Eitem 8 yw’r datganiad gan y Dirprwy Weinidog Partneriaeth Cymdeithasol, hyfforddiant y gwasanaeth tân a chapasiti i ehangu’r rôl. Galwaf ar y Dirprwy Weinidog i wneud y datganiad—Hannah Blythyn.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae gan ein gwasanaethau tân ac achub llawer iawn i fod yn falch ohono. Yn benodol, maen nhw wedi gwneud cyfraniad mawr at sicrhau lleihad sylweddol a chyson mewn tannau.

Erbyn hyn mae llai na hanner cymaint o danau ag oedd yn 2005, ac mae tanau preswyl, sy'n cyfrif am y rhan fwyaf o farwolaethau ac anafiadau tân, yn agos at neu ar eu hisaf erioed. Er bod hyn yn anochel wedi lleihau'r llwyth gwaith ymateb brys i ddiffoddwyr tân yn hyn o beth, mae angen o hyd i ddiffoddwyr tân allu ymateb i unrhyw dân neu ddigwyddiad arall ar unrhyw adeg, a gall argyfwng mawr barhau i fod angen yr holl adnoddau sydd ar gael ar draws ardal eang. Felly, er bod rhai gostyngiadau cymedrol wedi bod yn nifer y diffoddwyr tân dros y 10 i 15 mlynedd diwethaf, nid ydynt yn agos at fod mor fawr â'r gostyngiad yn nifer y tanau. Er hynny, mae hyn yn creu potensial clir i'r gwasanaeth wneud mwy, ac, yn benodol, i gefnogi ein GIG. Mae gan ddiffoddwyr tân lawer o'r sgiliau a'r adnoddau sydd eu hangen ar gyfer hyn eisoes, ac mae tystiolaeth gref y byddai hyn yn sicrhau canlyniadau iechyd gwell ac arbedion sylweddol.  Yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru, er enghraifft, mae diffoddwyr tân o dros 20 o orsafoedd yn ymateb yn rheolaidd i ddigwyddiadau meddygol i gefnogi'r gwasanaeth ambiwlans. Maen nhw wedi achub bywydau cannoedd o gleifion ac wedi gwella'r canlyniadau i lawer mwy.

Y nod tymor hir fu, ac yw, i wireddu'r potensial hwn. Ym mis Mawrth 2021, fe wnes i ddatganiad ar y cyd â'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar y pryd yn nodi'r weledigaeth hon ac yn disgrifio swyddogaeth ehangach i'r gwasanaethau tân ac achub. Roedd ganddo dair prif elfen: ymateb meddygol brys i achosion lle mae brys yn hanfodol i oroesi, fel ataliad ar y galon; ymateb i bobl sydd wedi syrthio ond heb eu hanafu, nad ydynt yn brif flaenoriaeth i'r gwasanaeth ambiwlans ond y gall eu cyflwr ddirywio'n gyflym; ac atal cwympiadau a damweiniau eraill yn y cartref.

Er mwyn rhoi sicrwydd i mi y gellid gwireddu hyn yn ddiogel, cynhaliodd ein prif gynghorydd tân ac achub, Dan Stephens, adolygiad ar ddiwedd 2021 o'r gallu sydd gan y gwasanaeth i ymgymryd â swyddogaeth ehangach. Daeth ei adolygiad ef i'r casgliad fod gallu o'r fath yn bodoli, ond bod angen newidiadau i arferion gwaith i'w wireddu'n ddiogel. Yn benodol, roedd llawer o'r gallu yn ystod y shifft nos gyfan, pan nad yw diffoddwyr tân yn aml yn rhan o ymateb brys ac yn cael gorffwys neu gysgu os nad ydynt, tra bod tystiolaeth yn dangos bod y rhan fwyaf o argyfyngau meddygol yn digwydd yn ystod y dydd.

Rhywbeth a barai ofid mwy uniongyrchol oedd bod y prif gynghorydd tân ac achub, yn ystod yr adolygiad hwn, wedi canfod tystiolaeth bod angen newidiadau beth bynnag, gan nad oedd diffoddwyr tân yn treulio digon o amser yn cynnal gweithgareddau i leihau'r tebygolrwydd o dân neu yn hyfforddi i sicrhau bod eu sgiliau yr hyn y dylen nhw fod. Mae unrhyw ddiffygion mewn hyfforddiant yn arbennig o bryderus. Mae diffodd tân yn broffesiwn hynod gymhleth, sydd angen meistrolaeth ar ystod eang o brosesau, tactegau ac offer, a dealltwriaeth lawn o'r peryglon sy'n bodoli gyda thannau neu ddigwyddiad arall. Os na chefnogir diffoddwyr tân i gael eu hyfforddi'n briodol, ni allant weithio'n ddiogel, sy'n peryglu eu diogelwch eu hunain a'r rhai y gelwir arnynt i'w hamddiffyn. Ac fel sy'n wir, yn naturiol, bydd sgiliau'n dirywio os na chânt eu defnyddio'n rheolaidd, mae'r dirywiad yn nifer yr achosion o dân yn atgyfnerthu'r angen am hyfforddiant rheolaidd o ansawdd uchel.

O ganlyniad, cynhaliodd y prif gynghorydd tân ac achub adolygiad manwl pellach o hyfforddiant diffoddwyr tân, a gyhoeddwyd fis diwethaf. Canfu hyn nifer o faterion a allai fod yn ddifrifol, megis diffyg mynediad at gyfleusterau hyfforddi realistig a dibyniaeth ormodol ar swyddogion isel eu safle—heb unrhyw fai arnyn nhw—a allai fod heb hyfforddiant cefndirol. Yn fwyaf pryderus, fe wnaeth y prif gynghorydd tân ac achub argymhelliad dros dro fis Mawrth diwethaf y dylai ein tri gwasanaeth tân ac achub sefydlu ar frys faint o amser hyfforddi sydd ei angen, ond eto does yr un ohonyn nhw wedi gwneud ymgais ddifrifol i wneud hynny. Felly, ysgrifennais at gadeiryddion yr awdurdodau tân ac achub ar 6 Hydref, yn eu hannog i dderbyn a gweithredu ar yr argymhellion hyn yn ddi-oed. Roeddwn yn falch bod awdurdod tân ac achub y gogledd wedi gwneud hynny ac wedi amlinellu rhaglen gynhwysfawr yn eu hymateb manwl i nodi a mynd i'r afael ag unrhyw ddiffygion. Byddwn yn annog y lleill i ddilyn yr esiampl hon.

Mae tri rheswm sylfaenol pam fod angen gweithredu. Yn gyntaf, mae diffodd tân wedi dod yn llawer mwy cymhleth yn ystod y blynyddoedd diwethaf oherwydd datblygiadau mewn technoleg, ehangu swyddogaeth y gwasanaeth—er enghraifft, i gynnwys llifogydd a damweiniau ffordd—a newidiadau i ddeunyddiau a chynnwys adeiladu. Eto i gyd, nid yw arferion gwaith y gwasanaeth a'r amser hyfforddi sydd ar gael wedi newid i raddau helaeth ers y 1970au. Yn ail, mae pryderon penodol ynghylch diffoddwyr tân neilltuedig neu ar alwad, sy'n ffurfio'r rhan fwyaf o'r gweithlu ac yn cynnwys y mwyafrif helaeth o Gymru. Dim ond dwy neu dair awr o hyfforddiant yr wythnos sydd ganddyn nhw bob wythnos—ffracsiwn bach o'r hyn a gaiff eu cydweithwyr llawn amser—ond eto mae'n rhaid iddyn nhw gynnal yr un sgiliau i'r un lefel. Mae hynny'n peryglu gofyn gormod o'r criwiau hynod ymroddedig hyn. Mae materion ehangach a hirdymor yn ymwneud â chynaliadwyedd y system dyletswyddau neilltuedig, a byddwn yn cydweithio â chyflogwyr ac undebau llafur i fynd i'r afael â hyn. Ond mae'r problemau ynglŷn â hyfforddiant yn bryder sydd angen rhoi sylw iddo ar unwaith.

Yn drydydd, ac yn bwysicaf oll, nid risgiau technegol neu ddamcaniaethol yn unig yw'r rhain; maen nhw'n gosod diffoddwyr tân a'r cyhoedd mewn perygl amlwg. Mae diffygion hyfforddi wedi bod yn gysylltiedig â bron pob marwolaeth diffoddwr tân yn y DU yn y 25 mlynedd diwethaf, ac yn y golled drasig o fywyd yn Nhŵr Grenfell a mannau eraill. Nid wyf yn barod i aros am drasiedi i sbarduno'r camau yma. Er ein bod yn parhau i fod yn ymrwymedig i swyddogaeth ehangach i ddiffoddwyr tân, ni allwn ofyn i ddiffoddwyr tân ysgwyddo cyfrifoldebau ychwanegol tra bod pryderon am ddiogelwch arferion a hyfforddiant presennol. Byddwn yn dychwelyd at yr amcan hwnnw unwaith y bydd gennym ni sicrwydd llawn ynghylch y materion hyn. Rydym ni nawr yn disgwyl i'r cyflogwyr fynd i'r afael yn llawn â'r materion hyn yn gadarn ac ar frys, rhywbeth rwy'n siŵr y byddai Aelodau'n cytuno ag ef. Byddai methu â gwneud hynny yn weithred anghyfrifol ar ran cyflogwyr. Mae Llywodraeth Cymru yn glir bod angen gweithredu ar hyfforddiant diffoddwyr tân, a byddwn yn cymryd camau priodol i sicrhau bod hynny'n digwydd.

Mae sicrhau diogelwch y gweithlu ymhlith dyletswyddau pwysicaf unrhyw gyflogwr, ac yn elfen allweddol o bartneriaeth gymdeithasol. Mae hynny'n arbennig o wir ar gyfer diffodd tân, sydd yn gynhenid beryglus ac sydd hefyd yn cynnwys diogelu'r cyhoedd yn uniongyrchol. Felly, fy mwriad yw sefydlu fforwm partneriaeth gymdeithasol ar gyfer gwasanaethau tân ac achub, a fydd yn cynnwys cyflogwyr ac undebau llafur yn mynd i'r afael â'r materion hyn a materion eraill ar y cyd, a bydd yn cwrdd am y tro cyntaf yn gynnar y flwyddyn nesaf. Yn y tymor byrrach, mae angen mynd i'r afael â'r pryderon gwirioneddol iawn ynghylch hyfforddiant, ond bydd y fforwm yn rhoi llwyfan i ni yn y tymor hirach i gydweithio i gefnogi a chynnal ein gwasanaethau tân ac achub a'r rhai sy'n eu darparu.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Diolch, Dirprwy Weinidog, am eich datganiad heddiw, ac os caf i, hoffwn ymateb i ambell bwynt. Yn gyntaf, sail eich cynigion yw nad yw diffoddwyr tân yn ymdrin â chymaint o danau mwyach ac felly mae ganddyn nhw fwy o gapasiti i helpu gydag argyfyngau meddygol, ond rwy'n teimlo eich bod wedi methu â chydnabod mai'r rheswm dros y gostyngiad yn nifer y tanau yw bod diffoddwyr tân yn gwneud gwaith da iawn, nid yn unig wrth addysgu pobl i asesu risgiau, ond wrth helpu pobl i weithredu mwy o fesurau diogelwch tân. Ac nid ydych wedi sôn am sut y byddwch yn cynnal hyn os ydych chi'n ehangu swyddogaeth diffoddwyr tân i gynnwys galwadau meddygol brys. 

Ar ben hynny, rydych chi'n dweud bod canfyddiadau'r adolygiad thematig, a gyhoeddwyd fis diwethaf, yn nodi bod diffyg hyfforddiant ar hyn o bryd a bod hyn oherwydd y ddibyniaeth drom ar y disgresiwn a ddangosir gan swyddogion iau pan fyddant yn gweithredu'r gwaith o gynnal protocolau hyfforddi. Ond ble mae'r dystiolaeth bod diffoddwyr tân, yng Nghymru, wedi cael hyfforddiant hynod o annigonol? Mae'r adroddiad yr ydych yn cyfeirio ato hyd yn oed yn dweud, ar bwyntiau 93 a 94, bod asesu cymhwysedd hyfforddi yn anodd ei asesu'n gadarn ar wahân, ac, yn ymarferol, i hwyluso asesiad ystyrlon o bob diffoddwr tân unigol ar draws sawl ardal gymhwysedd byddai angen llawer iawn o amser.

Felly, fe fyddwn i'n dadlau, Dirprwy Weinidog, bod hwnnw'n ddatganiad annheg, i chi ddweud bod hyfforddiant mewn cyflwr mor enbyd. Efallai y byddwch hefyd yn dweud, Dirprwy Weinidog, nad yw arferion gwaith presennol diffoddwyr tân yn addas bellach ar gyfer gofynion yr hyfforddiant hwn, oherwydd anghenion gweithredol cymhleth y gwasanaeth tân wrth ymdrin â'r ystod eang a'r mathau amrywiol o ddigwyddiadau y mae'n eu hwynebu. Ond caiff y pwynt ei danseilio, oherwydd ni allwch nodi faint o amser sydd ei angen i ymgymryd â'r hyfforddiant hwn, oherwydd dim ond un o'r tri gwasanaeth tân yng Nghymru sydd mewn gwirionedd wedi cwblhau dadansoddiad o'u gwirfodd o faint o amser y mae diffoddwyr tân ei angen i gynnal yr holl ofynion cymhwysedd craidd ac ychwanegol. Ac mae'r adroddiad yn dweud, heb unrhyw resymu o gwbl, nad yw'n credu y byddai'r dadansoddiad hwn yn dal dŵr o'i adolygu'n fanwl.

Felly, yr hyn yr ydych chi'n ei awgrymu, Dirprwy Weinidog, yw bod y Llywodraeth hon yn credu bod swyddogion iau yn ein gwasanaeth tân yn methu a gwneud penderfyniadau hyfforddi cywir, sydd, yn fy marn i, yn farn y prif gynghorydd tân ac achub, heb, o'r hyn y gallaf ei weld, unrhyw dystiolaeth bendant bod diffoddwyr tân wedi'u hyfforddi'n annigonol ar hyn o bryd ar gyfer cymhlethdodau swyddogaethau sy'n eu hwynebu, eto heb unrhyw asesiad o'r hyfforddiant, ac, yn olaf, bod diffoddwyr tân yn cysgu yn ystod shifftiau nos pan nad oes ganddyn nhw alwadau brys, ac felly maen nhw yn y pen draw yn darparu gwerth gwael am arian.

A'ch ateb i hyn yw cael fforwm partneriaeth gymdeithasol. Os yw'r sefyllfa gynddrwg ag yr ydych yn ei honni yn eich datganiad, ni allaf ragweld sut mae cael fforwm partneriaeth gymdeithasol yn mynd i newid unrhyw beth mewn unrhyw gyfnod rhesymol mewn gwirionedd. Gyda hyn mewn golwg, Dirprwy Weinidog, ac o gofio y bydd yn debygol y bydd yn rhaid i Lywodraeth Cymru ail-drafod gydag undebau llafur ynghylch newidiadau mewn arferion gwaith, pa mor hir yr ydych chi'n amcangyfrif y bydd yn ei gymryd cyn byddwch yn cyflawni eich amcanion? Ydych chi'n disgwyl i Undeb y Brigadau Tân gynnal pleidlais ymhlith aelodau ynghylch y newidiadau hyn, neu a ydych chi'n credu y bydd Undeb y Brigadau Tân yn derbyn eich argymhellion bod angen i batrymau gwaith newid?

Yn olaf, o ystyried bod yr Undeb wedi cyhoeddi pleidlais ymgynghorol ar 15 Tachwedd, sydd wedi arwain at ganran o 78 yn pleidleisio, a phleidlais aelodau o 79 y cant yn gwrthod y cynnydd cyflog o 5 y cant a oedd ar gael, a fydd bellach bron yn sicr yn arwain at streicio, pa ystyriaeth yr ydych chi wedi'i rhoi i fynd i'r afael â'ch newidiadau arfaethedig mewn patrymau shifft, ochr yn ochr â'ch uchelgais o ehangu swyddogaeth diffoddwyr tân i ymdrin â galwadau meddygol, gyda thrafodaethau cyflog sydd bellach yn debygol iawn o ddigwydd? Diolch.

Llywydd, mi wnaf fy ngorau i ddatod y cyfraniad yna gan Joel James. Yn bennaf oll, nid wyf yn awgrymu unrhyw beth; adroddiad gan ein prif gynghorydd tân ac achub oedd hwn, ac mae gennyf i ddyletswydd wedyn i ymateb iddo pan fo'n codi pethau ynghylch hyfforddiant a diogelwch. Ac nid ydym yn awgrymu unrhyw beth am ddiffoddwyr tân swyddfa unigol na gorsafoedd penodol, dim ond, mewn gwirionedd, bod angen y dystiolaeth a'r wybodaeth honno arnom ac i weithio ar y cyd â'r gwasanaethau tân ac achub a chynrychiolwyr y gweithlu i fynd i'r afael â rhai o'r materion hynny yn y tymor byr.

Ac o ran y tymor hirach, mewn gwirionedd, y ffordd orau y gallwn ni edrych ar rai o'r heriau tymor hirach hynny—ac fe godais, yn y datganiad, bryderon ynghylch hynny—rwy'n gwybod ei fod yn effeithio ar Aelodau yn y rhan fwyaf o leoedd yng Nghymru—mae llawer ohonom yn ddibynnol iawn ar yr RDS, y gwasanaeth dyletswydd yn ôl galw, ac rydym wedi gweld, dros y blynyddoedd, y newid, ac mae ffordd o fyw pobl wedi newid, mae'r ddibyniaeth ar hynny wedi newid hefyd, ac rwy'n credu bod gwaith mawr i'w wneud ar hynny. A'r rheswm dros gael y fforwm hwn yw nid yn unig i ddod â phobl at ei gilydd dim ond er mwyn hynny, ond i sylweddoli mewn gwirionedd y gallwn gronni'r arbenigedd hwnnw, y profiad hwnnw, a dod â hynny at ei gilydd a'i gael yn iawn hefyd.

Ac mae'r Aelod yn drysu nifer o faterion yn ei gyfraniad—rwy'n oedi cyn dweud o bosibl yn fwriadol, ond mae hyn yn hollol ar wahân i unrhyw faterion yn ymwneud â gweithredu diwydiannol neu gyflog ac amodau. Mae hwn yn fater o hyfforddiant a diogelwch diffoddwyr tân, a dyna pam yr oeddwn i'n credu mai fy nyletswydd i oedd dod â hyn ger bron Aelodau heddiw, i godi hynny, ond hefyd i ddweud, mewn gwirionedd—. Mae'n fraint anhygoel cael bod yn y sefyllfa hon, a chael mynd allan i weld o lygad y ffynnon rai o'r gweithgareddau y mae ein diffoddwyr tân yn eu cyflawni yn y gwasanaethau ledled Cymru. Pwynt hyn, mewn gwirionedd, yw ein bod eisiau gweithio ar y cyd, rydym eisiau gweithio gyda'n gilydd, ond mae angen i'r gwasanaethau tân ac achub ymateb yn llawn i'r adroddiad diweddaraf, fel y gallwn mewn gwirionedd gael darlun cliriach o'r hyn yw'r heriau mewn gwahanol leoedd a sicrhau ein bod yn mynd i'r afael â nhw mewn ffordd sydd nid yn unig yn gweithio i'n diffoddwyr tân ac achub anhygoel, ond hefyd i gymunedau ledled Cymru.

Diolch i'r Gweinidog am y datganiad heddiw.

Diolch byth ein bod yn gweld llai a llai o danau domestig. Rwy'n credu bod hynny'n beth positif wrth symud ymlaen, ac wrth gwrs, rwy'n gwybod bod yna lawer o bobl yn y gwasanaeth tân sy'n dymuno nawr i weld beth arall y gallan nhw ei wneud er mwyn i'r gwasanaeth barhau'n berthnasol.

Roeddwn i'n eithaf siomedig, mewn gwirionedd, gydag un o'r sylwadau a wnaed gan Joel, a oedd i raddau, yn fy marn i, yn ceisio awgrymu bod y ffaith y ceir llai o danau erbyn hyn yn cael ei defnyddio gan ddiffoddwyr tân bellach fel cyfle i gysgu ar shifft. Roeddwn i'n credu bod hynny'n sylw eithaf siomedig, a bod yn hollol onest.

Ond, mae ein gwasanaeth tân, afraid dweud, yn wynebu—

Joel James a gododd—

Joel, nid dadl yw hon, felly nid yw ymyriadau'n bosibl. Felly, ewch ymlaen, Luke Fletcher.

Ond nid fi oedd yn gyfrifol am y datganiad yna, dyna oedd yn yr adroddiad.

Gallwch barhau, Luke Fletcher.

Parhau, dim problem?

Wrth gwrs, mae ein gwasanaethau tân yn wynebu mwy o bwysau. Mae prinder staff yn un ohonyn nhw, eithafion tywydd a ysgogir gan newid hinsawdd yn digwydd yn amlach ac yn amlach, a heriau a ddaw wrth i ni fynd i'r gaeaf yng nghanol argyfwng costau byw na welwyd ei debyg o'r blaen. Mae'r Cyngor Cenedlaethol y Penaethiaid Tân yn poeni y bydd pobl mewn perygl ychwanegol oherwydd yr argyfwng costau byw, yn yr ystyr bod pobl yn chwilio am ddulliau rhatach, amgen i gadw'n gynnes yn wyneb biliau ynni cynyddol, efallai eu bod yn defnyddio gwresogyddion hen ffasiwn neu ddiffygiol a blancedi trydan, neu eu bod o dan y camsyniad ei bod yn rhatach defnyddio trydan yn ystod yr oriau allfrig, ac felly bydd mwy yn defnyddio nwyddau gwyn pan fyddan nhw'n cysgu, er enghraifft. Mae hyn yn golygu, pe bai tân, y gallai fod yn amser hir cyn iddo gael ei ddarganfod, gan roi llai o amser i breswylwyr ymateb yn gyflym ac yn ddiogel.

Ar ben hyn, wrth gwrs, dros yr haf, nododd Undeb y Brigadau Tân, yn hytrach na gwella gwasanaethau tân ac achub, collwyd 11,500 o ddiffoddwyr tân oherwydd toriadau ers 2010, ac mae dibyniaeth gynyddol ar ddiffoddwyr tân ar ddyletswydd yn ôl galw, y disgwylir iddyn nhw ddysgu'r ystod o sgiliau diffodd tân mewn ffracsiwn fach iawn o amser o'i gymharu â'u cydweithwyr llawn amser. Mae prif swyddog tân canolbarth a gorllewin Cymru, Roger Thomas, wedi gwneud sylw ar ba mor anghynaladwy yw'r model 'ar ddyletswydd yn ôl galw'; nid yw pobl ifanc yn dod i mewn i gymryd lle'r diffoddwyr tân hŷn ar ddyletswydd yn ôl galw ar hyn o bryd. Mae gan Wasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru 702 o swyddi cyfwerth ag amser llawn ar gyfer diffoddwyr tân ar ddyletswydd yn ôl galw, ond 574 yw'r garfan bresennol. Maen nhw wedi rhoi cynnig ar fesurau i recriwtio diffoddwyr tân, fel cysylltu â chyflogwyr lleol a chynnig cyrsiau, ond mae angen rhywbeth mwy radical. Mae'n ymddangos ei bod, o bosibl, yn broblem sy'n ymwneud â chenedlaethau. Felly, i'r perwyl hwnnw, sut mae Llywodraeth Cymru yn mynd i sicrhau bod hyfforddiant yn y dyfodol yn targedu pobl iau, ei fod yn meithrin model recriwtio cynaliadwy, ac yn lleihau'r ddibyniaeth ar ddiffoddwyr tân ar ddyletswydd yn ôl galw?

Nawr, nid yn unig mae'n rhaid i ni wella'r hyfforddiant a ddarperir, ond mae'n rhaid i ni sicrhau bod cyflog ac amodau ein diffoddwyr tân o ansawdd derbyniol. Rydym yn gwybod y bydd aelodau Undeb y Brigadau Tân yn pleidleisio yn ystod yr wythnosau nesaf ynghylch a ddylid lansio ymgyrch o weithredu diwydiannol ar ôl gwrthod cynnig cyflog o 5 y cant. Nododd ysgrifennydd cyffredinol Undeb y Brigadau Tân fod diffoddwyr tân yn defnyddio banciau bwyd. Dyma'r un bobl a weithiodd drwy'r pandemig i amddiffyn eu cymunedau ac ymgymryd â dyletswyddau ychwanegol i wneud hynny, ac sydd ar hyn o bryd yn wynebu heriau a phwysau ychwanegol. Felly, roeddwn i eisiau manteisio ar y cyfle i ddweud bod toriad cyflog pellach mewn termau real yn ffordd ffiaidd o'u had-dalu.

Ond, nawr, i wella amodau gwaith a diogelwch ein gwasanaeth tân, sut fydd hyfforddiant y gwasanaeth tân yn y dyfodol yn sicrhau nad yw tactegau diffodd tân hen ffasiwn a allai fod yn beryglus yn cael eu dysgu, fel y nodwyd yn yr adolygiad thematig? A sut bydd hyn yn cael ei fonitro a'i gynnal? Ac o ystyried themâu cyson amser hyfforddi annigonol sydd wedi'i gyfyngu gan batrymau gwaith, beth mae'r Dirprwy Weinidog yn ei gredu yw'r ateb i hyn? Er enghraifft, beth oedd gan yr awdurdodau tân ac achub i'w ddweud ynghylch hyn yn eu hymateb? Diolch yn fawr.

A gaf i ddiolch i Luke Fletcher am ei gyfraniad a'r nifer o bwyntiau a wnaeth? Ar y dechrau fe wnaethoch chi nodi'r pwynt rhagweledol iawn, fod y ffaith bod gennym lai a llai o danau domestig nawr yn deyrnged i lwyddiant y gwasanaeth tân ac achub, ond, fel y nodwyd hefyd, mae'r heriau yr ydym yn eu hwynebu drwy newid hinsawdd ac, o bosibl, yr argyfwng costau byw wedi esblygu, felly mae'r pwysau'n parhau, ac mae'n bwysig iawn i'r gwasanaeth esblygu a chael y gefnogaeth i wneud hynny.

Rwyf am ymdrin â'r pwynt a wnaethoch o ran yr her bosibl sy'n wynebu pobl sy'n ceisio cadw'n gynnes mewn gwahanol ffyrdd os nad ydyn nhw, efallai, yn gallu fforddio cynhesu eu cartref yn y ffordd y bydden nhw wedi gwneud fel arfer—os ydyn nhw'n cysylltu gwresogyddion trydan neu'n defnyddio canhwyllau a phethau tebyg. Mae gan y gwasanaethau tân ac achub raglen o—. Rydym ni'n eu hariannu nhw trwy grantiau diogelwch cymunedol i fynd i mewn a gwneud y gwiriadau hynny. Rydym ni'n cysylltu'n agos iawn â nhw a chodwyd hefyd y dylem ni weld sut y gallem wneud hynny yn yr argyfwng costau byw, efallai i edrych ar rai o'r deunyddiau sy'n cael eu defnyddio, i wneud yn siŵr y gallwn ni fynd i'r afael â'r materion hynny, ac efallai chwilio am y peryglon hynny hefyd. Ond mae'n rhaglen hynod o gynhwysfawr i wirio pobl arbennig o agored i niwed hefyd—pobl fwy agored i niwed yn eu cartrefi. Ac mae'n golygu, yn amlwg, os ydym ni'n bwriadu ehangu'r swyddogaeth yn y dyfodol, mae hynny eisoes yn rhywbeth y maen nhw'n ei wneud, sef edrych ar y risgiau hynny ar aelwydydd pobl hefyd.

Fe wnaethoch grybwyll yn briodol, heriau'r system ar ddyletswydd yn ôl galw, a chyfeirioch at y prif swyddog, Roger Thomas, yng nghanolbarth a gorllewin Cymru. Rwy'n cael cyfarfodydd rheolaidd gyda'r tri phennaeth, ond hefyd yn unigol, ac yn ceisio mynd allan i'w cyfarfod ar leoliad. Y tro diwethaf i mi siarad â Roger Thomas, roedd pwyslais mawr ar bryderon ynghylch cynaliadwyedd y system RDS. Rydych chi'n iawn i ddweud, ers blynyddoedd lawer, y bu addasiadau bach yma ac acw, ac rydym wedi cyrraedd y pwynt nawr pan fo angen i ni edrych arno a mynd i'r afael ag ef, a dyna pam yr wyf wedi tynnu sylw ato yn y datganiad. Mae'n rhywbeth yr hoffwn iddyn nhw edrych arno ar y cyd, oherwydd mae modelau gwahanol mewn mannau eraill, ond nid her i Gymru yn unig yw hi—mae'n bodoli mewn cymunedau tebyg ar draws y DU. Pa un a oes pethau y gallwn eu gwneud yn y cyfamser o ran defnyddio'r dulliau dylanwadu ar draws y Llywodraeth i, efallai, weithio gyda chyflogwyr i ddweud, 'Mewn gwirionedd, rhyddhewch staff i fod yn rhan o'r system RDS.' Rydym ni wedi ymrwymo i wneud hynny, ond, yn amlwg, mae angen i ni edrych ar y tymor hirach, sut mae hynny'n gweithio, oherwydd mae bywydau pobl wedi newid, ac mae'r ffordd y mae pobl yn byw a gweithio wedi newid hefyd.

Yr hyn sy'n galonogol yw fy mod i wedi cael y pleser o gyfarfod—ychydig allan o'ch rhanbarth chi, Luke, yn y gogledd, yn y Rhyl—â rhai recriwtiaid newydd i'r gwasanaeth tân. Rwy'n credu eu bod nhw yn eu trydedd wythnos. Felly, roedden nhw'n frwdfrydig iawn, yn dod o bob cefndir gwahanol, gydag amryw o resymau pam yr oedden nhw wedi ymuno â'r gwasanaethau tân ac achub, ac roedd brwdfrydedd yno mewn gwirionedd ynghylch beth arall y gallai'r gwasanaeth tân ei wneud hefyd o fewn yr adnoddau sgiliau hynny sydd ganddyn nhw. Felly, rwy'n credu bod cyfle yna, ond, fel y dywedais i, rwy'n credu bod yn rhaid i ni fynd trwy'r heriau hynny o ran edrych ar hyfforddiant a chael y sicrwydd hynny gan y gwasanaethau unigol, a sicrhau y gallwn gael y dadansoddiad priodol hwnnw a gweld sut yr ydym yn symud ymlaen a mynd i'r afael â'r materion ehangach hynny.

Fe ymdriniaf yn gyflym â'r pwyntiau sy'n ymwneud â chyflog diffoddwyr tân, ac wrth gwrs, rydym ni mewn sefyllfa wahanol iawn yng Nghymru o'i chymharu â mannau eraill yn y DU, o ran sut mae'r gwasanaethau tân ac achub yn cael eu hariannu. Felly, nid ydym yn eu hariannu'n uniongyrchol. Yn amlwg, mae'n digwydd drwy Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ac ardollau awdurdodau lleol. Rwy'n cyfarfod yn rheolaidd ag Undeb y Brigadau Tân hefyd. Cefais gyfarfod â nhw yn ddiweddar, yr wythnos diwethaf, felly beth allwn ni ei wneud, efallai, i roi'r pwysau hwnnw i gael cyllid pellach, o bosibl gan y Swyddfa Gartref drwy gyllid y sector cyhoeddus i gefnogi'r diffoddwyr tân wrth iddyn nhw symud ymlaen hefyd.

Hoffwn ddeall, yn gyntaf oll, mai'r ymateb i adroddiad y prif gynghorydd tân ac achub, yr ydych wedi ei gael, yw un o'r gogledd, ond nad ydych chi wedi cael ateb cynhwysfawr gan awdurdodau achub y canolbarth na'r de. Mae hynny'n siomedig i'w glywed, oherwydd rwy'n gwybod eich bod wedi galw amdano yn eich datganiad ar 11 Tachwedd, rwy'n credu, yn y Siambr hon, ac fe ddywedoch chi eich bod yn disgwyl ei gael unrhyw ddydd. Felly, nid eu barn nhw yw'r hyn yr ydw i ar fin ei ddatgan, oherwydd does neb wedi ei chael eto, dim ond barn aelodau Undeb y Brigadau Tân yr wyf i wedi siarad â nhw.

Felly, roeddwn i eisiau rhannu gyda chi, yn absenoldeb barn yr awdurdodau achub, dyma'r hyn yr wyf wedi ei gael gan aelodau Undeb y Brigadau Tân. Maen nhw o'r farn bod problem ynghylch blinder ar shifftiau ar hyn o bryd ac nid yw'n rhywbeth sydd—. Mae'n ddrwg gen i, dydyn nhw ddim yn credu bod problem ynghylch blinder ar shifftiau ar hyn o bryd ac nid yw'n fater y maen nhw'n credu y mae angen mynd i'r afael ag ef. Dyna a ddywedwyd wrthyf i gan aelod o'r FBU, gweithiwr tân, yn y de. Dywedon nhw eu bod yn teimlo y byddai cael gwared ar y cyfnodau o seibiant i ddiffoddwyr tân rhwng shifftiau yn wrthgynhyrchiol mewn gwirionedd, ac maen nhw'n teimlo na fydden nhw eisiau gweld hynny'n digwydd. Maen nhw'n teimlo, pe bai'r newidiadau'n mynd yn eu blaenau, yna byddai blinder yn cynyddu mewn gwirionedd. Maen nhw'n teimlo bod cyfnodau o seibiant yn hanfodol er mwyn sicrhau digon o orffwys i ddiffoddwyr tân rhwng shifftiau, a byddai mabwysiadu'r newidiadau arfaethedig yn cael effaith andwyol ar gydbwysedd bywyd-gwaith gweithlu sy'n staffio gwasanaeth sydd ar agor 24/7/365, a byddai effeithiau negyddol ar drefniadau gofal plant, er enghraifft, a dyna farn y gweithiwr tân hwn y bûm yn siarad ag ef. Maen nhw'n cael eu hunain, medden nhw wrthyf i, yn cytuno â'u huwch reolwyr, er fy mod i'n nodi, fel yr wyf wedi dweud yn gynharach, nad yw'n ymddangos bod uwch reolwyr wedi ymateb i chi—[Torri ar draws.] O, maen nhw. Iawn, maen nhw wedi ymateb i chi—iawn.

Felly, rwy'n credu bod eich dull gweithredu partneriaeth gymdeithasol yn ddefnyddiol iawn. Rwy'n credu os yw'r materion hyn i'w datrys, dyna'r ffordd orau i wneud hynny. A yw'r Gweinidog yn credu, felly, y byddai unrhyw gyfarfodydd dros dro yn ddefnyddiol, i ddeall barn Undeb y Brigadau Tân fel y'i disgrifiwyd i mi?

Diolch. A gaf i ddiolch i Hefin David am ei gyfraniad? Dim ond i egluro, wrth i mi ddarllen y datganiad roeddwn i'n meddwl, mewn gwirionedd, nid yw mor glir â hynny. Mae bob un o'r tri gwasanaeth tân ac achub, er mwyn ei gofnodi, wedi ymateb yn ôl y gofyn, i adroddiad y prif gynghorydd tân ac achub ar hyfforddiant, ond dim ond y gogledd sydd wedi ei lunio, wrth ymateb i bob argymhelliad, gyda chamau clir ynghylch yr hyn y maen nhw yn ceisio ei wneud i fynd i'r afael ag ef, sef yr hyn yr oeddem yn ei geisio, cael y sicrwydd hwnnw ei fod yn cael ei gymryd o ddifrif a'i fod yn cael ei ystyried, hyd yn oed os oedden nhw'n mynd i ddod yn ôl a dweud, 'Wel, mewn gwirionedd nid fel yna yr ydym ni'n ei gweld hi; rydym yn ei gweld fel hyn,' gyda'r dystiolaeth hefyd. Felly, dyna egluro hynna.

Rwy'n credu, yn hytrach na chyfeirio at yr adolygiad hyfforddi diweddaraf, rydych chi'n cyfeirio at yr adolygiad thematig cynharach, a oedd yn ceisio canfod a oedd lle i ehangu'r swyddogaeth, ac un o ganfyddiadau'r prif gynghorydd tân ac achub oedd ynghylch y patrymau shifft presennol, onid oedd? Roedd yn bedwar diwrnod yn y gwaith a phedwar diwrnod i ffwrdd, a diwrnodau naw awr a nosweithiau 15 awr. Felly, mae'r pwyslais ar hyn o bryd ar yr hyfforddiant hwnnw a chael yr hyfforddiant yn iawn, ac wrth gwrs byddai angen trafod unrhyw beth fel yna a mynd drwy'r sianeli priodol. Felly rydym wedi ymrwymo'n llwyr i weithio gyda'r FBU a'r holl gynrychiolwyr, a thrwy drafodaeth reolaidd a gobeithio trwy'r fforwm partneriaeth gymdeithasol newydd, pan fydd wedi'i sefydlu, i fynd i'r afael â'r heriau ehangach hynny ac i wneud y gwasanaeth tân yn fwy cynaliadwy, oherwydd—a byddwn i'n dweud hyn, oherwydd y cefndir rwy'n dod ohono hefyd—rwy'n credu ei bod yn gwbl hanfodol cael llais y gweithlu fel rhan o hynny, i'w lunio ar gyfer y dyfodol, i'w gynnal, ac i'w gefnogi hefyd.

Diolch i'r Dirprwy Weinidog.