Cwestiynau Heb Rybudd gan Arweinwyr y Pleidiau

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 1:40 pm ar 8 Tachwedd 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 1:40, 8 Tachwedd 2022

Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies. 

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch, Llywydd. A gaf i ddechrau drwy ddymuno'n dda i'r Prif Weinidog yn ei wellhad o COVID? Gobeithio y bydd yn ôl gyda ni cyn gynted â phosib.

Arweinydd y tŷ, mae Keir Starmer wedi dweud ar y cofnod na fydd yn mynd i gwpan y byd yn Qatar, ac na fydd aelodau o'i blaid yn mynd i gwpan y byd chwaith. Rwy'n credu mai dyna'r dyfyniad y mae wedi ei roi ar y cofnod. Chi yw'r unig Lywodraeth Lafur yn unrhyw ran o'r Deyrnas Unedig, ac yn briodol, yn mynd i ddathlu llwyddiant Cymru o fod ar y llwyfan rhyngwladol hwnnw. Pam ydych chi'n iawn ac mae e'n anghywir?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Wel, nid wyf i'n credu ei fod yn fater o gywir ac anghywir. Rydym ni mewn llywodraeth, fel rydych chi'n nodi, ac rwy'n credu ei fod yn wahanol o safbwynt gwleidydd llywodraeth nag ydyw i rywun sydd yn yr wrthblaid. Nid yw Plaid Lafur y DU wedi galw am foicotiau llywodraeth ffurfiol, er enghraifft, ac, rwy'n credu, ei fod ef a ninnau'n cydnabod safbwyntiau gwahanol iawn gwleidyddion, fel yr wyf i newydd ei egluro. Rwy'n credu bod Plaid Lafur y DU—ac nid wyf i'n gwybod a yw arweinydd yr wrthblaid wedi clywed hyn—wedi ei gwneud yn eglur iawn eu bod nhw'n credu'n llwyr ei bod hi'n iawn ac yn briodol bod Llywodraeth Cymru yn hyrwyddo Cymru ar lwyfan byd-eang. Dyma'r tro cyntaf y mae tîm dynion Cymru wedi bod yn rownd derfynol cwpan y byd am 64 o flynyddoedd, ac maen nhw'n sicr yn credu y dylen nhw fod yn bresennol fel cynrychiolwyr swyddogol. 

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative 1:41, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Rwy'n cytuno â chi y dylai Llywodraeth Cymru fod yno. Rwy'n cytuno y dylai Gweinidogion fod yno. Ond mae'n ffaith bod arweinydd Llafur Cymru, yn yr wrthblaid, yn chwarae i'r galeri, yn eich geiriau chi, gan eich bod chi newydd dynnu sylw at y ffaith ei fod ef yn yr wrthblaid a'ch bod chi mewn llywodraeth. Un peth yr wyf i'n anghytuno â Llywodraeth Cymru yn ei gylch yw—[Torri ar draws.] Wel, maen nhw'n grwgnach ar y meinciau cefn, ond mae'n ffaith—

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 1:40, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Rwy'n credu eich bod wedi cael pethau yn y drefn anghywir. Fe wnaethoch chi gael pethau yn y drefn anghywir.

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative 1:41, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

—ond mae'n ffaith. Mae'n ffaith, mae'n ffaith, mae'n ffaith. Ond un peth rwy'n anghytuno ag ef yw tynnu'r Dirprwy Weinidog yn ôl, ddim yn mynd i Iran yn erbyn Cymru yng nghwpan y byd. Rwy'n credu y byddai hynny wedi bod yn arwydd cadarnhaol—anfon menyw i chwarae yn erbyn gwlad sydd yn y pen draw yn gormesu hawliau menywod—a'r hyn y dylem ni fod yn ei wneud yw bod â Dirprwy Weinidog yn cynrychioli Llywodraeth Cymru yn y gêm honno. A allwn ni weld a oes modd newid y penderfyniad hwnnw, ac yn y pen draw anfon neges gadarnhaol bod menywod a dynion yn gyfartal yma yng Nghymru a bod hawliau'n cael eu parchu, ac y dylai hynny fod yn wir ym mhedwar ban byd? 

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 1:42, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Felly, fel Llywodraeth, rydym ni'n adolygu'n rheolaidd y ffordd orau y gallwn ni hyrwyddo Cymru ar y llwyfan byd-eang, a'n penderfyniad yw ei bod hi'n gymesur i'r Prif Weinidog a Gweinidog arall fod yn bresennol yn nwy o'r gemau grŵp. Os byddwn yn symud ymlaen, ac yn sicr rydym ni i gyd yn gobeithio y bydd Cymru symud ymlaen drwy'r gemau grŵp ac ymlaen i'r cam nesaf, byddwn yn ystyried presenoldeb gweinidogol priodol yn y gemau hynny.

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative

(Cyfieithwyd)

Ond mae'n ffaith eich bod wedi tynnu'r Dirprwy Weinidog yn ôl, y trefnwyd iddi fynd i'r gêm honno. Fel y dywedais i, rwy'n gresynu'r penderfyniad hwnnw, oherwydd rwy'n credu y byddai wedi anfon neges gadarnhaol am yr hawliau yma yng Nghymru a'r hyn yr ydym ni eisiau ei weld yn cael ei efelychu yng ngweddill y byd. Rydym ni'n cefnogi cyfranogiad Llywodraeth Cymru i hyrwyddo Cymru ar lwyfan cwpan y byd. Ond un peth rydym ni eisiau ei ddeall yw sut y bydd Llywodraeth Cymru yn amlygu ein gwrthwynebiad i rai o'r arferion gwael o ran hawliau cyflogaeth yn Qatar, ac, yn arbennig, rhai'r gymuned LHDTC+ sy'n cael ei gormesu yn Qatar. Sut bydd Llywodraeth Cymru yn hyrwyddo hawliau pobl ac yn gwneud yn siŵr bod y gwrthwynebiadau hynny'n cael eu clywed yn groch ac yn eglur yng nghoridorau grym y rhai sy'n gwneud penderfyniadau yn Qatar?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 1:43, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Bydd arweinydd yr wrthblaid yn ymwybodol bod Cymdeithas Bêl-droed Cymru—yn ei chyfanrwydd, y chwaraewyr a'r rheolwyr—eisoes wedi ymrwymo i ymgyrch rhwymyn braich 'One Love', er enghraifft, i fynegi undod â chymunedau LHDTC+ ar draws y byd, ac rydym ni wedi ei gwneud hi'n eglur iawn ein bod ni'n cefnogi'r safbwynt hwnnw. Cefais fy nghalonogi'n fawr o glywed aelod o Gymdeithas Bêl-droed Cymru ar y newyddion, yr wythnos diwethaf, yn dweud yn rymus iawn y byddai'r capten yn gwisgo rhwymyn braich o'r fath, a phan ofynnwyd iddo, pe bai FIFA yn dweud wrthyn nhw na fydden nhw'n cael gwneud hynny, beth fydden nhw'n ei wneud, dywedodd, 'Byddwn ni'n ei wisgo'. Ac rwy'n credu y byddem ni'n sicr yn parhau i gefnogi hynny. Gwn y bydd y Prif Weinidog yn cyfarfod gyda grŵp cefnogwyr y Wal Enfys cyn y twrnamaint. Hefyd, mae wedi cyfarfod eisoes gyda'r Conffederasiwn Undebau Llafur Rhyngwladol, ynghyd â Chymdeithas Bêl-droed Cymru. Nid wyf i wedi gweld amserlenni'r Prif Weinidog na Gweinidog yr Economi pan fyddan nhw allan yn Qatar, ond gwn y byddan nhw'n manteisio ar bob cyfle i sicrhau bod ein gwerthoedd yn gwbl flaenllaw, ac y byddan nhw'n sicr yn cael y trafodaethau hynny pan fyddan nhw yno.

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Diolch, Llywydd. Fis diwethaf, cyhoeddodd Rhaglen Amgylchedd y Cenhedloedd Unedig ei hadroddiad bwlch allyriadau ar gyfer 2022. Roedd yn cynnwys neges glir i'r ddynoliaeth, fel rydym ni eisoes wedi clywed, gyda'r gymuned ryngwladol ymhell iawn o fodloni'r amcanion datgarboneiddio a amlinellir yng nghytundeb Paris. Ar hyn o bryd, nid oes unrhyw lwybr credadwy i leihau gwresogi byd-eang o dan 1.5 gradd.

Ni ellir ymddiried yn Llywodraeth bresennol y DU i ddangos unrhyw arweinyddiaeth gredadwy yn y frwydr yn erbyn newid hinsawdd. Mae'n hanfodol, felly, bod Cymru'n dangos arweinyddiaeth gadarn a phendant ar y mater hwn. Ar y sail hon, a allai'r Gweinidog esbonio pam, os gwelwch yn dda, fel yr adroddwyd yn ddiweddar gan y Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd, a Seilwaith, y bu arafu i ddatblygiad ynni adnewyddadwy yng Nghymru ers 2015? A phryd mae'r Llywodraeth yn mynd i gyflwyno ei thargedau ynni adnewyddadwy newydd arfaethedig, fel y mae wedi addo ei wneud eleni?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 1:45, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch. Rwy'n credu eich bod chi'n iawn; mae'n bwysig iawn bod pob gwlad yn dangos arweinyddiaeth, ac rwy'n sicr yn credu y dylai arweinyddiaeth y DU, sef yr aelod-wladwriaeth, wneud hynny. Rwy'n falch iawn bod Prif Weinidog y DU wedi newid ei feddwl ac yn mynd i COP27, oherwydd rwy'n sicr yn meddwl bod angen i Lywodraeth y DU gamu i'r adwy. Fel gwlad, yma yng Nghymru, rydym ni'n sicr yn dangos arweinyddiaeth. Rwyf i wedi bod mewn cynadleddau COP fy hun, pan oeddwn i'n Weinidog â chyfrifoldeb am yr amgylchedd. Yn sicr roedd gwladwriaethau a rhanbarthau eraill yn edrych atom ni i weld beth oeddem ni wedi ei wneud yn ein brwydr yn erbyn yr argyfwng hinsawdd.

Fe wnaethoch chi sôn am ynni adnewyddadwy, ac rydym ni'n sicr wedi cynyddu'n sylweddol faint o ynni adnewyddadwy rydym ni'n ei gynhyrchu yma yng Nghymru. Nid oes gen i ffigur wrth law, ond yn sicr roeddem ni wedi gweld cynnydd, roeddwn i'n meddwl, o un flwyddyn i'r llall, dros y blynyddoedd diwethaf. Yn amlwg, cyhoeddodd y Gweinidog Newid Hinsawdd y datblygiad ynni adnewyddadwy yn ddiweddar a bydd yn cyflwyno'r strategaeth cyn gynted â phosib, ac mae'n gwneud datganiad y prynhawn yma.

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru 1:47, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Edrychwn ymlaen at y datganiad hwnnw. Un o'r cwestiynau allweddol yw sut y gallwn ni efelychu'r llwyddiant yr ydym ni wedi ei weld yn yr Alban. Mae gennym ni'r potensial yno, ond nid ydym, hyd yma o leiaf, wedi gallu ei wireddu.

Un o'r themâu allweddol sy'n deillio o COP27 yw bod gwledydd cyfoethog yn arbennig yn methu â chyflawni eu cyfrifoldebau i gefnogi ymdrechion datgarboneiddio mewn gwledydd datblygol ac ymdrin ag effeithiau newid hinsawdd. A yw Llywodraeth Cymru yn cefnogi'r egwyddor o iawndal am golled a difrod gan wledydd cyfoethog i rai tlawd? Er ein bod ni'n genedl fach, mae gan Gymru gyfraniad anghymesur yn ein hanes, ond hefyd ôl troed hinsawdd anghymesur o'n cymharu â gweddill y byd.

A allai'r Gweinidog esbonio a fydd Llywodraeth Cymru yn ystyried sefydlu comisiwn bwyd i Gymru, fel yr argymhellwyd gan y WWF? Mae'n un o'r materion allweddol. Mae amaethyddiaeth ar y bwrdd bellach. Bu brwydr fawr dros hynny. Ond, o ran Cymru, a allwn ni gael comisiwn bwyd i Gymru fel modd o oruchwylio strategaeth system fwyd sy'n fwy ystyriol o ecoleg? Mae eich Llywodraeth wedi galw am ddull tîm Cymru o ymdrin â'r newid yn yr hinsawdd. Mae'r holl wrthbleidiau yn cefnogi'r syniad o gomisiwn bwyd i Gymru. A wnewch chi weithio gyda ni i'w wireddu?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 1:48, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Fe wnaethoch chi godi tri gwahanol bwynt yn y fan yna. Fe wnaethoch chi gyfeirio at yr Alban, ac rwy'n credu eich bod chi'n iawn, fe allwn ni ddysgu gan yr Alban. Yn ddiweddar, fis diwethaf, roedd y Prif Weinidog, Gweinidog yr Economi a minnau yn bresennol yn Fforwm Iwerddon-Cymru, lle cawsom ford gron yn trafod ynni adnewyddadwy, ac roedd pobl eisiau siarad am yr Alban. Yn sicr, gwn fod y Gweinidog Newid Hinsawdd, sydd â chyfrifoldeb am ynni, wedi cyfarfod â phobl sy'n edrych ar sefyllfa ein trefn gynllunio o ran datblygiadau ynni newydd, er enghraifft, a'r hyn y gallwn ni ei ddysgu gan yr Alban o ran hynny. Mae gennym ni doreth o wynt, glaw ac amrediad llanw y gallwn ni eu defnyddio i'n budd o ran ynni adnewyddadwy.

Rydych chi'n gofyn a ydym ni'n cefnogi gwneud iawn o ran yr argyfwng hinsawdd a'r newid yn yr hinsawdd. Ydym, mi ydym ni.

O ran y comisiwn bwyd, byddwch yn ymwybodol fy mod i'n cael trafodaethau ar hyn o bryd, gyda Cefin Campbell yn rhan o'r cytundeb cydweithredu a hefyd Peter Fox, gyda'r Bil y mae'n ei gyflwyno, i weld beth allwn ni ei wneud. Nid wyf i'n credu bod angen comisiwn bwyd ar wahân arnom ni. Rwy'n credu bod pethau, yn sicr ym Mil Peter Fox, y gallwn ni eu gwneud heb ddeddfwriaeth. Y pryder am gomisiwn bwyd yw: o ble fydd yr arian yn dod? Mae hynny'n rhywbeth rydym ni'n sicr yn ei ystyried. Rwy'n awyddus iawn i barhau i siarad â Cefin a Peter am hynny.

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru 1:49, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Hoffwn ddychwelyd, i gloi, at y mater a godwyd yn gynharach am gwpan y byd. Efallai eich bod chi'n ymwybodol o adroddiad y bore yma bod llysgennad Cwpan y Byd FIFA Qatar, Khalid Salman, wedi disgrifio cyfunrywioldeb fel 'niwed yn y meddwl', ac wedi dweud ei fod yn poeni y gallai plant ddysgu rhywbeth nad yw'n dda o bresenoldeb pobl LHDTC+ yng nghwpan y byd. Fe wnaethoch chi gyfeirio at y Wal Enfys; wrth gwrs, maen nhw wedi penderfynu na allan nhw fynd i'r cwpan y byd hwn. Rwyf i wedi gweld trafodaeth y mae Cymdeithas Bêl-droed Cymru yn ei chael gyda Llywodraeth Qatar am greu tai diogel i bobl LHDTC+, ond mae'r ffaith bod yn rhaid cael y drafodaeth honno hyd yn oed, ac nad oes modd sicrhau yn y pen draw na fydd pobl LHDTC+ yn dioddef gwahaniaethu ac, yn wir, yn cael eu carcharu hyd yn oed, yn dangos difrifoldeb y sefyllfa rydym ni'n ei hwynebu rwy'n credu.

Felly, yng ngoleuni'r sylwadau diweddaraf hyn, a fydd y Prif Weinidog o bosib yn ailystyried ei fwriad i fod yn bresennol? Rwy'n sylwi bod Gweinidog tramor Qatar hefyd wedi dweud bod y beirniadaethau o Qatar o ran hawliau dynol ac o ran gweithwyr mudol yn drahaus ac yn rhagrithiol. A yw Llywodraeth Cymru'n rhannu'r safbwynt hwnnw?

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 1:51, 8 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Felly, alla' i ddim ateb y cwestiwn a fydd y Prif Weinidog yn ailystyried ei bresenoldeb oherwydd, yn amlwg, nid wyf i'n gallu siarad ag ef—mae'n sâl—ond rwy'n siŵr y bydd ei swyddfa wedi clywed eich cwestiynau. Felly, nid wyf i wir yn teimlo y gallaf i ateb hynna.