1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ddarparu gwasanaethau iechyd ym Mhreseli Sir Benfro? OQ58162

Diolch yn fawr. Darparu gwasanaethau iechyd sy'n sicrhau'r canlyniadau gorau posibl i gleifion yw ein blaenoriaeth ni ar gyfer pobl Cymru, gan gynnwys pobl Preseli sir Benfro. Byddwn yn cael ein harwain gan y dystiolaeth a'r cyngor clinigol gorau a diweddaraf i ddarparu gofal o safon, sef y math o ofal mae pobl yn ei haeddu. 

Diolch am yr ateb hwnnw, Weinidog. Fel y gwyddoch, ers mis Mawrth 2020, mae'r uned triniaethau dydd bediatrig yn Ysbyty Llwynhelyg wedi'i symud i Ysbyty Glangwili yng Nghaerfyrddin. Mae plant yn sir Benfro wedi gorfod teithio ymhellach am wasanaethau hanfodol er mwyn sicrhau bod gan Ysbyty Llwynhelyg ddigon o le ar gyfer ei ymateb COVID-19. Gan fod y pandemig yn llacio bellach, rwy'n siŵr y byddwch yn cytuno â mi ei bod yn bryd dychwelyd yr uned yn ôl i Ysbyty Llwynhelyg. A wnewch chi ddweud wrthym felly pa drafodaethau a gawsoch chi, Weinidog, gyda Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda ar y mater penodol hwn, a pha sicrwydd y gallwch ei roi i deuluoedd yn sir Benfro y bydd yr uned yn cael ei dychwelyd i Ysbyty Llwynhelyg cyn gynted â phosibl, a chyn gynted ag y bydd yn ddiogel i wneud hynny? 

Credaf mai dyna'r mater allweddol, onid e—pryd y mae'n ddiogel i wneud hynny, a sut y gallwn sicrhau y gallwch gael y gofal cyflymaf a gorau posibl cyn gynted â phosibl. Penderfyniad i Hywel Dda yw hwnnw, ac wrth gwrs byddwn yn dilyn eu harweiniad clinigol. Yr hyn rwy'n ei wybod, ochr yn ochr â gweddill y pwysau a welwn ar draws ein holl adrannau damweiniau ac achosion brys, yw mai'r peth allweddol yw sicrhau y gallwn geisio cael gwasanaeth cyflym iawn ar gyfer gofal pediatrig, ac wrth gwrs, os yw hynny'n golygu teithio ychydig ymhellach, credaf y gallai rhieni ddeall ei bod yn werth parhau i wneud hynny am y tro. Gwn mai cam dros dro oedd hwnnw—byddaf yn parhau â'r trafodaethau hynny gydag Ysbyty Llwynhelyg—ond nid ydym yn ôl i normal yn y GIG; rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn i bobl ddeall hynny. Mae cyfraddau COVID wedi gostwng yn sylweddol, ond mae'r pwysau ar y GIG yn parhau, a'r peth pwysig yw ein bod yn rhoi diogelwch ein cleifion yn gyntaf.

Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i groesawu penodiad nyrs glinigol endometriosis arbenigol yn Hywel Dda. Mae tua 163,200 o fenywod yng Nghymru yn byw gyda'r cyflwr gwanychol a phoenus hwn, ac mae 19,625 o'r rheini'n byw yn ardal Hywel Dda. Mae endometriosis yn gyflwr sy'n aml yn mynd heb ddiagnosis am flynyddoedd lawer, ac mae'n wych fod gan bob bwrdd iechyd bellach nyrs arbenigol a fydd yn gallu gwella'r gofal i fenywod sydd â'r cyflwr penodol hwn. Weinidog, a wnewch chi ymuno â mi i groesawu penodiad nyrs glinigol endometriosis arbenigol yn ardal Hywel Dda, ac yn wir yn yr holl fyrddau iechyd ledled Cymru, ac a allwch roi rhagor o fanylion ynglŷn â sut y bydd y rôl hon yn helpu i wella diagnosis cynnar, lleihau'r amser y mae menywod yn aros am driniaeth, a gwella addysg hefyd, er mwyn i glinigwyr a chleifion allu adnabod yr arwyddion a'r symptomau cyn gynted â phosibl?

Diolch yn fawr, Joyce. Rwy'n cytuno bod angen inni roi llawer mwy o amser ac ymdrech i mewn i endometriosis yn y GIG yng Nghymru, a dyna pam fy mod yn falch iawn fod hyn wedi bod yn ffocws i'r grŵp gweithredu ar iechyd menywod, lle rydym wedi cyflwyno £1 filiwn ychwanegol i fynd i'r afael â'r mater hwn o ddifrif, ynghyd ag un neu ddau o faterion eraill yn ymwneud â menywod.

Fe fyddwch yn ymwybodol fy mod yn bwriadu gwneud datganiad ansawdd ar fenywod yn ystod yr wythnosau nesaf, ac iechyd menywod. Wrth gwrs, rwy'n falch iawn ein bod wedi gweld y nyrsys clinigol arbenigol hynny'n cael eu penodi. Mae'r un yn Hywel Dda wedi bod yn ei swydd ers mis Mai 2021, ac wrth gwrs mae mecanwaith atgyfeirio ar waith fel y gallant atgyfeirio at ganolfannau trydyddol yn Abertawe a Chaerdydd os oes angen llawdriniaethau mwy cymhleth. Mae'r nyrsys endometriosis yn treulio amser gyda chleifion mewn clinigau ac yn cysylltu â'r timau amlddisgyblaethol hynny i sicrhau gwell dealltwriaeth o endometriosis. Rwy'n credu bod angen i bob un ohonom gael gwell dealltwriaeth o endometriosis; mae'n sicr yn rhywbeth y dysgais lawer mwy amdano ers dod i'r swydd hon.

Y peth arall y mae'r grŵp gweithredu ar iechyd menywod wedi'i wneud yw datblygu gwefan bwrpasol i gleifion ac i nyrsys ei defnyddio, Endometriosis Cymru, ac mae hynny'n cynnwys straeon 'byw gydag endometriosis' gan Gymry, a thraciwr symptomau hefyd. Rwy'n gobeithio y bydd hwnnw'n offeryn diagnosis i gleifion a chlinigwyr, fel y gallwn gyflymu diagnosis cynnar a thriniaeth gynnar i bobl ag endometriosis.