1. Cwestiynau i Weinidog y Gymraeg ac Addysg – Senedd Cymru ar 12 Hydref 2022.
3. Sut mae'r Gweinidog yn sicrhau bod y system addysg yn rhoi sgiliau bywyd hanfodol i bobl ifanc? OQ58514
Mae pedwar diben gorfodol y Cwricwlwm i Gymru yn darparu’r weledigaeth a’r dyhead a rennir ar gyfer pob plentyn a pherson ifanc. Mae’r dibenion, a’r sgiliau craidd sy’n eu cefnogi, yn gosod disgwyliadau uchel i sicrhau bod pob dysgwr yn cael addysg eang a chytbwys, gan gynnwys y sgiliau sydd eu hangen arnynt i ffynnu.
Diolch, Weinidog. Gŵyr pob un ohonom pa mor bwysig yw hi fod pobl ifanc yn gadael yr ysgol gydag addysg dda. Fodd bynnag, dylai addysg dda olygu mwy na chael graddau da yn unig. Dylai ymwneud â rhoi'r sgiliau sydd eu hangen arnynt i bobl ifanc allu ymdopi â bywyd. Mae sgiliau bywyd yn helpu pobl i ganolbwyntio ar sawl agwedd ar eu bywydau ac maent yn hanfodol i'w helpu i reoli straen a datrys y problemau y gallent eu hwynebu drwy gydol eu hoes. Mae'r sgiliau bywyd y cyfeiriaf atynt yn cynnwys datblygu sgiliau cyfathrebu effeithiol, llythrennedd ariannol, gwneud penderfyniadau, trefnu amser, rheoli straen, yn ogystal â sgiliau mwy sylfaenol fel coginio a gwnïo. Felly, Weinidog, sut y mae’r system addysg yng Nghymru yn darparu’r sgiliau bywyd hanfodol sydd eu hangen ar bobl ifanc i’w paratoi’n llawn ar gyfer y dyfodol? Oherwydd, er mor bwysig yw hi i rywun wybod bod pi yn hafal i 22/7 neu 3.14, mae hefyd yn hynod hanfodol fod pobl ifanc yn gwybod yn gynnar sut i dalu bil, llenwi ffurflen forgais, dysgu sut i fuddsoddi eu harian, a sut i gyflwyno ffurflenni treth hefyd.
Bydd yr Aelod yn ymwybodol, wrth gwrs, fod darpariaeth sgiliau bywyd yn gwbl ganolog i'n cwricwlwm newydd mewn ysgolion. Rydym am i addysgwyr gael rhwydd hynt i allu datblygu eu cwricwla i gefnogi dysgwyr i ddatblygu’r union fathau hynny o sgiliau bywyd. Mae’r pedwar diben sydd wrth wraidd y cwricwlwm wedi’u seilio ar ystod o 33 o nodweddion sy’n creu amrywiaeth o wahanol sgiliau bywyd, ac sydd wedi’u hysbrydoli’n fawr gan adroddiad gan Senedd Ieuenctid ddiwethaf Cymru yn 2019, y mae'n gyfarwydd ag ef rwy'n siŵr, 'Sgiliau Bywyd, Sgiliau Byw.' Roedd hynny'n un o’r materion allweddol a godwyd gan y Senedd Ieuenctid ar y pryd. Mae hynny wedi bod yn rhan bwysig iawn o'n ffordd o feddwl ynglŷn â sut i fwrw ymlaen â'r cwricwlwm. Felly, croesawaf ei hymrwymiad i'r maes hwn—mae'n un y mae pob un ohonom yn ei rannu—ac edrychwn ymlaen at weld y cwricwlwm yn cael ei gyflwyno yn ein hysgolion, ac yn darparu'r ystod o sgiliau bywyd, y tynnodd hi sylw at rai ohonynt yn ei chwestiwn.
Hoffwn ddiolch i Natasha Asghar am gyflwyno’r cwestiwn pwysig hwn. Weinidog, o ystyried yr hyn y mae pobl ifanc wedi bod drwyddo gyda COVID, yr hyn y maent ar fin mynd drwyddo gyda'r argyfwng costau byw, mae'n hanfodol eu bod, drwy'r cwricwlwm newydd, yn gallu dysgu'r sgiliau bywyd hanfodol hynny, yn enwedig mewn llythrennedd ariannol ac ymwybyddiaeth iechyd meddwl. A wnewch chi ymuno â mi i gydnabod y gwaith caled yn y Senedd flaenorol gan Bethan Sayed, a bwysleisiodd yr angen i bobl ifanc ddatblygu sgiliau ariannol hanfodol?
Yn wir, ac rwy'n talu teyrnged i waith Ken Skates hefyd mewn perthynas â maes ymwybyddiaeth iechyd meddwl yn arbennig. Rwy'n cytuno'n llwyr â byrdwn ei gwestiwn. Gwyddom fod sgiliau bywyd fel llythrennedd ariannol, ynghyd â gwneud penderfyniadau ac iechyd meddwl a lles emosiynol, yn elfennau hanfodol o gwricwlwm trawsnewidiol. Nid pawb, wrth gwrs, a bleidleisiodd dros y cwricwlwm hwnnw pan roddwyd cyfle iddynt wneud hynny. Fe fydd yn gwybod bod y canllawiau’n egluro sut i ddatblygu llythrennedd ariannol ar gyfer astudio’r system rifau mewn mathemateg, caiff ei ategu ym maes iechyd a lles drwy archwilio risg a dyled bersonol a’i chanlyniadau, ac mae’r cwricwlwm yn dod â’r meysydd hynny ynghyd. Felly, ni waeth pa ran o’r cwricwlwm y mae pobl ifanc yn ei hastudio, mae cyfle i ddod â’r agweddau hynny ynghyd, i’w gosod ochr yn ochr, er mwyn rhoi’r gyfres lawn o sgiliau iddynt, gan gynnwys sgiliau ymwybyddiaeth iechyd meddwl a llythrennedd ariannol, y mae Ken Skates newydd eu pwysleisio.
Rhan arall o'r cwricwlwm newydd a'r sgiliau craidd yr ydym yn ceisio eu datblygu yn ein pobl ifanc yw hyder. Mae'n ymwneud â phethau cymhleth a sylfaenol iawn, ond mae a wnelo hefyd â phlant hyderus a chreadigol sy'n barod i godi eu llais a chymryd rhan. Yn aml, gallwch ddweud pan fyddwch yn cerdded i mewn i ystafell ddosbarth ac maent yn sgwrsio â'i gilydd—yn ymddwyn yn dda, ond yn sgwrsio.
Cawsom ysgol gynradd Bryncethin i fyny yn yr oriel heddiw. Gofynnais iddynt, Weinidog, mewn perthynas â'r cwestiwn hwn, 'Pe bawn yn gofyn rhywbeth iddo sy'n ymwneud â hyn, beth fyddwn i'n ei wneud?', a saethodd y dwylo i fyny, ac roedd yn wych gweld hynny. Felly, Weinidog, rwyf am ofyn y cwestiwn i chi, er y bydd efallai'n eich llorio chi. Y cwestiwn y gwnaethant ei ofyn—hyn gan blant ysgol gynradd—oedd sut yr ydym yn adeiladu mwy o ysgolion newydd, cyffrous yng Nghymru?
Gwych. Un o’r cyfleoedd y gobeithiaf y bydd ysgol Bryncethin ac ysgolion eraill yn manteisio arnynt yw’r gronfa her ysgolion cynaliadwy, a lansiwyd gennyf yn ddiweddar, sy’n gyfle i adeiladu ysgolion ar sail cynllun peilot gan ddefnyddio deunyddiau naturiol—felly pren, cerrig—a gwneud hynny gan eu dylunio gyda'r bobl ifanc a staff mewn ysgolion, fel cyfle cwricwlaidd gwirioneddol. Credaf fod llawer ohonom wedi bod yn yr ysgol sero net gyntaf yng Nghymru, sef ysgol gynradd Trwyn y De ym Mro Morgannwg, ac wedi gweld y codau QR yno o amgylch yr adeilad, sy’n egluro hanes yr adeilad i’r bobl ifanc fel offeryn addysgu: pam ei fod wedi'i adeiladu yn y ffordd hon? Sut y mae'n gweithredu? Beth yw ei effaith amgylcheddol? Credaf fod hwnnw'n gyfle gwirioneddol i ni ddod â'r cwricwlwm ynghyd â chwestiynau ynghylch yr ystad ysgolion. Ond cwestiwn gwych gan ysgol gynradd Bryncethin.