Cwestiynau Heb Rybudd gan Lefarwyr y Pleidiau

2. Cwestiynau i’r Gweinidog Materion Gwledig a Gogledd Cymru, a’r Trefnydd – Senedd Cymru am 2:38 pm ar 28 Medi 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:38, 28 Medi 2022

Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Darren Millar.

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Weinidog, yn rhinwedd eich swydd fel Gweinidog gogledd Cymru, pa drafodaethau rydych chi wedi'u cynnal gyda'r diwydiant twristiaeth yn y rhanbarth ynglŷn â chynigion eich Llywodraeth ar gyfer ardoll twristiaeth?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Nid wyf wedi cynnal unrhyw drafodaethau penodol gydag unrhyw faes o fewn y diwydiant twristiaeth yng ngogledd Cymru. Mae'n rhaid imi ddweud, dros yr haf, ychydig o'r sefydliadau a'r busnesau y gwneuthum eu cyfarfod—treuliais amser ym mhob ardal awdurdod lleol, a hwy oedd yn dewis pwy y byddwn yn cyfarfod â hwy—fe wnaeth rhai pobl ofyn imi ynglŷn â'r ardoll ymwelwyr. Ni chefais unrhyw drafodaethau penodol, ond yn amlwg, fe wneuthum drosglwyddo pryderon, a hefyd, mae'n rhaid imi ddweud, fe wneuthum gyfarfod â busnesau a oedd yn cymeradwyo'r hyn yr ydym wedi argymell ei wneud.

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative 2:39, 28 Medi 2022

(Cyfieithwyd)

Weinidog, bydd llawer o bobl yn ei chael hi'n gwbl syfrdanol, o ystyried pwysigrwydd y diwydiant twristiaeth a lletygarwch yng ngogledd Cymru, nad ydych chi wedi cyfarfod yn benodol â busnesau er mwyn trafod y dreth bosibl bwysig hon arnynt. Mae Go North Wales yn cynrychioli 15,000 o fusnesau ar draws gogledd Cymru, ac fe fyddwch chi'n gwybod eu bod wedi mynegi llawer o bryder. A wnewch chi gytuno i ymuno â mi mewn cyfarfod gyda Go North Wales, a chynrychiolwyr eraill o'r diwydiant twristiaeth, er mwyn ichi glywed ganddynt hwy o lygad y ffynnon am effaith andwyol bosibl y dreth gosbol a diangen hon ar dwristiaid sy'n aros dros nos yng Nghymru, a'r effaith y gallai ei chael ar swyddi a bywoliaeth pobl yn y rhanbarth?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Nid ydynt wedi gofyn i mi am gyfarfod. Yn amlwg, efallai fod busnesau wedi trafod y peth gyda'r Gweinidog perthnasol yn hytrach na gyda fi, sydd â'r cyfrifoldeb cyffredinol am ogledd Cymru. Fel y dywedais, fe wnaeth rhai busnesau ei grybwyll—o'i blaid ac yn ei erbyn—a dywedais y byddwn yn dwyn eu sylwadau i sylw'r Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol. Byddwn yn hapus iawn pe bai Go North Wales yn fy nghyfarfod, os gofynnant am wneud hynny; byddwn yn hapus iawn i wneud hynny. Mae gennyf ddyddiau ar gyfer gogledd Cymru os mynnwch, pan fyddaf yn gwneud ymweliadau—maent yn tueddu i fod ar ddydd Iau—pan fyddaf yn canolbwyntio ar ardaloedd penodol. Byddaf yng ngogledd Cymru yn gwneud hynny yfory, felly os ydynt am ofyn am gyfarfod i drafod y mater, rwy'n hapus iawn i wneud hynny. 

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative 2:40, 28 Medi 2022

(Cyfieithwyd)

Rydych chi'n cadw dweud nad chi yw'r Gweinidog perthnasol. Chi yw eu Gweinidog perthnasol; chi yw Gweinidog gogledd Cymru, ac mae pobl yn disgwyl i chi godi llais dros ogledd Cymru o amgylch bwrdd y Cabinet ac ymwneud â busnesau yn y gogledd pan fydd mater mor bwysig yn codi yn eu mewnflwch. Mae miloedd, miloedd lawer, degau o filoedd o swyddi yn ddibynnol ar y diwydiant twristiaeth a'r fasnach dwristiaeth yn y rhanbarth. A gadewch imi fod yn glir wrthych chi a'r cyd-Aelodau yn y Cabinet sy'n eistedd o amgylch y bwrdd: ni allwch gefnogi treth dwristiaeth a bod o blaid yr economi yng ngogledd Cymru; ni allwch gefnogi treth twristiaeth a chefnogi busnesau yng ngogledd Cymru; ni allwch fod o blaid treth dwristiaeth a chefnogi swyddi yng ngogledd Cymru. Mae arnaf ofn mai'r un hen stori yw hi gan y Blaid Lafur hon: o blaid trethiant, yn erbyn twf; o blaid trethiant, yn erbyn busnes; ac o blaid trethiant—ac mae arnaf ofn—yn erbyn gogledd Cymru. Dyna a gawn gan y Llywodraeth yma, ac mae'n hen bryd i'r stori honno newid. Rwy'n ddiolchgar am y cyfle y sonioch chi y byddwch yn manteisio arno i gyfarfod â chynrychiolwyr o'r diwydiant twristiaeth yng ngogledd Cymru i wrando ar eu safbwyntiau. 

Un cwestiwn olaf, os caf. Un o'r pethau y mae'r diwydiant twristiaeth yn ei ddweud sy'n llygedyn o obaith ar y gorwel iddynt hwy yn y blynyddoedd i ddod yw'r potensial a ddaw yn sgil dynodi ardal o harddwch naturiol eithriadol bryniau Clwyd a dyffryn Dyfrdwy yn barc cenedlaethol—rhywbeth y bûm yn ei godi ers dros ddegawd, wrth gwrs, fel rhywbeth y gallai'r Llywodraeth ei wneud i hybu'r diwydiant twristiaeth yn y rhanbarth. Chi yw'r Gweinidog sy'n uniongyrchol gyfrifol am wthio'r mater penodol hwnnw yn ei flaen, ond ychydig iawn a glywsom am y cynnydd sy'n cael ei wneud. Pa sicrwydd y gallwch ei roi i ni fod hynny'n mynd i gael ei gyflawni o fewn tymor y Llywodraeth hon, ac a wnewch chi ddweud wrthym ble rydych chi arni ar hynny?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 2:42, 28 Medi 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch. Fe atebaf y pwynt hwnnw yn gyntaf. Fel y dywedwch, mae newydd ddod yn ôl i fy mhortffolio yr wythnos diwethaf. Gofynnais am gyfarfod gyda Cyfoeth Naturiol Cymru. Ar y gwaith a wnaeth y Gweinidog Newid Hinsawdd gyda CNC, rwy'n gwybod bod adnoddau sylweddol wedi eu rhoi mewn perthynas â sicrhau ein bod yn cael y parc cenedlaethol hwnnw. Yn amlwg, roedd yn ymrwymiad ym maniffesto fy mhlaid; mae bellach yn ymrwymiad yn y rhaglen llywodraethu. Mae'n rhywbeth y mae'r Prif Weinidog yn awyddus iawn i'w weld yn nhymor y Llywodraeth hon, ac rydym yn disgwyl ei weld yn nhymor y Llywodraeth hon. Ac rwyf wedi gofyn am gyfarfod, sydd heb ddigwydd hyd yma, ond mae yn fy nyddiadur, rwy'n meddwl, o fewn y tair neu bedair wythnos nesaf. Felly, byddaf yn hapus iawn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau pan fyddaf wedi cael y cyfarfod hwnnw. 

Ar eich pwynt cyntaf, ni allaf gyfarfod â phob busnes i drafod pob polisi pob cyd-Aelod Cabinet ar draws y portffolio, ac rwy'n siŵr y byddwch yn deall hynny. Ond fel Gweinidog gogledd Cymru, fel rwy'n dweud, rwy'n treulio dyddiau penodol ar ogledd Cymru, ac os oes unrhyw fusnes am ysgrifennu ataf, yn amlwg mae croeso mawr iddynt wneud hynny. Ac fe wneuthum drafod yr ardoll ymwelwyr gyda sawl busnes dros yr haf. Er enghraifft, ymwelais â Dylan's yn Llandudno er mwyn trafod eu cynllun prentisiaethau, a manteisiais ar y cyfle'n rhagweithiol i ofyn eu barn. 

Mae'n ymddangos eich bod chi'n meddwl ei fod yn beth drwg iawn. Rwy'n anghytuno. Mae gennym drethi twristiaeth. Roedd treth dwristiaeth yn bodoli lle'r euthum ar wyliau eleni. A feddyliais i ddwywaith am y peth? Naddo. Nid oedd rhaid i mi feddwl 'Wel, nid af i'r fan honno am fod ganddynt dreth twristiaeth.' Os caiff y trethi hynny eu gwario'n ddoeth, bydd yn hwb mawr i dwristiaeth yng ngogledd Cymru, felly rwy'n anghytuno'n sylfaenol gyda chi ynglŷn â'r yr hyn a ddywedoch chi, yn enwedig am y Blaid Lafur a'r ffordd yr ydym yn trin busnesau. Wrth gwrs ein bod ni o blaid gogledd Cymru; ni fyddech yn disgwyl i mi ddweud unrhyw beth arall. Rwy'n dod o ogledd Cymru ac rwy'n falch iawn fy mod yn dod o ogledd Cymru, ac nid yw hyn yn ddrwg, fel rydych chi i'ch gweld yn ei bortreadu. 

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:44, 28 Medi 2022

Llefarydd Plaid Cymru, Mabon ap Gwynfor. 

Photo of Mabon ap Gwynfor Mabon ap Gwynfor Plaid Cymru

Diolch yn fawr iawn. Dwi am gychwyn efo cwestiwn am y diciâu, Llywydd. Mae'r ystadegau diweddaraf am niferoedd—

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Mae'n ddrwg gennyf, Lywydd, rwy'n cael problemau; mae sŵn ofnadwy ar fy mhorthiant sain ac ni allaf glywed. 

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Tybed a yw hynny i'w wneud â'r dŵr a gafodd ei golli ynghynt yn y cyfarfod. [Chwerthin.]

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Efallai fod modd newid y clustffonau. 

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Mae'n ddrwg gennyf. Neu a fyddai modd imi wrando yn rhywle arall?

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Byddai. Pam na wnewch chi symud?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Mae'n ddrwg gennyf.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Fe wnaiff Mabon aros ac ailadrodd yn awr.

Photo of Mabon ap Gwynfor Mabon ap Gwynfor Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Gwnaf. Dim problem.

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 2:45, 28 Medi 2022

(Cyfieithwyd)

Nid wyf yn credu mai'r clustffonau sydd ar fai, oherwydd nid oedd y rheini ar y stand.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Cymerwch eich amser.

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Ymddiheuriadau.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Na, mae'n iawn.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

Mabon ap Gwynfor i ddechrau eto.

Photo of Mabon ap Gwynfor Mabon ap Gwynfor Plaid Cymru

Os cawn ni wirio ei fod yn gweithio.

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Popeth yn iawn.

Photo of Mabon ap Gwynfor Mabon ap Gwynfor Plaid Cymru

Eisiau cychwyn efo'r diciâu oeddwn i. Mae'r ystadegau diweddaraf am niferoedd yr haint yng Nghymru i'w croesawu. Mae'r niferoedd absoliwt yn lleihau ac rydyn ni wedi gweld yr haint yn haneru yn ei niferoedd yma dros y 12 mlynedd ddiwethaf. Ond, y newyddion llai calonogol ydy bod yr haint wedi dechrau ymddangos mewn ardaloedd newydd o Gymru, megis yng ngogledd Conwy a sir Ddinbych, a phryder ei fod yn dod i fewn i Bennal yn ne Meirionnydd. Fe wyddoch gystal ag unrhyw un arall am y niwed enbyd y mae'r diciâu yn ei gael ar nid yn unig yr anifeiliaid ond hefyd ar iechyd meddwl pawb sydd ynghlwm â'r gyr o wartheg, boed yn ffarmwr neu'n ffariar.

Os am atal y diciâu, mae'n rhaid atal ei ledu. Rhaid cymryd camau i'w rwystro rhag cyrraedd tir newydd a'i gyfyngu a'i leihau yn y tiroedd lle mae'n bodoli. Yr allwedd i hynny ydy addysgu a chymorth. Felly, mae'n bryder clywed bod y niferoedd sydd yn defnyddio adnodd Cymorth TB Cymru yn isel iawn, tra, yn Lloegr, fod clod mawr yn cael ei roi i wasanaeth TBAS, y TB Advisory Service, efo nifer uchel o ddefnyddwyr. Gwn fod y Gweinidog yn ymwybodol o TBAS, felly pa wersi y mae hi wedi eu dysgu o gynllun TBAS, pa arfer da y mae hi yn ei fabwysiadu ohono, a pha gamau y mae'r Gweinidog yn eu cymryd er mwyn adnabod pam mae'r niferoedd sy'n defnyddio Cymorth TB Cymru mor isel, a sut ydyn ni am weld cynnydd yn y defnydd?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 2:47, 28 Medi 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch. Yn sicr ni fyddem am weld gostyngiad yn nifer y bobl sy'n defnyddio'r gwasanaeth hwn. Efallai eich bod yn ymwybodol fy mod wedi sefydlu grŵp cynghori technegol yn ddiweddar i helpu gyda chymorth cyfannol i'r rhaglen TB, ac rwyf wedi penodi'r Athro Glyn Hewinson, y gwyddoch amdano rwy'n siŵr, i arwain y gwaith hwn. Mae'n ddull cyfannol o weithredu ein rhaglen TB, i ategu'r cymorth a gynigir gennym. Fe fyddwch yn ymwybodol fy mod yn gwneud datganiad yma yn y Siambr bob blwyddyn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau. Fel y dywedwch, rydym wedi gweld gostyngiad addawol yn rhai o'r ystadegau, er nad dyna'r darlun cyflawn, ac rwy'n derbyn hynny. Rydym yn gweld rhai ardaloedd ystyfnig a mannau lle mae'r broblem yn waeth. Yn amlwg, rydych chi'n cyfeirio at ardal lle'r oedd nifer yr achosion yn arfer bod yn eithaf isel ac rydym yn gweld cynnydd yn awr, ac yn sicr, nid ydym am weld hynny. Rwyf wedi gofyn i'r grŵp ystyried, er enghraifft, y drefn brofi TB bresennol i weld a oes unrhyw beth pellach y gallwn ei wneud. Fe fyddwch yn gwybod ein bod wedi cael ymgynghoriad yn gynharach eleni, ond rwy'n credu y gwnaf ofyn i Glyn gael golwg ar beth y gallwn ei wneud. Efallai nad y math o wasanaethau yr ydym yn eu rhoi yw'r hyn y mae pobl ei eisiau. Felly, mae angen inni wneud yn siŵr ei fod yn union yr hyn y maent ei eisiau, oherwydd os nad yw'n gweithio i'r ffermwyr sydd angen y gwasanaethau hynny, yn amlwg nid yw'n mynd i weithio i neb.

Photo of Mabon ap Gwynfor Mabon ap Gwynfor Plaid Cymru 2:48, 28 Medi 2022

Diolch yn fawr iawn i'r Gweinidog am yr ateb. Dwi am droi fy sylw rŵan i'r mater o blannu coed ar ffermydd. Bydd y Gweinidog yn ymwybodol o achos fferm Tyn y Mynydd ar Ynys Môn a'r ffaith i adran goedwigaeth y Llywodraeth brynu tir âr da yno at ddibenion plannu coed. Rŵan, mae tir amaethyddol da yn brin yng Nghymru, ac mae'r Llywodraeth wedi cymryd camau i warchod y tiroedd gorau. Tua 7 y cant yn unig o dir Cymru sy'n cael ei ystyried yn dir amaethyddol gorau a mwyaf amlbwrpas—tir BMV—ac mae'r tir yma wedi ei raddio yn raddau 1, 2 a 3a. Mae'r tir yma mor bwysig fel bod canllawiau cynllunio y Llywodraeth yn sôn am yr angen i warchod y tir at ddibenion amaeth. Yn wir, fe ataliodd y Gweinidog amgylchedd ddatblygiad fferm solar yn sir Ddinbych yn ddiweddar oherwydd ei fod yn dir BMV.

Ystyriwch fy syndod, felly, wrth fynd ar borthol mapio'r Llywodraeth a gweld fod tir Tyn y Mynydd ar Ynys Môn wedi'i raddio yn dir 2 a 3a, sef ein tir mwyaf ffrwythlon a thir sydd angen ei warchod. Mae gweld adran o'r Llywodraeth yn anwybyddu canllawiau'r Llywodraeth yn gosod cynsail peryglus. Os ydy data'r Llywodraeth yn gywir, yna mae'n rhaid i ni weld cynlluniau ar gyfer Tyn y Mynydd yn newid a'r tir yn cael ei rentu yn ôl i ffermwr ifanc lleol. Rhaid hefyd cryfhau canllawiau er mwyn gwarchod tiroedd amaethyddol gorau Cymru. Ydy'r Gweinidog amaeth felly'n cytuno â mi ei fod yn gwbl annerbyniol fel peth o dir gorau Cymru, sydd i fod i gael ei warchod at ddibenion amaeth, wedi cael ei brynu gan y Llywodraeth at ddibenion coedwigaeth ac yn cytuno y dylid newid y cynlluniau yma yn ddi-oed?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 2:50, 28 Medi 2022

(Cyfieithwyd)

Wel, mae hyn yn sicr yn rhywbeth y bûm yn edrych arno ers imi ddod yn ymwybodol ohono. Yn amlwg, mae angen inni blannu mwy o goed; rydym yn gwybod hynny, ac rwy'n siŵr y byddwch chi'n cytuno â hynny. Gosododd Cymru Sero Net darged i blannu 43,000 hectar o goetir newydd erbyn 2030, ac rydym yn bwriadu gwneud hynny fel rhan o'n coedwig genedlaethol i Gymru. Yn amlwg, fel rhan o'r cynllun ffermio cynaliadwy, rydym yn gofyn i ffermwyr ein helpu gyda'r 10 y cant ar draws yr holl dir fferm. Ond rwy'n ymchwilio i'r mater yr ydych newydd ei ddisgrifio, ac rwy'n hapus iawn i ysgrifennu atoch ar ôl ystyried ymhellach.