Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Laura Anne Jones.

Diolch, Lywydd. Weinidog, sefais yma yn ôl yn 2021 pan ddeuthum i'r Senedd hon am y tro cyntaf, y Senedd ddiwethaf, ac er fy mod ar y pwyllgor addysg, fe ddeuthum yn hwyr i'r adolygiad, ond fe wrandewais ar y dystiolaeth a chredu'r Llywodraeth pan ddywedasant eu bod eisiau newid addysg cydberthynas a rhywioldeb er gwell, rhywbeth yr oedd ei angen yn fawr. Fe nodais fy mhrofiad fy hun o addysg cydberthynas a rhywioldeb, a amlygodd, yn debyg i brofiad llawer o rai eraill, fod gwir angen newid yn y maes hwn. Cytunai pawb fod angen i'r hyn a gyflwynid fod yn ffeithiol, ac yn bwysicaf oll, yn briodol i oedran. Fe siaradais ar fater addysg cydberthynas a rhywioldeb o fewn wythnosau i ddychwelyd, ac yn ôl bryd hynny, fe ddywedais

'Roeddwn i'n amheus...ar y dechrau ac yn anghyfforddus â'r syniad bod fy mab 10 oed yn cael ei addysgu am gydberthynas a rhywioldeb ar y math hwnnw o lefel. Ond ar ôl clywed y dystiolaeth a gwrando ar bobl drwy gydol proses y pwyllgor o graffu ar hyn, rwyf bellach yn gyfforddus â'r hyn y byddai fy mab o bosibl yn cael ei addysgu yn ei gylch.'

Flynyddoedd ers hynny, mae'n ymddangos bod sail i fy mhryderon gwreiddiol. Yr hyn a welwn yw plant a phobl ifanc yn dod i gysylltiad â deunydd nad yw'n briodol i'w hoedran ac sydd eisoes yn cael effaith negyddol ar ein pobl ifanc. Efallai fod y cod addysg cydberthynas a rhywioldeb yn rhy hyblyg, Weinidog, yn rhy agored i wahanol ffyrdd o'i gyflwyno a'r ffocws arno gan ysgolion ledled Cymru. Weinidog, mae gennych gyfle i symleiddio'r canllawiau i warchod ac addysgu ein plant gyda ffeithiau a gwybodaeth sydd, fel y bwriadwyd iddynt ei wneud yn wreiddiol, yn rhoi'r wybodaeth sydd ei hangen ar ein plant i lywio'u ffordd drwy gyfnod dryslyd a datblygu i fod yn oedolion a'r cyfan sy'n mynd gyda hynny. Onid ydych chi'n cytuno, Weinidog, fod y canllawiau'n rhy llac o bosibl, a hyd yma, nad ydynt yn sicrhau'r wybodaeth ddiogel, seiliedig ar ffeithiau a addawyd i'n pobl ifanc i sicrhau bod perthnasoedd boddhaus a diogel yn cael eu cyflwyno?

Mae'n bwysig iawn fod pobl ifanc yng Nghymru yn cael addysg sy'n eu galluogi i ymdopi â'r byd lle'r ydym yn byw ac yn deall yr heriau y mae pobl ifanc yn eu hwynebu, heriau nad oeddwn i yn sicr yn eu hwynebu pan oeddwn i eu hoedran hwy, a dyna bwrpas ac effaith sylfaenol y cod a'r canllawiau addysg cydberthynas a rhywioldeb. Bydd yr Aelod yn ymwybodol iawn fod dadl gyhoeddus wedi'i hysgogi gan nifer o bobl sy'n awyddus i rannu camwybodaeth mewn perthynas ag effaith y cod a'r canllawiau, a byddwn wedi gobeithio y gallai fod wedi gallu gwrthsefyll y demtasiwn i gefnogi'r gyfres gamarweiniol honno o honiadau.

Mae'r cod yn glir iawn, ac yn y ffordd y dywedodd hi yn ei chwestiwn, mae'n benodol iawn ynglŷn â'r cyfyngiadau a'r gofynion sy'n berthnasol i addysgu addysg cydberthynas a rhywioldeb ar wahanol gamau datblygiadol. Hoffwn wahodd unrhyw Aelod, neu'n wir unrhyw aelod o'r cyhoedd sydd â diddordeb yn y maes, i ddarllen y cod ei hun, ac i beidio â chredu rhai o'r honiadau a wneir yn ei gylch. Mae'n destun sensitifrwydd mawr, ac nid wyf yn credu—. Mae'r Aelod yn honni bod hyn eisoes yn rhywbeth y mae hi'n poeni yn ei gylch. Pythefnos sydd wedi mynd heibio ers cyflwyno'r cwricwlwm newydd. Felly, nid cynnyrch system addysg Cymru yw'r deunydd y mae rhai o'r grwpiau sy'n ceisio camliwio'r sefyllfa yn siarad amdano, ac rwy'n gobeithio y daw o hyd i ffordd o ymwrthod â'r honiadau hynny.

Weinidog, nid wyf yn cefnogi'r sylwadau hynny; rwy'n siarad fel rhiant fy hun i un sydd bron yn eu harddegau ac o'r hyn a glywais ar hyd a lled Cymru. Fel llawer o rieni ar hyd a lled Cymru, rwy'n teimlo siom enfawr hyd yma ynghylch yr hyn a glywaf sy'n cael ei gyflwyno ar lawr gwlad. Rwy'n ofni bod yr hyn sy'n digwydd yn cael yr effaith groes i'r hyn a fwriadwyd, ac roeddem i gyd eisiau'r un peth. Mewn gwirionedd, mae yna effaith andwyol. effaith sydd eisoes i'w gweld yn niweidiol, ar rai plant, gyda rhai'n gweld yr hyn sy'n cael ei ddysgu fel jôc oherwydd ei fod wedi mynd i eithafion, yn hurt, ac mae wedi cynyddu rhai achosion o fwlio. Dyma rwy'n ei glywed gan blant.

Mae'n hynod siomedig nad yw'r dysgu priodol, seiliedig ar ffeithiau a oedd ei eisiau a'i angen yn cael ei gyflwyno. Weinidog, a wnewch chi ymrwymo i adolygu cynnwys addysg cydberthynas a rhywioldeb sy'n cael ei ddysgu yng Nghymru gan roi syniad i ni sut y'i cyflwynir a'r hyn a gyflwynir mewn gwirionedd wrth inni fynd drwy'r tymor hwn? Diolch.

Mae natur generig honiadau'r Aelod, diffyg penodoldeb, y dull bras o ymwneud â'r cwestiwn hwn yn anhygoel o ddi-fudd. Mae'r cwricwlwm wedi bod yn cael ei ddysgu ers mater o ddyddiau yn yr ysgolion mewn gwirionedd, felly byddai gennyf ddiddordeb mewn clywed ganddi naill ai yn y Siambr neu ar wahân ynghylch manylion yr hyn y mae'n cyfeirio ato. Rwy'n credu ei bod yn ddyletswydd ar bob un ohonom i fod yn ofalus ac yn wyliadwrus ynglŷn â sut y gwnawn honiadau yn y lle hwn.

Yn sicr, ni fyddaf yn ymrwymo i adolygu'r cod. Mae'r cod y mae'r Senedd hon wedi'i gymeradwyo yn cael ei gyflwyno mewn ysgolion yng Nghymru, yn cael ei wneud felly gan athrawon sydd wedi ymrwymo i lesiant a lles y bobl ifanc y maent yn eu dysgu, ac rwy'n sefyll gyda hwy i wneud yn siŵr fod y bobl ifanc hynny'n cael cwricwlwm llawn sydd wedi'i lunio ar gyfer eu cadw'n ddiogel ac yn iach.

Weinidog, rwy'n cytuno'n llwyr â chi; mae ei angen arnom i gadw plant yn ddiogel ac yn iach. Yr hyn sy'n amlwg yw bod Stonewall, grŵp a gâi ei edmygu ac a dorrai dir newydd ar un adeg, yn amlwg â gafael haearnaidd ar gynghori'r Llywodraeth hon, rhywbeth sydd ynddo'i hun yn codi pryderon pan fyddant yn ystyried bod plant mor ifanc â thair oed yn gallu penderfynu eu bod yn drawsrywiol. Mae nifer o grwpiau wedi mynegi pryderon fod plant a phobl ifanc yng Nghymru yn cael eu gwneud yn agored i syniadau ymhell y tu hwnt i'w hystod oedran ar adeg mor hawdd gwneud argraff arnynt ar eu taith i ddod yn oedolion. Dyma oedd fy mhrif bryderon yn wreiddiol, ond mae gennyf hyder y gwnaiff y Llywodraeth hon ddefnyddio'r cyfle hwn i ehangu darpariaeth addysg cydberthynas a rhywioldeb er lles. Efallai fod angen inni ailystyried rhoi'r gallu i rieni optio allan os ydynt yn parhau i fod yn bryderus dros weddill y tymor hwn.

Ac am siom yw hyn o ystyried ewyllys da y Senedd ddiwethaf a'r awydd cytûn i sicrhau ei fod yn cael ei gyflwyno mewn ffordd briodol nad yw'n ddryslyd i'n pobl ifanc. Rwy'n teimlo'n siomedig, ac rwyf am i chi dawelu meddyliau pobl heddiw, Weinidog, os yw rhieni eisiau gweld beth sy'n cael ei ddysgu i'w plant ym mhob ysgol, y byddant yn gallu gweld y deunydd a gaiff ei ddefnyddio mewn ystafelloedd dosbarth, i dawelu eu hofnau neu i weld beth sy'n digwydd mewn gwirionedd. Ac os nad ydynt yn fodlon â'r cynnwys y mae eu plentyn yn ei dderbyn, a fyddech chi'n gadael iddynt optio allan?

Nid yw honiadau cyffredinol gan yr Aelod yn creu realiti newydd ar lawr gwlad. Mae hi'n haeru bod yna ddryswch; mae hi'n haeru llawer o bethau yn ei chyfraniad heddiw. Gadewch i ni edrych ar y dystiolaeth mewn gwirionedd.

Mae’r Aelod yn ymwybodol fod y cod eisoes yn ei gwneud yn ofynnol i ysgolion ymgysylltu â rhieni mewn perthynas â chynnwys y cwricwlwm addysg cydberthynas a rhywioldeb, ac mae ysgolion yn gwneud hynny. Mae'n greiddiol i ofynion y cod a'r canllawiau y dylai hynny ddigwydd, ac mae hynny mewn gwirionedd yn gyson â'n hymagwedd at y cwricwlwm yn gyffredinol. Mae ysgolion ar daith i gyflwyno addysg cydberthynas a rhywioldeb sy'n fwy gwybodus ac addas i oedran ar draws ein system ysgolion. Rwyf eisiau eu cefnogi i wneud hynny. Gallant fanteisio ar y cod, mae ganddynt y canllawiau, ac mae ganddynt fwyfwy o adnoddau i'w galluogi a'u cefnogi i wneud hynny. Mae pob ysgol yn gwybod bod angen iddynt ymgysylltu â rhieni mewn perthynas â’r mater hwn ac maent yn gwneud hynny. Dyna’r ffordd orau o wneud yn siŵr fod ein pobl ifanc yn cael yr addysg sydd ei hangen arnynt.

Cwestiynau nawr gan lefarydd Plaid Cymru, Heledd Fychan.

Diolch, Llywydd, a diolch, Weinidog. Hoffwn innau ganolbwyntio ar addysg cydberthynas a rhywioldeb, ond o ongl hollol, hollol wahanol. Hoffwn groesawu'r datganiad ysgrifenedig gwnaethoch gyhoeddi dros yr haf parthed honiadau camarweiniol ynglŷn ag addysg cydberthynas a rhywioldeb, a gresyn bod llefarydd yr wrthblaid wedi cerdded allan heb i ni gael y drafodaeth yma rŵan.

Gwn eich bod wedi gofyn i'r grŵp sydd yn lledaenu honiadau camarweiniol roi'r gorau i ddosbarthu'r wybodaeth ffug hon, ac rwyf yn cytuno â'r hyn y dywedoch o ran tactegau ymosodol y grŵp hwn. Mae'n fy arswydo innau, yn arbennig o weld yr hyn sydd wedi digwydd yng Ngwynedd wedi ei dargedu at yr aelod cabinet, Beca Brown. Serch hynny, fel rydych yn gwybod, mae'r grŵp hwn yn parhau gyda'i ymgyrch, gyda chyfres o gyfarfodydd wedi eu trefnu ledled Cymru dros yr wythnosau nesaf.

Gwn fod camau wedi eu cymryd yn barod gan y Llywodraeth, ond pa gamau eraill fydd y Llywodraeth yn eu cymryd i sicrhau diogelwch cynghorwyr, staff awdurdodau lleol ac athrawon, wrth i'r elfen hon o'r cwricwlwm newydd gael ei chyflwyno?

Mae'r Aelod yn gwneud pwynt pwysig yn y cwestiwn olaf. Rŷn ni'n gweithio gyda'n partneriaid yn gyffredinol i sicrhau bod y wybodaeth iawn ar gael a bod canllawiau ar gael i allu mynd i'r afael â hyn. Mae wir yn bwysig—ac mae'n drueni nad yw llefarydd y Ceidwadwyr yma i glywed hyn eto—mae wir yn bwysig bod y drafodaeth gyhoeddus ynghlwm â'r maes polisi hwn yn digwydd mewn ffordd sydd yn gyfrifol ac yn seiliedig ar ffeithiau yn hytrach na honiadau.

Cytuno'n llwyr, Weinidog, a diolch am yr ateb hwnnw. Mae'n amlwg bod y grŵp yn targedu rhieni gyda'i ymgyrch o gam-wybodaeth, ac hyd yn oed Aelodau o'r Senedd fe ymddengys. Nodaf fod y Llywodraeth wedi creu canllaw i'r cwricwlwm i rieni a gofalwyr, a dogfen dwi'n credu sy'n wych ac yn egluro'r newidiadau yn effeithiol. Ond, o siarad â nifer o rieni a gofalwyr, prin neb sydd wedi gweld yr adnodd pwysig hwn.

Sut felly ydych chi am sicrhau bod pob rhiant a gofalwr yn derbyn copi o'r taflenni hyn, ac yn cefnogi ysgolion i egluro'r newidiadau, rhag ofn eu bod hwythau hefyd yn cael eu bygwth gan y rhai sy'n ymgyrchu yn erbyn y newidiadau? Mae angen sicrhau bod pob plentyn yn elwa o'r newidiadau hyn, ac ofnaf fod yna nerfusrwydd ac ofn o ran cyflwyno'r pwnc hwn os ydy'r ymgyrch hon yn parhau i fynd rhagddi.

Wel, dyna yw'r risg, fel mae'r Aelod yn dweud. Dyna pam mae e mor bwysig bod y drafodaeth yn digwydd mewn ffordd gymedrol, ffeithiol, oherwydd mae amryw o heriau o flaen athrawon ar hyn o bryd. Rydym ni wedi cyflwyno cwricwlwm o'r newydd ac mae angen sicrhau eu bod nhw'n cael y gefnogaeth sydd ei hangen er mwyn gwneud hynny mewn ffordd sydd yn llwyddiannus yn y maes hwn ac ym mhob maes arall.

Rydyn ni'n gweithio gyda'r awdurdodau lleol a gyda'r consortia i edrych ar beth allwn ni ei wneud i gefnogi rhieni ymhellach yn hyn o beth. Hyd yn hyn, rydyn ni wedi sicrhau bod playlist penodol ar gael ar Hwb, sydd yn cynnwys ystod o adnoddau mewn 12 iaith i sicrhau bod yr awdurdodau lleol ac ysgolion yn cael eu cefnogi ac i hwyluso'r gwaith y maen nhw eisoes yn ei wneud i weithio gyda rhieni a'r gymuned ehangach i sicrhau bod pawb yn deall beth sy'n digwydd ar lawr gwlad go iawn, yn hytrach na beth sy'n cael ei honni.