Cwestiynau Heb Rybudd gan Lefarwyr y Pleidiau

2. Cwestiynau i’r Gweinidog Materion Gwledig a Gogledd Cymru, a’r Trefnydd – Senedd Cymru am 2:29 pm ar 29 Mehefin 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:29, 29 Mehefin 2022

Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Samuel Kurtz.

Photo of Samuel Kurtz Samuel Kurtz Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Weinidog, fe ddechreuaf gyda physgodfeydd, os caf, gan fod gwahoddiadau wedi'u hanfon bellach at randdeiliaid i ymuno â grŵp cynghori'r Gweinidog ar gyfer pysgodfeydd Cymru, grŵp newydd yr wyf fi a rhanddeiliaid yn gobeithio y bydd yn arwain at well ymgysylltiad rhwng Llywodraeth Cymru a'r sector yma yng Nghymru. O gofio bod hwn yn grŵp newydd sy'n awyddus i dyfu'r diwydiant, a wnewch chi ddarparu rhagor o wybodaeth am y strwythurau y byddwch yn eu defnyddio i gydgynllunio dull mawr ei angen o gyd-reoli ein pysgodfeydd yn erbyn cefndir o ddirywiad enfawr yn y glaniadau, a'r pwysau a brofir ar draws y sector? Ac o ystyried eich bod wedi rhoi sicrwydd i Bwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig eich bod am gynnal y cyfarfod cyntaf yng nghanol mis Gorffennaf, a yw hyn yn dal i fod yn wir?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Roeddwn yn meddwl eich bod wedi gweld y gwahoddiad eisoes. Ydi, mae'n wir. Ar 14 Gorffennaf, byddaf yn cynnal y cyfarfod cyntaf, ac rwy'n siŵr y byddwch yn croesawu hynny. Fel y dywedoch chi, rhoddais sicrwydd i'r pwyllgor. Bydd yn ddiddorol gweld hynny. Credaf ei bod yn hanfodol fod gennym strwythur newydd ar waith. Roedd gennym Grŵp Cynghori Cymru ar y Môr a Physgodfeydd ers cryn dipyn o amser, ond rydym mewn byd newydd yn awr—rydym wedi gadael yr Undeb Ewropeaidd—ac mae'n rhaid inni sicrhau bod ein pysgotwyr yn cael llawer mwy o gyfleoedd nag y maent wedi'u cael yn y gorffennol. Rwyf wedi cael trafodaethau gydag Ysgrifennydd Gwladol Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig i sicrhau bod pysgotwyr Cymru'n cael eu cyfran deg o gwotâu. Rydym bob amser wedi cydgynllunio a chydreoli pysgodfeydd, o ran rheolaeth a'r ffordd yr ydym wedi edrych ar gynlluniau a gyflwynwyd gennym, yn enwedig gyda COVID ac yn y blaen. Felly, nid wyf yn credu y bydd y strwythur yn newid. Yr hyn sy'n bwysig iawn yn fy marn i yw bod y cyngor a roddir i mi, fel Gweinidog, a fy swyddogion, yn cwmpasu'r holl ystod o bysgodfeydd a materion morol.

Photo of Samuel Kurtz Samuel Kurtz Conservative 2:30, 29 Mehefin 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch. Weinidog, rwyf am dynnu eich sylw hefyd at y nifer o deuluoedd sy'n ffoi rhag y rhyfel yn Wcráin sy'n chwilio am loches yma yng Nghymru. Fel y gwyddoch, rhaid i'r anifeiliaid anwes teuluol sy'n dymuno ymuno â'u perchnogion yng Nghymru fodloni meini prawf penodol er mwyn gwneud hynny: rhaid iddynt gael eu brechu rhag y gynddaredd, cael microsglodyn, cael triniaeth llyngyr, a meddu ar basbort anifeiliaid anwes llawn. Mae eich adran wedi cadarnhau eu bod yn gwneud popeth posibl i symleiddio'r broses hon a sicrhau bod yr anifeiliaid anwes hyn yn gallu dychwelyd at eu perchnogion cyn gynted â phosibl. Fodd bynnag, cefais ohebiaeth gan etholwr sy'n dweud, er gwaethaf y cyngor a gafwyd gan yr Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion yn honni eu bod yn hapus i ryddhau eu cath, mai Llywodraeth Cymru sy'n gwrthod trwydded i deulu o ffoaduriaid o Wcráin i'w caniatáu i gadw'r anifail dan gwarantin yn y cartref, er yn honni bod Llywodraeth Cymru yn adolygu pob cais fesul achos.

Nawr, ceir achosion lle y credaf y dylai hyn fod yn opsiwn ymarferol, felly a gaf fi alw arnoch i ailystyried y penderfyniad hwn a sicrhau bod yr anifeiliaid anwes hyn, sy'n aelodau pwysig o'r teulu, yn cael eu rhoi yn ôl i'w perchnogion mor gyflym a diogel ag sy'n rhesymol?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 2:32, 29 Mehefin 2022

(Cyfieithwyd)

Yn sicr. Rwy'n amlwg yn cydnabod ei bod yn sefyllfa anodd a gofidus iawn sydd wedi arwain pobl Wcráin i'n gwlad ac ni chymerwyd y penderfyniad i beidio â chaniatáu cwarantin yn y cartref yn ysgafn. Rwyf wedi gwneud hyn i ddiogelu iechyd y cyhoedd ac iechyd ein hanifeiliaid yma yng Nghymru. Rydych yn nodi un achos unigol; nid wyf yn ymwybodol o'r manylion hynny. Fodd bynnag, rwyf am ddweud mai'r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion sy'n gyfrifol am sicrhau bod yr holl waith papur yn gywir. Felly, os yw'r gwaith papur yn gywir, ni allaf weld pam y byddem yn gwrthod hynny. Rwy'n hapus iawn—. Os hoffech ysgrifennu ataf, rwy'n ymwybodol eich bod wedi ysgrifennu ataf eisoes ynglŷn ag etholwr, mewn perthynas ag anifeiliaid anwes o Wcráin rwy'n credu—nid wyf yn gwybod ai'r un un ydyw, ond os hoffech ysgrifennu ataf, fe wnaf edrych arno fel mater o frys.

Photo of Samuel Kurtz Samuel Kurtz Conservative

(Cyfieithwyd)

Rwy'n ddiolchgar am hynny, Weinidog, a byddaf yn mynd ar drywydd hynny'n ysgrifenedig gyda chi.

Yn olaf, hoffwn dynnu eich sylw at y digwyddiad 'Dathlu Cymru Wledig' diweddar, a gynhaliwyd ar faes y Sioe Frenhinol yn gynharach y mis hwn, digwyddiad y nododd datganiad i'r wasg eich Llywodraeth ei fod yn gyfle

'i ddysgu'r gwersi o lwyddiannau niferus y CDG'— cynllun datblygu gwledig a feirniadwyd yn flaenorol gan Swyddfa Archwilio Cymru. Nawr, roedd cost ariannol y digwyddiad hwn dros £85,000, y cadarnhawyd ei fod wedi'i ariannu drwy gyllideb cymorth technegol y rhaglen datblygu gwledig. Mewn datganiad i'r wasg, fe ddywedoch chi fod tua 200 o bobl wedi mynychu'r digwyddiad, gan olygu bod y gwariant oddeutu £425 y pen. Nawr, o gofio bod arian cyhoeddus wedi'i ddefnyddio i ariannu'r digwyddiad hwn, byddwn yn disgwyl i'r digwyddiad gael ei gynnal er budd y rhai sy'n gwneud ceisiadau i Taliadau Gwledig Cymru. Fodd bynnag, nid oedd cael cyfeirnod cwsmer yn un o'r rhagofynion ar gyfer mynychu. Os na allwn fesur nifer y mynychwyr a oedd yn derbyn arian drwy'r cynllun datblygu gwledig, h.y. y rhai a all ddysgu gwersi i ni ynglŷn â chyllid y cynllun, pa fetrig a ddefnyddiwyd i fesur llwyddiant y gynhadledd hon? Ac er mwyn bod yn dryloyw, sut rydych yn dangos bod y digwyddiad hwn yn darparu gwerth am arian i drethdalwyr Cymru?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 2:34, 29 Mehefin 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch. Wel, rwy'n credu y dylwn eich cywiro pan ddywedwch fod Swyddfa Archwilio Cymru wedi beirniadu'r rhaglen datblygu gwledig—roedd cannoedd a channoedd a channoedd o gynlluniau yn llythrennol, ac mae'r manteision i'n cymunedau gwledig, yn fy marn i, yn amlwg iawn mewn llawer iawn o achosion.

Credaf fod y digwyddiad a gynhaliwyd, y gynhadledd, a'r digwyddiad BlasCymru a gynhaliwyd drws nesaf i'r gynhadledd, wedi bod yn llwyddiannus iawn. Yr hyn yr oeddwn am ei wneud oedd siarad â phobl. Nid wyf yn gwybod a oeddech yn bresennol eich hun, ond roeddwn am siarad â phobl a oedd wedi bod yn derbyn cyllid datblygu gwledig—pa fudd yr oeddent wedi'i gael ohono. Roedd rhai o'r cynlluniau, a rhai o'r rhaglenni—roedd y bobl y siaradais â hwy wedi bod yn eu gwneud ers tua 10 mlynedd, felly roedd cyfoeth o ddata a thystiolaeth, ac yn amlwg, trafodaethau anecdotaidd hefyd, rwy'n derbyn, i'n helpu wrth inni gyflwyno'r rhaglen olynol. Yr hyn y gofynnais i swyddogion ei wneud yw tynnu hynny i gyd at ei gilydd mewn dogfen, ac os gallaf, byddaf yn sicr yn ei chyhoeddi. 

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:35, 29 Mehefin 2022

Cwestiynau nawr gan lefarydd Plaid Cymru, Mabon ap Gwynfor. 

Photo of Mabon ap Gwynfor Mabon ap Gwynfor Plaid Cymru

Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Dwi am godi mater dwi wedi codi o'r blaen, os caf i. Mae'r cynnydd aruthrol mewn prisiau porthiant, tanwydd a gwrtaith yn taro'n ffermwyr ni yn galed iawn ar hyn o bryd. Mae yna ddiffyg calch mewn rhai ardaloedd. Mae prinder disel coch, sydd wedi cynyddu 50 y cant mewn blwyddyn, ac mae pris gwrtaith wedi mwy na threblu ers y llynedd. Mae yna ddiffyg argaeledd cynhwysion bwyd anifeiliaid, fel indrawn, neu maize fel dwi wedi dysgu heddiw, a phrydau blodau haul. Ac mae'r bwrdd datblygu amaeth wedi amcangyfrif y bydd pris dwysfwydydd porthiant yn cynyddu 40 y cant. O ganlyniad, mae ffermwyr eisoes yn edrych i addasu eu cynlluniau hadu a phlannu.

Mae'r arwyddion i gyd yma o'r potensial inni weld problemau cynhyrchu a chyflenwi bwyd ar y gorwel. Fel soniodd fy nghyfaill Llyr Gruffydd ddoe, ym mis Mawrth fe gyhoeddodd Llywodraeth Iwerddon gynllun tyfu cnydau gwerth €12 miliwn, ymhlith nifer o gamau eraill. Mae angen cynllun arnom ni yma er mwyn osgoi argyfwng bwyd, ynghyd ag argyfwng lles anifeiliaid. Dylai trafferthion diweddar ffermydd moch fod yn rhagrybudd o hynny. Mae'r atebion a gafwyd ddoe yn dangos nad oes yna gynllun penodol mewn lle ar gyfer sicrhau diogelwch porthiant. Felly, a oes bwriad gan y Llywodraeth i ddatblygu cynllun i fynd i'r afael â'r argyfwng porthiant anifeiliaid sy'n wynebu ffermwyr y gaeaf hwn? Wedi'r cyfan, mae'n well paratoi rŵan na phanicio wedyn.

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 2:36, 29 Mehefin 2022

(Cyfieithwyd)

Wel, nid wyf yn credu bod unrhyw banig, ac yn sicr, yn y trafodaethau a gefais gyda rhanddeiliaid, gyda fy nghyd-Weinidogion, gyda'r undebau ffermio, ac yn sicr y trafodaethau y mae swyddogion wedi'u cael, nid wyf yn credu mai 'panig' yw'r gair cywir i'w ddefnyddio o gwbl. Mae llawer o'r grymoedd hyn yn nwylo Llywodraeth y DU, megis tanwydd, er enghraifft, felly mae'r trafodaethau hynny'n mynd rhagddynt. Cyfarfûm ddoe i drafod mater arall gyda'r Gweinidog Gwladol yn Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig, ac rydym yn mynd i barhau i gael trafodaethau ynghylch materion tanwydd, bwyd a gwrtaith. Yn Sioe Frenhinol Cymru, byddwn yn cael cyfarfod grŵp rhyngweinidogol, lle byddwn yn parhau i'w cael.

Mae fy swyddogion yn rheolaidd yn mynychu'r grŵp monitro'r farchnad y mae Llywodraeth y DU wedi'i gydlynu gyda gweinyddiaethau datganoledig eraill fel y gallwn fonitro prisiau ar draws pob sector amaethyddol, ac yn sicr, y cynlluniau a gyflwynwyd gennym ym mis Chwefror eleni. Ac mae rhai cynlluniau ar agor yn awr; bydd mwy o gynlluniau'n agor yn sgil y £237 miliwn y cyfeiriais ato mewn ateb cynharach. Mae rhywfaint o'r cyllid hwnnw—mae ffermwyr eisoes yn dweud ei fod yn eu helpu gyda'u cynlluniau, yn enwedig rheoli maethynnau a gwasgaru gwrtaith. Soniais mewn ateb cynharach i Sam Rowlands y gall ffermwyr sy'n rhan o gynllun Glastir, er enghraifft, gyflwyno cais rhanddirymiad. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, hyd yma, nid oes neb wedi gwneud hynny eto, ond mae'r rhain i gyd yn llwybrau sy'n agored iddynt. 

Photo of Mabon ap Gwynfor Mabon ap Gwynfor Plaid Cymru 2:38, 29 Mehefin 2022

Diolch yn fawr i chi am yr ateb hynny. Os caf fynd ymlaen i'r pwynt nesaf, un peth sy'n wych am y swydd yma, wrth gwrs, yw bod rhywun yn dysgu rhywbeth newydd bob dydd, a dwi wedi dysgu yn ddiweddar iawn mai 'y clafr' ydy'r term am sheep scab. Felly, dwi am ofyn cwestiwn ar y clafr.

Fel dŷn ni'n gwybod, y clafr ydy un o'r clefydau mwyaf heintus mewn defaid yng Nghymru, ac fe'i nodwyd fel blaenoriaeth i glefydau gan grŵp fframwaith iechyd a lles anifeiliaid Cymru. Mae'n costio tua £8 miliwn y flwyddyn i ddiwydiant defaid y Deyrnas Gyfunol, sy'n cynnwys 14,000 o daliadau yma yng Nghymru, gyda 9 y cant o ffermwyr defaid yn profi o leiaf un achos o'r clafr y flwyddyn. Mae fframwaith iechyd a lles anifeiliaid Cymru Llywodraeth Cymru, y cynllun gweithredu ar gyfer 2022-24, yn nodi y bydd y grŵp fframwaith yn gweithio gyda'r Llywodraeth ac yn ymgysylltu â ffermwyr defaid a'u milfeddygon i ddatblygu dull sydd wedi cael ei gytuno arno ar y cyd i reoli'r clefyd yma. Mae e hefyd yn nodi y dylai'r dull hwn ganolbwyntio ar atal y clefyd rhag mynd i ddiadelloedd defaid drwy fesurau bioddiogelwch syml ond effeithiol y gall pob fferm ddefaid eu rhoi ar waith yn rhwydd. 

Yn y Senedd ddiwethaf, fe ddywedodd y Gweinidog ei hun fod dileu'r clafr yn flaenoriaeth i'r Llywodraeth, a gwnaed addewid y bydd yna £5 miliwn ar gael i helpu dileu'r clafr ar ffermydd yng Nghymru. A wnaiff y Gweinidog felly roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am y cynnydd a wnaed i ddileu'r clafr yng Nghymru, ac yn fwy penodol, pa asesiad ydych chi wedi'i wneud o effaith y rhaglen £5 miliwn ar y clafr yng Nghymru?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 2:39, 29 Mehefin 2022

(Cyfieithwyd)

Nid yw'r ffigurau gennyf yn fy llaw ar y gostyngiad a welsom yn y clafr. Gwn fod gostyngiad, a byddaf yn sicr yn ysgrifennu at yr Aelod ynglŷn â hynny. Yr hyn sy'n bwysig iawn yn fy marn i, os ydym am ddileu'r clafr, yw ein bod yn gweithio'n galed iawn mewn partneriaeth â'r sector amaethyddol. Cofiaf ymweld â fferm—roeddwn yn mynd i ddweud y llynedd, ond mae'n debyg nad yw hynny'n wir am ei fod cyn COVID, felly mae'n debyg ei fod tua thair blynedd yn ôl—fferm yn y canolbarth a oedd wedi llwyddo i ddileu'r clafr o'u fferm. Credaf ei bod yn bwysig iawn fod yr arferion gorau'n cael eu rhannu rhwng ein ffermwyr, ond rwy'n derbyn ei bod yn ymdrech ar y cyd rhyngom.

Fe wneuthum roi arian. Roedd y cyllid y gallwn ei roi ychydig yn llai na £5 miliwn. Yn sicr, ni allais roi cymaint ag yr oeddwn wedi bwriadu ei wneud, ac roedd hynny'n bendant oherwydd y pandemig COVID a'r ffordd y bu'n rhaid inni ailddyrannu rhywfaint o gyllid. Ond unwaith eto, fe roddaf y manylion mewn llythyr at yr Aelod.