sicr nid yw'n siarad ar ran ei phlaid. Rwy'n credu mewn gwirionedd eich bod ar ochr anghywir hanes, Janet. Ni all fod yn iawn i unigolyn mawr gael taro unigolyn bach, a hynny—[Torri ar draws.]

Hoffwn i glywed y Dirprwy Weinidog yn rhoi'r ateb i'r cwestiynau yr ydych wedi eu gofyn.

Rwy'n credu bod hwn yn gam gwych gan Lywodraeth Cymru. Mae wedi ymrwymo ei hun i blant, ac rydym ni hefyd mewn cytgord â'r cyhoedd. Cafwyd arolwg—[Torri ar draws.]

Esgusodwch fi, Dirprwy Weinidog. Ar hyn o bryd, datganiad yw hwn. Gofynnoch chi gwestiynau i'r Gweinidog, mae'n ofynnol yn awr i'r Gweinidog ymateb i'r cwestiynau hynny. Nid yw'n ddadl, a chofiwch hynny. Nid oes pwynt o drefn ynghylch rhoi gwybodaeth ychwanegol; dyma'r cwestiynau y dylech chi fod wedi eu gofyn i'r Gweinidog ar y pryd. Dirprwy Weinidog.

Do. Cafwyd arolwg gan YouGov ddoe a ddangosodd fod 68 y cant o'r cyhoedd yn Lloegr o'r farn y dylid cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon yn Lloegr, ac rwy'n credu y gwelwch chi mai dyma'r farn gyffredin. Roedd adeg pan oedd cosb gorfforol yn dderbyniol, ond erbyn hyn, yn ein holl arolygon mae'n dangos nad yw rhieni iau, teuluoedd iau yn ystyried cosbi eu plant yn gorfforol hyd yn oed. Yn wir, mae'r rhan fwyaf ohonyn nhw'n credu ei fod yn anghyfreithlon yn barod, cyn i ni basio'r Ddeddf hon. Felly, rwy'n credu mewn gwirionedd eich bod chi, fel y dywedais, ar ochr anghywir hanes.

Ond wedyn, i symud ymlaen at rai o'r cwestiynau penodol eraill y gwnaethoch eu gofyn: rhwng 2016 a mis Mawrth 2022, y gost oedd £2.5 miliwn ac roedd hynny dros chwe blynedd, sydd, yn fy marn i, yn rhesymol iawn, a'r gwariant arfaethedig am y tair blynedd nesaf yw £3.44 miliwn, a bydd hynny'n cwmpasu codi ymwybyddiaeth ac ymgysylltu a'r cymorth rhianta ar gyfer datrysiadau y tu allan i'r llys. Rwy'n credu mai'r hyn nad ydych yn ei sylweddoli, Janet, yw bod hyn yn ganlyniad i lawer iawn o gydweithio, ein bod ni wedi sefydlu grŵp gweithredu pan basiwyd y gyfraith hon a buom yn gweithio yn y grŵp gweithredu hwnnw mor agos gyda'r heddlu a gyda Gwasanaeth Erlyn y Goron, fel ein bod ni wedi cynhyrchu rhywbeth sy'n gynnyrch ar y cyd, oherwydd dyna sut yr ydym yn dymuno gwneud pethau yn y Llywodraeth hon; rydym yn dymuno gweithio gyda'n partneriaid. Felly, buom yn gweithio gyda'n gilydd i gael y cynllun datrysiadau y tu allan i'r llys, sydd, yn fy marn i, yn gwbl hanfodol oherwydd ein bod yn dymuno rhoi cymaint o gymorth â phosibl i rieni, ac rydym yn gwneud hynny. Nid ydym yn credu bod cosb gorfforol yn iawn, ond ynghyd â'i gwneud yn anghyfreithlon, rydym yn rhoi cymorth ychwanegol i rieni, a dywedais yn fy nghyflwyniad faint o arian yr ydym yn ei roi i'r awdurdodau lleol er mwyn helpu i gefnogi rhieni, ac mae hynny'n arian ychwanegol. Felly, rwy'n credu, fel y dywedais, ei bod hi werth bob ceiniog. Ac fe wnaethoch chi ddechrau drwy ddweud mewn gwirionedd, 'Pam ar wyneb y ddaear y gwnaethom ni gyflwyno'r Bil hwn?' Gwnaethom ni gyflwyno'r Bil hwn i sicrhau bod plant yn cael bywyd cystal â phosibl.

Llefarydd Plaid Cymru, Heledd Fychan.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Os byddwch chi'n dilyn rhesymeg y Ceidwadwyr, yna nid oes angen unrhyw gyfreithiau arnom o gwbl. Rwy'n anghytuno â hynny, ac rwy'n credu os oes gennym ni ddeddfau i amddiffyn oedolion, yna dylem ni gael deddfau i amddiffyn plant, ac rwy'n falch o allu nodi bod cosbi plant yn gorfforol bellach yn anghyfreithlon yng Nghymru ar ôl i'r gyfraith newydd ddod i rym ddoe. Ac wedi'r cyfan, roeddech chi'n iawn, Dirprwy Weinidog, i bwysleisio hawliau'r plentyn. Mae hyn yn ei gwneud yn glir bod plant—[Torri ar draws.]

Rwy'n credu nad ydych chi'n deall, a bod yn onest. Rwy'n gwybod eich bod chi'n heclo yma, ond nid yw hyn yn ymwneud â pheidio â deall; mae'n ymwneud â hawliau'r plentyn. Ac, mewn gwirionedd, os ydych chi'n siarad â phlentyn neu os ydych chi wedi siarad â phlant, fel yr wyf i wedi ei wneud yn ystod ymweliadau ysgol—[Torri ar draws.] Ac rwy'n gwybod bod gennych chi blant, ond os byddwch chi'n siarad â'r plant hynny, fel yr wyf i wedi ei wneud yn ddiweddar, maen nhw'n gwybod mewn gwirionedd fod hon yn dod i rym. Maen nhw'n ei chroesawu. Rwy'n credu bod yn rhaid croesawu unrhyw gynnydd mewn ymwybyddiaeth bod gan blentyn hawliau. Ac rwy'n credu bod yr holl ymgyrchoedd gwybodaeth yn sicr yn cyrraedd plant a'u bod yn gwybod bod ganddyn nhw hawliau o'r diwedd, ac nid yw hynny'n wir ym mhob man yn y byd. Ni ddylem ni golli golwg ar y ffaith bod hyn yn hanesyddol ac yn iawn yng Nghymru, a bod hon yn foment bwysig. Ac mewn gwirionedd, mae'n synnwyr cyffredin y dylai plant gael yr un amddiffyniad rhag ymosodiad ag oedolion. Nhw yw aelodau mwyaf agored i niwed ein cymdeithas ac maen nhw'n haeddu hawliau cyfartal yn hyn o beth.

Fel y dywedodd y Dirprwy Weinidog, mae'r gyfraith bellach yn glir. Mae'n ei gwneud yn haws i blant, pobl ifanc, rhieni, gweithwyr proffesiynol a'r cyhoedd ddeall, a bydd yn cyfrannu at y gwaith sydd eisoes yn cael ei wneud i sicrhau bod pob plentyn yng Nghymru yn cael y dechrau gorau mewn bywyd ac yn cael byw'r bywyd y maen nhw'n dymuno ei fyw.

Ac i gael hyn allan o'r ffordd, os caf herio honiad y Ceidwadwyr y bydd y Ddeddf yn arwain at ddiwylliant Stasi—pethau yr ydym ni wedi eu gweld yn y wasg. Mae hyn nid yn unig yn hurt ac yn hanesyddol anwybodus, ond mae hefyd yn sarhaus i ddioddefwyr cyfundrefn y Stasi a'r rhai sy'n byw mewn cyfundrefnau gormesol ledled y byd heddiw. Mae cymharu mesur amddiffynnol a gynlluniwyd i gynnal hawliau ein dinasyddion mwyaf agored i niwed â thactegau gormesol gwladwriaeth heddlu cyfnod y rhyfel oer yn annealladwy, ac nid yw hyn yn haeddu trafodaeth bellach mewn gwirionedd.

Felly, o ran y Ddeddf, mae'r heddlu a phrif erlynydd y goron yng Nghymru wedi datgan y byddai nifer y bobl sy'n cael eu cyhuddo neu eu herlyn yn isel iawn, rhywbeth yr ydym yn gwybod ei fod yn heriol iawn, gyda thrais yn erbyn menywod ac yn y blaen. Felly, yn yr un modd, a wnaiff y Dirprwy Weinidog ailadrodd beth yw diben canolog y ddeddfwriaeth hon, a sut y caiff ei gorfodi? Ac mae'r rhai sy'n gweithio ar y rheng flaen sy'n gyfrifol am amddiffyn plant, gan gynnwys yr heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron, y gwasanaethau cymdeithasol ac ati wedi datgan y bydd y Ddeddf hon yn gwella eu gallu i amddiffyn plant sy'n byw yng Nghymru oherwydd bydd yn gwneud y gyfraith yn gliriach.

Rydym ni wedi clywed, yn amlwg, rywfaint o wrthwynebiad i'r Ddeddf gan Aelodau heddiw, ond maen nhw mewn lleiafrif, yn ffodus. Ac rwy'n credu pan edrychwch chi ar bobl yn ceisio cyfiawnhau dulliau traddodiadol o fagu plant, wel maen nhw wedi dyddio erbyn hyn, ac mae angen i ni anfon y neges glir honno i'n plant a'n pobl ifanc ac i rieni ym mhob man.

Dywedodd Claire Campbell-Adams o'r blog Mum's Shoulders ei bod yn wych bod y gwaharddiad yn cau bwlch, ond nododd ei phryder y gallai ei gwneud yn anoddach i rieni sydd angen cymorth i fynegi eu hunain, felly rwy'n croesawu'r ymrwymiad gyda'r cyllid hwnnw ac ati. Ond tybed a allech chi, efallai, ymhelaethu ymhellach ar sut y gallwn ni annog pobl y mae angen cymorth arnyn nhw i gael gafael ar y cymorth hwnnw, fel nad yw'n rhywbeth cudd, ein bod ni'n sicrhau eu bod yn cael gafael ar y gwasanaethau sydd ar gael.

Hoffwn gloi trwy ddweud cymaint yr ydym yn llwyr gefnogi hyn ym Mhlaid Cymru. Mae'n foment hanesyddol, mae i'w chroesawu, ac mae'n hen bryd cydnabod hawliau'r plentyn fel hyn.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Diolch, a diolch yn fawr iawn i chi am y gefnogaeth ddidwyll i'r Ddeddf hon, a hefyd am gydnabod bod hon yn foment hanesyddol.

O ran y pwyntiau a wnaethoch, rwy'n credu ei bod yn bwysig pwysleisio y bydd gallu pawb i amddiffyn plant yn cael ei wella gan y Ddeddf hon. Croesawyd y Ddeddf hon yn eang gan yr holl weithwyr iechyd proffesiynol—yr ymwelwyr iechyd, y meddygon—a phawb sy'n gweithio gyda phlant, gan gynnwys y gweithwyr cymdeithasol sy'n gweithio'n broffesiynol gyda phlant, gan fynd i'r afael â'r materion anodd iawn y mae'n rhaid i ni ymdrin â nhw. Dywedodd pob un ohonyn nhw eu bod eisiau i'r Ddeddf hon gael ei phasio. Felly, i ymdrin â gwrthwynebiad y Ceidwadwyr i hon, maen nhw'n siarad yn erbyn yr hyn y mae'r gweithwyr proffesiynol yn ei gredu hefyd. Roedden nhw bron yn gwbl unedig, y gweithwyr proffesiynol, mai dyma'r hyn yr oedden nhw'n ei ddymuno.

Ac mae'n ei gwneud yn llawer haws, oherwydd bod magu plant yn anodd iawn, felly rwy'n credu bod yn rhaid i bob un ohonom ni gydnabod—. Rydym ni i gyd yn cydnabod pa mor anodd yw magu plant, ac rydym yn dymuno'i gwneud mor hawdd ag y gallwn ni i rieni. Rwy'n gwybod cymaint yr oeddwn i'n croesawu cefnogaeth, ac rwy'n credu bod y gefnogaeth yr ydym ni'n ei chynnig yma, fel y dywedais, yn ychwanegol. Mae'n arian ychwanegol, mae'n arian hael—£810,000 y flwyddyn i'r awdurdodau lleol am dair blynedd—i ganolbwyntio'n benodol ar ddod ag ymateb wedi ei deilwra i ddatrysiad y tu allan i'r llys. Felly, bydd yn cael ei deilwra ar gyfer unigolion penodol.

Mae angen ei ystyried yn drylwyr iawn, oherwydd aeth cymaint o waith paratoi i mewn i'r Ddeddf hon. Ers ei phasio, rydym ni wedi cael dwy flynedd ddwys iawn, yn edrych ar yr holl faterion y mae Heledd mor briodol yn eu codi. Gwelais y clip hwnnw ar y teledu, gyda'r pryder ynghylch a fyddai rhieni'n poeni ac na fydden nhw'n dymuno mynegi eu teimladau, a dyna pam yr wyf i'n credu ei bod yn ddyletswydd arnom ni a'r gwasanaethau i'w gwneud yn gwbl glir iddyn nhw ein bod yn rhoi cymorth ychwanegol ar gyfer hyn. Rydym yn dymuno i bobl rannu'r hyn y maen nhw'n ei deimlo, ac rwy'n credu bod yn rhaid i ni fynd ymlaen gan gydnabod bod angen i ni roi cymorth, oherwydd bod magu plant yn anodd. Nid yw hyn yn ymwneud â'r wladwriaeth faldodus; y gefnogaeth yr ydym yn ei rhoi yw'r gefnogaeth y dylem ei rhoi fel Llywodraeth i'n dinasyddion.

Felly, rwy'n cytuno â Heledd: mae'n ddiwrnod hollol wych. Rwyf wrth fy modd bod Cymru'n gwneud hyn, ac rwyf mor falch o'ch cefnogaeth. Diolch.

Rwyf i yn croesawu Deddf Cymru i ddiddymu amddiffyniad cosb resymol. Mae'n ddiwrnod hynod arwyddocaol, a phe baem ni yn dilyn y ddadl a glywsom yn gynharach gan Janet Finch-Saunders—bod y wladwriaeth yn ymyrryd ym mywydau pobl—wel, rwy'n falch ei bod hi, oherwydd pe baem yn dilyn y rhesymeg honno, ni fyddai'r wladwriaeth yn ymyrryd i roi terfyn ar gam-drin domestig, ac ni fyddai'r wladwriaeth wedi ymyrryd i ddileu hawl athrawon a oedd yn trin plant mewn ffordd greulon gyda'r gansen a'r pren mesur ac unrhyw beth arall a oedd wrth law. Felly, mae adegau pan fydd yn iawn i'r wladwriaeth ymyrryd, ac mae'n iawn fod y wladwriaeth yn ymyrryd yma. Mae gan blant yr hawl i gael eu trin yn gyfartal. Mae hynny'n amlwg o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn, a byddem ni wedi bod ar ein pennau ein hunain pe na baem wedi newid y ddeddfwriaeth honno.

Fe wnaethoch chi ddweud, Gweinidog, nad yw'n iawn i bobl fawr daro pobl fach. Rwy'n cytuno'n llwyr â chi. Mae'r cyhoedd yn cytuno â ni, a fy nghwestiwn i chi yw: cyflwyno rhianta cadarnhaol ledled Cymru, sydd ynddo'i hun yn eiriad gwych, 'rhianta cadarnhaol', sut a phryd y caiff hwnnw ei gyflwyno? Rwy'n gwybod ei fod wedi dechrau. A sut y bydd pobl yn gallu cael gafael ar hwnnw os bydd angen y cymorth hwnnw arnyn nhw?

Diolch yn fawr iawn, Joyce, am eich cefnogaeth i'r ddeddfwriaeth hon. Rwy'n cytuno'n llwyr â'ch cyflwyniad, lle rydych chi'n dweud ei bod yn iawn i'r wladwriaeth ymyrryd, ac rwy'n credu ei bod hi'n hanfodol bwysig bod y wladwriaeth yn diogelu ei dinasyddion, a beth allai fod yn bwysicach i'w amddiffyn na'r plant?

Rwy'n credu eich bod yn iawn hefyd wrth ddweud, pe na baem yn gwneud hyn, y byddem wedi bod ar ein pennau ein hunain, oherwydd nid yw fel pe bai hyn yn unrhyw beth newydd. Rwy'n credu bod 63 o wladwriaethau eisoes wedi gwneud hyn, ac mae dros 20 o wladwriaethau yn ystyried ei wneud, ac mae hyn yn rhywbeth yr ydym ni wedi bod yn ei drafod yma yn y Siambr hon ers blynyddoedd lawer. Rwy'n credu bron ar ddechrau'r Senedd fod pleidlais wedi ei chynnal yma gan Aelodau ar yr union fater hwn, ac yr oedd cytundeb bryd hynny, felly bu mwyafrif o blaid diddymu'r amddiffyniad hwn o gosb resymol ers i'r Senedd hon ddechrau, felly mae'n wych ein bod ni wedi cyrraedd y cam ein bod ni mewn gwirionedd yn cael gwared arno nawr.

Felly, o ran cyflwyno, mae'r grŵp arbenigol sydd wedi bod yn gweithio ar y materion, maen nhw wedi asesu gyda phob awdurdod lleol faint o gymorth, faint o adnoddau sydd ganddyn nhw i helpu gyda'r rhianta cadarnhaol, oherwydd ein bod yn dymuno i hwnnw fod ar gael ledled Cymru. Nodwyd unrhyw fylchau ac, er mwyn mynd i'r afael â'r bylchau hynny, mae'r awdurdodau lleol yn gweithio gyda'i gilydd i sicrhau bod ganddyn nhw bobl ac adnoddau yno a fydd yn gallu gweithio nid yn unig gyda'r rhai sydd â'r datrysiad y tu allan i'r llys, ond hefyd y rhai sy'n dymuno cymorth magu plant yn gyffredinol. Dyna pam yr ydym ni wedi rhoi'r arian ychwanegol hwn i mewn. Rwy'n credu bod hyn yn rhan hanfodol o'r cynigion yr ydym yn eu cyflwyno heddiw, y cymorth magu plant hwnnw, sydd, wrth gwrs, eisoes yn bodoli, er enghraifft, yn Dechrau'n Deg, oherwydd Dechrau'n Deg yw un o'r meysydd allweddol lle rydym yn darparu cymorth magu plant. Rwy'n falch iawn ein bod, gyda chefnogaeth Plaid Cymru, yn gweithio gyda'n gilydd i ehangu Dechrau'n Deg. Bydd cymorth magu plant fel rhan o Dechrau'n Deg yn cael ei ehangu fel rhan o'r cytundeb cydweithredu. Felly, rydym yn cynllunio'r gwaith hwn, sydd, fel y dywed Joyce Watson, eisoes wedi dechrau. Diolch yn fawr iawn.

Diolch i'r Dirprwy Weinidog.