3. Pa gefnogaeth mae Llywodraeth Cymru'n ei darparu i Gyfoeth Naturiol Cymru er mwyn lliniaru llifogydd tir yng nghanolbarth Cymru? OQ58916

Diolch i Russell George am y cwestiwn, Llywydd. Rydym wedi darparu mwy na £71 miliwn i weithgareddau rheoli risg llifogydd ledled Cymru ar gyfer y flwyddyn ariannol hon. Mae hyn yn cynrychioli ein cyllideb fwyaf erioed. Mae'r £39.5 miliwn sy'n cael ei ddarparu i CNC ar gyfer gwaith rheoli risg llifogydd yn cynnwys darpariaeth benodol ar gyfer cynlluniau yn y canolbarth. 

Diolch i chi, Prif Weinidog, am eich ateb. Byddwch yn gwybod fy mod i wedi codi materion gyda chi a Gweinidogion eraill yn rheolaidd o ran llifogydd tir ar draws y canolbarth. Efallai eich bod yn cofio'r mater o lifogydd mewn cartrefi yn Llandinam a godais gyda chi fis Chwefror diwethaf, ac yn wir ardaloedd eraill. Wrth gwrs, mae pryder a phryder mawr, fel y byddwch chi'n gwybod, gan bobl y mae eu cartrefi wedi dioddef llifogydd, ond maen nhw'n poeni y gallai eu cartrefi ddioddef llifogydd hefyd. Ar hyn o bryd rydym ni mewn sefyllfa yn y canolbarth lle mae afonydd yn gorlifo. Mae disgwyl rhagor o lifogydd ar dir isel heddiw o ganlyniad i lefelau yn Afon Efyrnwy ac Afon Hafren. Ar hyn o bryd, mae nifer o rybuddion y Swyddfa Dywydd mewn grym.

Un o'r prif ysgogiadau o ran atal a lleihau'r risg o lifogydd yw gwell rheolaeth dros gronfeydd dŵr Clywedog ac Efyrnwy. Tybed a allwch chi ddarparu diweddariad, Prif Weinidog, ynglŷn â'r gweithiau yr wyf yn gwybod eich bod chi a CNC yn ymwneud â nhw, yn enwedig o ran y posibilrwydd o wella argae Clywedog i ddarparu mwy o gydnerthedd. Fy marn i hefyd, ers blynyddoedd lawer, yw bod angen archwilio rheolau gweithredu'r ddau argae ac edrych arnyn nhw er mwyn caniatáu mwy o gapasiti storio ym misoedd y gaeaf. Rwy'n gwybod mai'r hyn sy'n gwrthbwyso hynny yw bod angen cadw'r argaeau hynny'n uchel mewn cyfnodau o sychder, ond rwy'n sicr o'r farn bod y rheolau hynny'n hen ac mae angen eu harchwilio. Tybed a allech chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i mi, Prif Weinidog ynghylch yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o ran rheolau gweithredu'r ddau argae a'r trafodaethau a gawsoch.

Ac yn olaf, iawndal i dirfeddianwyr pan fo tir tirfeddianwyr dan ddŵr, weithiau mewn ffordd a gynlluniwyd, er mwyn osgoi llifogydd mewn cartrefi i fyny'r afon. Bydd y tirfeddianwyr penodol hynny dan anfantais sylweddol. Tybed pa ystyriaethau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu rhoi o ran cefnogi'r tirfeddianwyr penodol hynny.

Llywydd, Diolch i Russell George am y nifer o gwestiynau pwysig y mae wedi'u codi. Mae'n iawn i dynnu sylw at y ffaith, ar draws Cymru heddiw, gyda maint y glaw yr ydym ni wedi'i gael yn ystod yr wythnosau diwethaf a gyda maint y glaw sy'n cael ei ragweld ar gyfer heddiw ac ar gyfer dydd Iau ac i mewn i'r penwythnos hefyd, bydd cymunedau'n bryderus ynghylch beth fydd hyn yn ei olygu iddyn nhw. Mae cyngor da i unigolion ar gael drwy CNC—ei wefan ei hun a ffynonellau gwybodaeth eraill. Mae Russell George, fel y dywedodd, Llywydd, wedi codi materion sy'n peri pryder yn rheolaidd mewn cymunedau yn ei etholaeth ei hun. Bydd yn gwybod y bu cyfarfod cyhoeddus diweddar yn Llandinam, a gwn ei fod ef ei hun wedi bod yn rhan o drafodaethau pellach gyda CNC ynglŷn â mesurau y gellid eu rhoi ar waith yn y pentref hwnnw. Ar hap a damwain, Llywydd, roeddwn i'n teithio o'r de i'r gogledd ddechrau'r wythnos diwethaf ac wedi stopio yn Llandinam, yn rhannol er mwyn cael golwg ar rai o'r pethau yr oeddem wedi'u trafod yma. Mae'n hawdd iawn gweld drosoch eich hun, os ydych chi yno, pa mor agos mae Afon Hafren yn dod i'r pentref a natur gwastad y tir amaethyddol sy'n gwahanu'r afon a chartrefi pobl.

Mae'r pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud am gronfeydd dŵr Efyrnwy a Clywedog yn un pwysig iawn, oherwydd pryder rhai pobl, ymhellach i lawr yr afon, yw bod dŵr sy'n cael ei ollwng o'r cronfeydd dŵr yn ychwanegu at y risg o lifogydd, yn enwedig ar adegau o law mawr. Asiantaeth yr Amgylchedd sy'n gyfrifol am reoli'r gollyngiadau a lefelau'r dŵr yn y cronfeydd dŵr hynny, ac mae wedi bod yn gollwng dŵr allan o'r ddwy gronfa ddŵr ddechrau eleni. Mae gennym sicrwydd y byddant yn camu'n ôl o hynny yn sgil rhagolygon y tywydd yr wythnos hon. Ond mae swyddogion Llywodraeth Cymru yn parhau i fod mewn trafodaethau rheolaidd gydag Asiantaeth yr Amgylchedd ynglŷn â'r trefniadau gweithredu sydd ganddi ar gyfer y ddwy gronfa ddŵr, ac rwy'n hapus iawn i wneud yn siŵr bod y pwyntiau a wnaed gan yr Aelod y prynhawn yma yn cael sylw ymhellach yn y trafodaethau hynny. 

Rwy'n credu y gallai fod yn werth, Prif Weinidog, annog pobl i edrych ar y map o fuddsoddiad cyfalaf llifogydd ac arfordirol sydd ar gael ar-lein. Rydych eisoes wedi crybwyll y bu buddsoddiad o £71 miliwn gan Lywodraeth Cymru ar gyfer y flwyddyn ariannol hon. Rwy'n deall y bydd map rhyngweithiol sy'n darparu mwy o fanylion am y cynlluniau hyn yn cael ei gyhoeddi cyn bo hir. Byddwn yn croesawu, os ydych chi'n gallu ei ddarparu, unrhyw ddiweddariad ar hynny, oherwydd byddai'n ddefnyddiol iawn, yn enwedig i berchnogion a thrigolion y 45,000 eiddo ychwanegol y mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i'w diogelu dros y tymor nesaf hwn. 

Diolch i Joyce Watson am y pwynt pwysig yna, Llywydd. Rydym wedi ymrwymo, ochr yn ochr â'n partneriaid, i sicrhau bod mwy o wybodaeth ar gael i drigolion yng Nghymru fel eu bod, os yw pobl yn bryderus am gyflwr yr afonydd neu'r perygl o lifogydd, yn gwybod ble i fynd i gael yr wybodaeth honno. Mae llawer ohoni, yn anochel, y dyddiau hyn, Llywydd, yn wybodaeth ar-lein ac fe wyddom nad yw hynny ar gael i bawb yn yr un modd. Dyna pam mae'r ymgynghoriad yr ydym yn rhan ohono ar hyn o bryd yn bwysig, i sicrhau bod gwybodaeth ar gael mewn ffordd sy'n hygyrch i bawb. Roedd yr wyth eiddo a orlifwyd yn Llandinam, yn etholaeth Russell George, fel mae'n digwydd wedi eu meddiannu gan bobl a oedd yn eithaf oedrannus ac mae'n debyg nad oedd mynediad at mathau o rybuddion a gwybodaeth ar-lein y ffordd orau o'u cyrraedd nhw. Felly, mae'r ymgynghoriad, a fydd yn fyw ar 23 Ionawr, yn ffordd i ni sicrhau nid yn unig y gellir rhoi'r mathau newydd o wybodaeth y mae Joyce Watson wedi tynnu sylw atynt ar waith ond ein bod yn sicrhau bod ffyrdd o gyrraedd eraill y gallai ffyrdd mwy confensiynol o dderbyn gwybodaeth fod yn angenrheidiol ar eu cyfer nhw.