Dyma ni nawr yn symud ymlaen at yr eitem nesaf a'r eitem olaf ar yr agenda, a'r ddadl fer yw honno, ac fe wnaf ofyn i Llyr Gruffydd i gyflwyno'r ddadl fer ar rasio ceffylau.

Wel, diolch yn fawr iawn, Llywydd, ac mae'n rhaid i fi ddweud ei bod hi'n bleser gen i ddod â’r ddadl fer yma gerbron y Senedd heddiw, er mwyn achub ar y cyfle i amlygu ac amlinellu'r cyfraniad sylweddol y mae’r diwydiant rasio ceffylau yn ei wneud nid yn unig yng nghyd-destun y byd chwaraeon yng Nghymru, ond wrth gwrs yn economaidd hefyd. A dwi'n hapus iawn i gytuno i gyfraniadau hefyd i'r ddadl hon gan Alun Davies, Sam Kurtz, Jack Sargeant a James Evans.

Roeddwn i'n meddwl efallai y byddwn i'n dechrau drwy sôn ychydig am sut y des i i fod â diddordeb yn y gamp, oherwydd, cyn rhyw ddwy, dair blynedd yn ôl, mi oeddwn i, mae'n debyg, yr un peth â rhan fwyaf o bobl yn y wlad yma, ddim yn ymddiddori mewn gwirionedd, a dim ond yn cael rhyw bunten fach ar y Grand National yn Aintree, efallai, bob blwyddyn neu ddwy. Ond fe newidiodd hynny yn ystod cyfnod COVID i fi. Pan gafodd rasio y golau gwyrdd i ailddechrau y tu ôl i ddrysau caeedig, wrth gwrs, ym mis Mehefin 2020, hon oedd y gamp fawr gyntaf i ddychwelyd i'n sgriniau teledu ni ar adeg, wrth gwrs, pan oedd llawer ohonon ni'n dal i fyw o dan gyfyngiadau llym. Ac fel rhywun sydd ag awch barhaus i wylio pob math o chwaraeon, ond yn amlwg, fel rôn i'n ei ddweud, heb gymryd llawer o ddiddordeb mewn rasio ceffylau o'r blaen, fe wnes i wylio yr adeg hynny ac fe wnes i fwynhau gwylio yr adeg hynny, a mwynhau yn fawr iawn, mae'n rhaid i fi ddweud. Fe amlygodd y cyfnod yna i fi bŵer chwaraeon o safbwynt creu adloniant, ac yn sicr mi wnes i ddarganfod rasio ceffylau yn y cyfnod yna. Ac yn wir, mi roddodd y cyfnod anodd yna hobi newydd i fi yn hynny o beth—rhywbeth dwi wedi mwynhau darganfod mwy amdano fe, dysgu mwy amdano fe yn y cyfnod ers hynny.

Nawr, byddwn ar fai yn peidio â thynnu sylw yn yr araith hon heddiw at y cymorth y mae Llywodraeth Cymru wedi ei ddarparu i'r diwydiant rasio yng Nghymru yn ystod cyfnod y pandemig. Gwahardd rasio am nifer o fisoedd, a chyfyngiadau parhaus ar niferoedd y dorf a barhaodd yn ysbeidiol yma yng Nghymru wedyn, rhoddodd hynny i gyd straen ariannol sylweddol ar y diwydiant, gyda thraciau Cymreig, wrth gwrs, yn wynebu colledion cyfunol sylweddol, a bydd llawer ohonoch yn ymwybodol fod dwy ras Grand National Cymru ddilynol neu olynol—ein prif ras flynyddol a gynhelir yng Nghas-gwent—wedi gorfod cael ei rhedeg y tu ôl i ddrysau caeedig wrth gwrs. Yn ffodus, mae goroesiad llawer o fusnesau bach a chanolig yn sector rasio Cymru wedi'i sicrhau bellach gan £1.7 miliwn o gyllid grant a roddwyd gan Lywodraeth Cymru i'r diwydiant, ar ben ffrydiau ariannu eraill wrth gwrs, megis ffyrlo a rhyddhad ardrethi busnes. Yn amlwg, chwaraeodd Llywodraeth y DU ei rhan yn hynny hefyd, a gwn fod llawer o bobl yn niwydiant rasio ceffylau Cymru drwyddo draw yn hynod ddiolchgar am y cymorth a gawsant dros gyfnod anodd iawn.

Fel Aelod dros Ogledd Cymru, wrth gwrs, fy nhaith rasio gyntaf, fel cefnogwr newydd i'r gamp, oedd i ble arall ond cae rasio ceffylau Bangor Is-coed yn fy rhanbarth, ac fe'm gwahoddwyd mewn gwirionedd gan Awdurdod Rasio Ceffylau Prydain, ynghyd â rhai o Aelodau eraill y Senedd, ac rwy'n falch o'u gweld yma heno. Dechreuodd y diwrnod, wrth gwrs, gyda thaith i glwb rasio Oliver Greenall i ymweld â iard hyfforddi ceffylau rasio, sy'n rhywbeth nad ydym fel arfer yn dod i gysylltiad ag ef pan fyddwn yn gweld sylw'n cael ei roi i hyfforddiant. Mae dros 500 o fusnesau gwledig allweddol o'r fath ledled Prydain, ac 20 yma yng Nghymru, ac mae'n rhaid i mi ddweud, byddech chi'n ei chael hi'n anodd dod o hyd i bobl fwy gweithgar ac ymroddedig na staff stablau. Maent yn codi ar doriad y wawr ac yn gweithio 365 diwrnod y flwyddyn i wneud yn siŵr fod eu ceffylau'n cael y cariad a'r gofal sydd ei angen arnynt i fod ar eu gorau ar y trac. Ar ôl yr ymweliad hwnnw, fe aethom i'r cae rasio—profiad y byddwn i'n ei argymell yn fawr i unrhyw un sydd eto i fynd i rasys, oherwydd os ydych chi'n edrych am ddiwrnod allan gyda grŵp o ffrindiau, neu deulu sy'n chwilio am ddiwrnod rasio sy'n hwyl i'r teulu, mae rhywbeth i bawb—o ddifrif, rhywbeth i bawb.

Nawr, cafwyd dros 160,000 o ymweliadau â Bangor Is-Coed, Cas-gwent a Ffos Las yn y flwyddyn ddiwethaf nad effeithiwyd arni gan COVID, sef 2019. Mae hwnnw'n ffigur sylweddol a'm trawodd fel rhywbeth nad oeddwn wedi'i sylweddoli, rhaid imi ddweud, ond wrth gwrs, rwy'n gwybod nawr o gadeirio'r grŵp trawsbleidiol ar rasio ceffylau yma yn y Senedd fod y diwydiant yn arbennig o awyddus i weithio gyda Llywodraeth Cymru ar ehangu'r nifer, o ystyried y manteision economaidd enfawr posibl y gallai hyn eu cynnig i bawb sydd ynghlwm wrtho.

Yn ddiweddar, cefais gyfle i fynychu gwobrau rasio Cymru, digwyddiad blynyddol sy'n cydnabod y llwyddiannau sylweddol gan aelodau o gymuned rasio ceffylau Cymru, yn bobl a cheffylau, ac roeddwn wrth fy modd yn canfod pa mor llwyddiannus y bu ceffylau a hyfforddwyd yng Nghymru neu sydd â pherchnogion yng Nghymru dros y 12 mis diwethaf. Cawsom fuddugoliaethau mawr Coole Cody a hyfforddwyd gan Evan Williams yng Ngŵyl Cheltenham, a Rohaan a hyfforddwyd gan David Evans yn Royal Ascot. Mae'r ddau'n cynrychioli Cymru mewn modd cadarnhaol yn rhai o ddigwyddiadau chwaraeon mwyaf y DU, sy'n hynod gystadleuol ac yn cynnwys cystadleuaeth ryngwladol. Ar ben hynny, mae David Probert a Sean Bowen hefyd ymhith y pum joci gorau yn y wlad ar y gwastad a thros y clwydi. Ond wrth gwrs, byddai cynnal y llwyddiant hwn a thyfu'r sector i wireddu mwy fyth o gyflawniadau ac effeithiau economaidd mwy sylweddol yn galw am gefnogaeth gan y Llywodraeth hefyd. Nawr, rwy'n deall mai rasio ceffylau yw'r gamp sy'n denu fwyaf o gefnogwyr ar ôl pêl-droed a rygbi yng Nghymru o ran y nifer sy'n mynychu rasys, ond nid wyf yn siŵr ei bod yn cael unrhyw beth tebyg i'r un gydnabyddiaeth o ran ei harwyddocâd, ac yn sicr o ran ei chyfraniad economaidd ehangach.

Nawr, mewn rasio, mae gwobrau ariannol yn gweithredu fel anadl einioes i'r diwydiant. Mae'n helpu nid yn unig i gynnal buddsoddiad hanfodol perchnogion yn y diwydiant, ac mae'n rhaid imi ddweud fod llawer ohonynt nad ydynt yn cael elw ariannol sylweddol, ond mae hefyd yn cefnogi hyfforddiant, busnesau a bywoliaeth cannoedd o gyfranogwyr y gamp yma yng Nghymru. Mae hynny hefyd wedyn yn gyrru gweithgarwch economaidd ehangach drwy'r economi wledig ehangach yma yng Nghymru. Oherwydd amrywiaeth o ffactorau, gan gynnwys lefel yr elw o weithgaredd betio drwy sianeli statudol a masnachol i'r diwydiant rasio, mae rasio ar draws Prydain yn wynebu heriau cynyddol gyda sicrhau lefelau cystadleuol o wobrau ariannol. Wrth fesur gwobrau ariannol fesul ras, mae rasio ym Mhrydain bellach yn llusgo ar ôl awdurdodaethau cystadleuol mawr eraill, gan gynnwys Iwerddon, Ffrainc, Awstralia, yr Unol Daleithiau, Hong Kong a Japan. Nawr, mae'r awdurdodaethau cystadleuol hyn yn parhau i gynyddu gwobrau ariannol, ac yn cynnig cymhellion sylweddol i berchnogion Prydeinig adleoli eu buddsoddiad. Mae modelu economaidd blaenorol wedi awgrymu bod pob 20 ceffyl rasio mewn hyfforddiant yn darparu tua £1 filiwn mewn buddion economaidd uniongyrchol ac anuniongyrchol, felly ceir canlyniadau economaidd negyddol go iawn os oes crebachu yn y sector penodol hwn.

Nawr, mae'n ofynnol i Lywodraeth y DU, drwy statud, adolygu cyfradd yr ardoll betio ar rasys ceffylau, sydd ar hyn o bryd wedi'i gosod ar 10 y cant o elw gros gweithredwyr betio ar rasys Prydeinig. Mae angen iddynt ei adolygu erbyn 2024 fan bellaf. Ac mae hyn yn rhoi cyfle allweddol i gywiro'r anghydbwysedd yn y gwobrau ariannol. Mae'r ardoll hefyd, wrth gwrs, yn darparu buddsoddiad hanfodol mewn uniondeb, mewn hyfforddiant ac addysg ac yn bwysig, yn lles ceffylau. Ac fe hoffwn ddweud ychydig eiriau am les ceffylau, oherwydd, drwy'r ardoll, mae rasio Prydeinig wedi gwario bron i £40 miliwn ar ariannu prosiectau milfeddygol neu addysg filfeddygol gyda'r nod o wella dealltwriaeth o ffisioleg ceffylau ac atal clefydau. Ym mis Mawrth 2019, sefydlodd rasio Prydeinig fwrdd lles ceffylau newydd, a gadeiriwyd yn annibynnol gan Barry Johnson, cyn-lywydd Coleg Brenhinol y Milfeddygon, a chyda chynrychiolaeth wleidyddol arno hefyd gan Tracey Crouch AS. Mae'r bwrdd lles ceffylau wedi cyhoeddi cynllun strategol cynhwysfawr, pum mlynedd o'r enw 'A life well lived', a gyhoeddwyd yn 2020, ac mae ei gyhoeddiad yn foment nodedig i rasio Prydeinig, gan ei fod, am y tro cyntaf, yn darparu un strategaeth les drosfwaol sy'n adeiladu ar y prosiectau niferus sydd eisoes ar y gweill ar draws y diwydiant i godi safonau lles ac i wella lefelau diogelwch ceffylau. Ar hyn o bryd mae gwaith yn mynd rhagddo ar 17 o'r prosiectau sy'n cael eu hargymell gan y bwrdd lles ceffylau, ac mae gwerth £3 miliwn o gyllid wedi'i gyhoeddi heddiw, fel mae'n digwydd, i ymestyn gwaith y bwrdd lles ceffylau hyd at 2025.

Ond i ddychwelyd at yr ardoll betio ar rasys ceffylau, rwy'n gwybod y byddai'r diwydiant rasio yng Nghymru yn werthfawrogol iawn o unrhyw sylwadau y gall y Dirprwy Weinidog eu gwneud i'w swyddog cyfatebol yn San Steffan ac yn yr Adran dros Dechnoleg Ddigidol, Diwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon er mwyn cyflymu'r adolygiad i gefnogi'r diwydiant yng Nghymru. A byddwn yn hapus iawn i fynd ar drywydd sesiwn friffio ar y pwnc pe bai'r Gweinidog yn dymuno. A gallaf ei gweld yn ysgwyd ei phen, felly rwy'n edrych ymlaen at ei chyfraniad hyd yn oed yn fwy nawr yn nes ymlaen.

Mae gennym stori lwyddiant go iawn yma yng Nghymru yn y byd rasio ceffylau, nad yw bob amser yn cael ei chydnabod fel y dylai, efallai, ac rwy'n credu'n gryf fod manteision a chyfleoedd clir i Lywodraeth Cymru o ymgysylltu'n adeiladol â rasio yma yng Nghymru. Ac i'r perwyl hwnnw, roeddwn wrth fy modd yn gweld bod y Dirprwy Weinidog wedi ymweld â Chas-gwent yn yr haf, a byddwn i hyd yn oed yn fwy balch pe bai'n derbyn fy ngwahoddiad iddi ymuno â mi am ddiwrnod o rasio ym Mangor Is-coed er mwyn iddi gael gweld beth sydd gan rasio yng ngogledd Cymru i'w gynnig hefyd. [Torri ar draws.] Ie. Gall Aelodau eraill ddod draw hefyd wrth gwrs. Ond rwyf am annog y Gweinidog a'i Llywodraeth i barhau i ymgysylltu'n rhagweithiol â'r diwydiant rasio yng Nghymru ac i'w gefnogi, gan y bydd manteision amlwg mewn cymaint o ffyrdd.

Felly, diolch i chi unwaith eto, Lywydd, am y cyfle i gyflwyno'r ddadl hon. Edrychaf ymlaen yn fawr at gyfraniadau Aelodau eraill ac at ymateb y Gweinidog ar y diwydiant hanfodol a llwyddiannus hwn i Gymru. Diolch.

Roeddwn i'n un o'r bobl lwcus a gefnogodd Norton's Coin ar 100:1 yng Nghwpan Aur Cheltenham 1990. Yn anffodus, nid oeddwn yn Cheltenham—roeddwn ym Mangor—ond mae'n deg dweud ein bod wedi cael noson dda iawn ar sail y bet 100:1 honno, ac fe helpodd fi i gwympo mewn cariad â'r gamp. Rwyf newydd archebu fy nhocyn ar gyfer rasys Tingle Creek yn Sandown ddechrau mis Rhagfyr, a byddaf yn mynd â fy mab i Gas-gwent ar gyfer y National Cymreig ar ôl y Nadolig. Euthum ag ef yn ystod hanner tymor, ac os oes unrhyw un ohonoch yn chwilio am dips, byddwn yn gofyn i Rhys yn hytrach na'i dad, oherwydd dewisodd dri enillydd ac ni ddewisais i'r un. Ond mae'n gamp wych ac rydym wedi clywed gan Llyr sut mae'r gamp yn buddsoddi ynddi'i hun i dyfu ac adeiladu ar y llwyddiant hwnnw. A beth sydd ei angen ar y gamp honno er mwyn tyfu'r llwyddiant, wrth gwrs, yw cefnogaeth gan Lywodraeth a chan eraill. Rydym yn lwcus iawn. Rwy'n gweld Cas-gwent fel fy nhrac lleol yng Ngwent, ac rydym yn ffodus iawn i gael datblygiad Ffos Las draw yn sir Gaerfyrddin. Ac nid wyf erioed wedi ymweld â Bangor Is-Coed, felly rwy'n edrych ymlaen at weld Llyr yn estyn y gwahoddiad i ni i ymuno ag ef a'r Gweinidog, a'r Llywydd heb os, ym Mangor Is-Coed fel y gallwn ailadrodd llwyddiant Norton's Coin a cheffylau gwych eraill—Moscow Flyer, Kauto Star, Earth Summit a'r lleill. Rwyf am ddod i ben drwy gofio am Dream Alliance, pan lwyddodd Dream Alliance i ennill y Grand National yn 2009. Ac wrth gwrs, enillodd ffilm yr antur fawr honno gynifer o wobrau yng Ngwobrau Ffilm yr Academi Brydeinig yng Nghymru yn gynharach yn yr hydref. Felly, mae'n ddiwydiant gwych, mae'n llwyddiant mawr, ac mae'n rhywbeth y gallwn i gyd ei fwynhau a'i ddathlu, ac rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn ein harwain yn y dathliadau hynny. Diolch. 

Rwy'n ddiolchgar i'r Aelod am roi amser i mi yn ei ddadl, oherwydd mae'n hanfodol bwysig, fel rhywun a fagwyd yn marchogaeth ceffylau—nid mor fedrus ag un Aelod Seneddol sydd ar ei wyliau mewn jyngl benodol ar hyn o bryd—roeddwn i'n un o'r rhai a oedd allan yn carthu stablau ceffylau ac ati, ac rwy'n deall y diwydiant; mae'n gwbl fywiog ac iach yn rhannau gwledig ein hetholaethau. A thrwy gariad at rasio pwynt i bwynt, yn Lydstep yn fy etholaeth—. Dyna lle magwyd llawer o'r jocis hyn sy'n mynd ymlaen i fod yn hynod lwyddiannus. Gwn fod Llyr wedi sôn wrth agor am un joci penodol o sir Benfro, Sean Bowen, ac roeddwn yn yr ysgol gydag ef—mae ychydig flynyddoedd yn iau na fi ac ambell i stôn yn ysgafnach hefyd—ond hoffwn dalu teyrnged hefyd i Alan Johns, ffrind da i mi, sy'n gyn-ddisgybl arall o ysgol Abergwaun, felly mae'n rhaid bod rhywbeth yn y dŵr yn Abergwaun ein bod yn cynhyrchu cymaint o jocis o'r radd flaenaf.

Ond mae'n bendant yn wir nad wyf yn credu ein bod ni'n dathlu'r rhai sy'n gwneud mor dda ym maes rasio ceffylau cystal ag y byddem o bosibl yn dathlu pencampwyr chwaraeon eraill sydd gennym yng Nghymru. Ac mae gennym ddigonedd o bobl sy'n llwyddiannus yn y maes cystadlu hwn. Felly, rwy'n talu teyrnged iddynt, ac yn talu teyrnged i'r holl weision stablau sy'n gweithio'n galed, a'r gweision lifrai ym mhob rhan o Gymru, sy'n gwneud yn siŵr ein bod yn gwneud yn well na'r disgwyl yn y byd rasio ceffylau. Ac rwy'n credu ei bod yn ardderchog ein bod wedi cael cyfle heno, y prynhawn yma, i dalu teyrnged i hynny, ac rwy'n ddiolchgar i'r Aelod am hynny. Diolch. 

Yn wahanol i fy ffrind da Mr Davies, ni chefais fet yn 1990 ar yr enillydd 100:1, gan fy mod heb gael fy ngeni ar y pryd. Ond fe ddywedaf fy mod yn rhannu cysylltiad Alun â'i deulu yn fy angerdd tuag at rasio ceffylau. Daeth fy angerdd i drwy dad fy mam, Grandad Jim, felly rwy'n siarad gyda diddordeb gwirioneddol yn nyfodol y diwydiant, ac rwy'n credu mai'r ffordd orau o sicrhau'r dyfodol hwnnw yw parhau i fod â ffocws cryf ar les anifeiliaid. Bydd yr Aelodau'n ymwybodol o'r ddeiseb sy'n mynd drwy'r Pwyllgor Deisebau ar hyn o bryd yn ymwneud â rasio milgwn, ac ni ddywedaf unrhyw beth penodol am yr adroddiad hwnnw, na rhoi unrhyw farn gerbron y pwyllgor, ond dylem nodi'r cynnydd a wnaed gan y diwydiant rasio ceffylau, yn arbennig, o ran lles anifeiliaid. Ni wnaf ailadrodd y pwyntiau y mae'r cadeirydd, Llyr Gruffydd, eisoes wedi'u gwneud, ond fe wnaf rannu fy marn bersonol, pan ddywedaf fy mod yn credu bod gwahaniaethau sylweddol rhwng y ddau ddiwydiant. 

Ond diolch i'r Aelod. Rwy'n gweld, Lywydd, ein bod yn agosáu at y terfyn amser. Diolch i'r Aelod am gyflwyno'r ddadl hon. Diolch iddo am gadeirio'r grŵp trawsbleidiol. Mae'n ddiwydiant pwysig i Gymru, yn economaidd, ond hefyd fel diwrnodau hwyl i'r teulu, fel yr awgrymwch, ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr at fod ym Mangor Is-Coed gyda chi i gyd. Diolch.

Gallaf weld fod yr amser wedi dod i ben, felly byddaf mor fyr ag y gallaf. Mae rasio ceffylau i mi wedi bod yn angerdd gydol oes. Roedd gan fy mam ddiddordeb brwd mewn marchogaeth ceffylau, fel fy nain, ac roedd fy hen nain yn marchogaeth ceffylau hyd nes ei phen-blwydd yn naw deg oed, felly mae gennyf ddiddordeb mawr yn y gamp er pan oeddwn yn ifanc iawn. Yn wahanol i Aelodau eraill, rwy'n siŵr, fel Jack Sargeant nid wyf yn tueddu i ennill llawer iawn, oherwydd rwy'n berson eithaf anlwcus yn y ffordd honno. Ond hoffwn ddweud, ar bwynt Llyr Gruffydd, mae'r £3 miliwn sydd wedi ei fuddsoddi heddiw yn lles ein ceffylau rasio yn hynod o bwysig, ac rwy'n gwybod bod Awdurdod Rasio Ceffylau Prydain yn gwneud llawer iawn o waith yn cydnabod pa mor bwysig yw lles anifeiliaid yn y diwydiant hwn. Ac rwy'n credu bod angen tynnu sylw eto at y ffaith bod y diwydiant yn malio'n wirioneddol am y ceffylau rasio hyn; maent yn eu caru, maent yn gofalu amdanynt, am mai hwy yw eu teulu. Dyna beth yw ceffyl i lawer o'r bobl yma.

Ac fe hoffwn dalu teyrnged bersonol i Sheila Lewis yn fy etholaeth am yr hyfforddiant gwych mae'n ei ddarparu i geffylau rasio, a'i llongyfarch ar ei buddugoliaeth ddiweddaraf yn Cheltenham ym mis Hydref. A diolch yn fawr iawn i gadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar rasio ceffylau am ei gadeiryddiaeth wych, a hefyd i'r aelodau sy'n ei wneud yn un o'r grwpiau trawsbleidiol gorau yn y Senedd yn fy marn i. 

Y Dirprwy Weinidog nawr i ymateb i'r ddadl. Dawn Bowden. 

Diolch, Lywydd, a diolch i chi, Llyr, a phawb arall sydd wedi cyfrannu at y ddadl fer y prynhawn yma. Nid oes amheuaeth o gwbl fod y diwydiant rasio ceffylau yn cyfrannu'n sylweddol at economi Cymru ac yn darparu cyflogaeth ar draws sawl maes gwahanol, o gymorth stablau i letygarwch. Ac fel y nododd Llyr ar ddechrau ei gyfraniad, dyma'r gamp gyda'r gyfradd uchaf o bresenoldeb gwylwyr ar ôl pêl-droed a rygbi, ffaith a oedd yn fy synnu, rhaid i mi ddweud. Amcangyfrifir bod 155,000 o ymweliadau unigol ar draws y tri cae rasio yn 2019, a bydd digwyddiadau proffil uchel fel y Grand National Cymreig yng Nghas-gwent yn cael eu cynnal eleni ar 27 Rhagfyr, ac rwy'n siŵr y bydd llawer ohonom yn edrych ymlaen at hwnnw. Mae ymhlith y goreuon o weithgareddau chwaraeon yng Nghymru, ac wrth gwrs mae'n mynd i gael ei ddarlledu'n fyw ar y teledu.

Gan ei bod yn ymddangos bod pawb arall wedi rhoi ychydig o anecdotau am eu hymweliadau â chaeau rasio ceffylau a'u cysylltiadau â rasio, mae'n debyg y dylwn roi fy un innau hefyd. A gaf fi ddweud fy mod wedi mwynhau fy ymweliad â Chas-gwent yn fawr iawn yn gynharach yn y flwyddyn? Fe wnaethant gynnig gwahoddiad i mi fynd i'r ddau gae rasio arall tra oeddwn i yno, ac rwy'n hapus i wneud hynny ar ryw bwynt. Cefais gyfle tra oeddwn yno i gyflwyno gwobrau i'r enillwyr, i ddewis y ceffyl gorau i ddod o'r stablau. Fe wneuthum gyfweliad teledu byw hyd yn oed, gyda Sky Sports a oedd yno'n ffilmio'r rasys ar y pryd, a— . Mae'n ddrwg gennyf, Darren. Wrth gwrs.

A yw'n iawn, os caniatewch i mi? Rwy'n gwybod nad yw'n arferol mewn dadleuon byr i wneud ymyriad.

Wyddoch chi, nid wyf wedi gwneud dadl fer ers peth amser—ni allaf gofio beth sy'n arferol. [Chwerthin.] Ond yn ysbryd y ddadl—yn ysbryd y ddadl.

Diolch yn fawr iawn. Rwy'n falch iawn o glywed am yr holl ddiddordeb mewn rasio ceffylau yn y Siambr heddiw. Rwy'n ffodus fod gennyf yn fy etholaeth fy hun, yng nghymuned Towyn, yr unig drac rasio harnais yng Nghymru, a hoffwn eich gwahodd, Ddirprwy Weinidog, i ymuno â mi am noson yn y rasys yn Nhowyn—a phawb arall yn y Siambr—er mwyn ichi ddod i weld y pleser y mae'n ei roi i lawer o bobl. A wnewch chi ymuno â mi i ymweld â thrac rasio harnais Towyn, yn Nhir Prince yn Nhowyn?

Fe fyddwn wrth fy modd, ac rwy'n cymryd y byddwch chi'n talu am yr holl fetiau, Darren.

Na. [Chwerthin.]

Ond a gaf fi ddweud hanesyn byr iawn? Bydd y rhai ohonoch sydd mor hen â fi yn cofio Grand National 1992. Roeddwn yn yr ysbyty yn cael fy mab hynaf ar y pryd, ac roedd Grand National 1992 ym mis Ebrill, a'r enillydd oedd Party Politics, ac roedd hi'n bum diwrnod cyn etholiad cyffredinol 1992, ac fe roddais fet ar Party Politics, dim ond am ei bod hi'n etholiad cyffredinol, a Party Politics a enillodd y Grand National y flwyddyn honno, ac fe wnaethom adael yr ysbyty gyda fy mab, a'r lle cyntaf i fy mab ymweld ag ef erioed oedd gorsaf bleidleisio ar y ffordd adref. Ond beth bynnag, dyna fy anecdotau rasio.

Cafwyd llwyddiannau Cymreig eithriadol yn ddiweddar i jocis a hyfforddwyr, dros y clwydi ac ar y gwastad, dros y tymor neu ddau diwethaf. Cafodd llawer o'r perfformiadau gwych hyn eu cydnabod yn y gwobrau rasio ceffylau yn gynharach yn y mis, ac fe sonioch chi am David Probert, sef joci'r flwyddyn ar y gwastad, ar ôl marchogaeth dros 150 o enillwyr yn y 12 mis diwethaf, a hefyd hyfforddwr helfa genedlaethol y flwyddyn, Evan Williams, a lwyddodd i gael 53 o enillwyr ac ennill dros £900,000 mewn gwobrau ariannol yn y flwyddyn ddiwethaf. 

Ond wrth gwrs, mae rasio ceffylau, fel chwaraeon eraill, wedi wynebu cyfnod heriol iawn dros y ddwy flynedd ddiwethaf, a dyna pam y gwnaethom greu'r gronfa diogelu chwaraeon gwylwyr, i helpu chwaraeon sy'n ddibynnol ar wylwyr, fel rasio ceffylau, i wrthbwyso'r golled i incwm yn gysylltiedig â COVID, a chafodd y cynllun dderbyniad da. Unwaith yn rhagor, fel y nododd Llyr cafodd y tri chwrs yng Nghymru rywbeth tebyg i £1.7 miliwn o gyllid gan Lywodraeth Cymru i'w cael drwy'r cyfnod hwnnw yn ystod y pandemig.

Ond rwyf hefyd yn gwybod bod hyfforddwyr yn parhau i wynebu heriau, wrth geisio tyfu ac ehangu eu busnesau, gyda materion fel caniatâd cynllunio ac ardrethi busnes, ac rwy'n ymwybodol fod y diwydiant yn llunio cynnig i Lywodraeth Cymru ystyried pa gymorth pellach y gallem ei ddarparu i hyfforddwyr, ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr at weld y cynnig hwnnw ac ystyried beth sydd ynddo.

Rwyf hefyd yn credu ei bod yn deg dweud mai dim ond os oes ganddo fframwaith rheoleiddio cryf yn sylfaen iddo y gall y diwydiant ffynnu, a dyna yw Awdurdod Rasio Ceffylau Prydain, fel y corff cydnabyddedig sy'n gyfrifol am reoleiddio rasio ceffylau, ac rwy'n ymwybodol fod yr awdurdod wedi cryfhau ei strwythurau llywodraethu yn ddiweddar, a gobeithio y bydd hynny'n rhoi mwy o bwyslais ar les ceffylau, cefnogi pobl yn y diwydiant a mynd i'r afael â materion yn ymwneud â chydraddoldeb, amrywiaeth, cynhwysiant, cyfrifoldeb cymdeithasol corfforaethol, trwyddedu cymdeithasol a chynaliadwyedd amgylcheddol.

Nawr, fel y mae eraill hefyd wedi sôn, rydym yn cydnabod y materion sy'n codi a'r pryderon ynghylch lles anifeiliaid, ac mae hynny wrth gwrs yn hollbwysig ar gyfer sicrhau llwyddiant parhaus y diwydiant. Mae rasio ceffylau ym Mhrydain yn cael ei weld gan lawer ymhlith y gweithgareddau anifeiliaid sy'n cael eu rheoleiddio orau yn y byd. A chyda'r RSPCA a World Horse Welfare, mae Awdurdod Rasio Ceffylau Prydain yn un o brif gefnogwyr y protocol lles ceffylau cenedlaethol. Ac mae o leiaf un swyddog milfeddygol Awdurdod Rasio Ceffylau Prydain ar ddyletswydd ym mhob digwyddiad rasio, a'i gyfrifoldeb yw goruchwylio lles ceffylau a sicrhau bod y safonau a osodir gan yr awdurdod yn cael eu cynnal. Oherwydd mae ceffylau rasio, fel pob anifail dof domestig, hefyd yn cael eu hamddiffyn o dan Ddeddf Lles Anifeiliaid 2006, ac o dan y ddeddfwriaeth hon, mae'n drosedd i achosi unrhyw ddioddefaint diangen i anifail neu fod perchennog neu geidwad yn methu darparu ar gyfer ei anghenion lles. Mae cod ymarfer Llywodraeth Cymru ar gyfer lles ceffylau yn esbonio beth sydd angen ei wneud i gyrraedd y safonau gofal y mae'r gyfraith yn eu gwneud yn ofynnol, sy'n cynnwys amgylchedd y ceffyl, ei anghenion ymddygiad, iechyd a lles. Ac mae swyddogion polisi yn gweithio ochr yn ochr â'r grŵp fframwaith iechyd a lles anifeiliaid ar ddiwygio'r codau, a daeth y cod diwygiedig ar gyfer ceffylau i rym ym mis Tachwedd 2018.

Ac rwy'n gwybod, fel y nododd Llyr unwaith eto, fod yna bryderon ynghylch yr hyn y mae'r diwydiant yn ei wneud i gefnogi materion yn ymwneud â gamblo cymhellol. Oherwydd er i Lywodraeth y DU gyhoeddi ei hadolygiad o Ddeddf Gamblo 2005 ym mis Rhagfyr 2020, fel y clywsom, mae'n ymddangos bod cynnydd ar gyhoeddi'r Papur Gwyn wedi arafu. A byddwn yn fwy na pharod i weithio gydag unrhyw un a wnaiff bwyso ar Lywodraeth y DU i symud ymlaen ar hyn, oherwydd mae'n waith pwysig iawn. Ond rwyf am fod yn gwbl glir fy mod yn cefnogi'r diwydiant yn yr ymdrechion y mae'n eu gwneud i gefnogi'r gwaith o leihau niwed sy'n gysylltiedig â gamblo, gyda mesurau syml iawn, fel gosod peiriannau arian parod i ffwrdd o'r cownteri betio neu'r bwcis, fel bod yn rhaid i unrhyw un sy'n defnyddio peiriant ATM roi'r gorau i fetio er mwyn gwneud hynny. Nod mesurau eraill yw sicrhau bod gamblo'n digwydd mewn ffordd deg ac agored, drwy sicrhau bod gan bob gweithredydd sy'n bresennol drwydded gweithredwr dilys a gyhoeddwyd gan y Comisiwn Gamblo, a bod unrhyw fwcis anghyfreithlon neu fwcis sy'n gweithredu'n amhriodol yn cael eu gwahardd o'r safle.

Felly, i orffen, Lywydd, drwy roi'r sicrwydd hwn i aelodau'r cyhoedd a'r rhai sy'n ymwneud â lles anifeiliaid a llywodraethu chwaraeon, gallwn ganiatáu i rasio ceffylau barhau i dyfu a ffynnu yng Nghymru. A chyda chefnogaeth pawb yn y Siambr hon, rwy'n hollol sicr mai dyna fydd yn digwydd. Diolch yn fawr.

Iawn. Diolch yn fawr i bawb. Dyna ddiwedd ar ein gwaith ni heddiw.

Ac rwyf am ofyn: pwy sy'n trefnu'r bws i Fangor Is-coed a Thir Prince?

Cawn drip siarabáng. 

Siarabáng, ie. Diolch yn fawr.

Daeth y cyfarfod i ben am 18:32.