2. Cwestiynau i'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol – Senedd Cymru ar 8 Mawrth 2023.
2. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynigion Llywodraeth Cymru ar gyfer Dechrau'n Deg? OQ59206
Mae Dechrau'n Deg yn ehangu darpariaeth blynyddoedd cynnar yn raddol i bob plentyn dwy oed. Mae cam 1 bron â gorffen gyda gwasanaethau'n cael eu cynnig i dros 2,500 o blant ychwanegol. Mae cam 2 yn dechrau ym mis Ebrill a dros y ddwy flynedd nesaf, bydd yn cefnogi dros 9,500 yn fwy o blant dwy oed i gael mynediad at ofal plant o ansawdd drwy Dechrau'n Deg.
A gaf fi ddiolch i'r Gweinidog am ei hymateb? Rwy'n frwd fy nghefnogaeth i Dechrau'n Deg. Nid yw'n bosibl gorbwysleisio pwysigrwydd dechrau da mewn bywyd i blentyn. Mae yna blant yn dechrau mewn dosbarthiadau meithrin yn dair oed gydag oedran datblygiad sy'n agosáu at bedair, tra bod gan eraill oedran meddyliol o ychydig dros ddwy oed. Mae'n eu digalonni. Oherwydd y ffordd y mae gwybodaeth sensitif yn cael ei chasglu mewn ardaloedd cynnyrch ehangach haen is, mae llawer o blant yn rhai o'r ardaloedd sydd â'r angen mwyaf ar eu colled. A yw'r Gweinidog yn cytuno bod angen mwy o hyblygrwydd i awdurdodau lleol ddarparu Dechrau'n Deg i blant, ac a yw argaeledd Dechrau'n Deg yn mynd i gael ei newid yn sgil canlyniadau cyfrifiad 2021?
Diolch i Mike Hedges am ei gwestiwn ac am ei frwdfrydedd dros Dechrau'n Deg. Mae ardaloedd Dechrau'n Deg wedi cael eu nodi gan ddefnyddio mynegai Cymru o ddata amddifadedd lluosog gan yr Adran Gwaith a Phensiynau a Chyllid a Thollau EF, a chânt eu dadansoddi yn ôl ardaloedd cynnyrch ehangach haen is. Rwy'n credu bod y dull lefel uchel hwn o dargedu yn parhau i fod yn addas i'r diben, ond mae cyfle i roi mwy o hyblygrwydd i'r awdurdodau lleol. O dan y rhaglen lywodraethu, a gweithio gyda Phlaid Cymru drwy ein cytundeb cydweithio, rydym yn ehangu Dechrau'n Deg, a dechreuodd yr ehangu ym mis Medi gyda dros 2,500 o blant ychwanegol sy'n byw mewn ardaloedd difreintiedig wedi dod yn rhan o'r rhaglen eisoes.
Ond mae allgymorth Dechrau'n Deg yn elfen allweddol o'r rhaglen, sy'n caniatáu i awdurdodau lleol fod yn hyblyg yn y ffordd y maent yn darparu Dechrau'n Deg, oherwydd yn amlwg mae angen iddo fod yn seiliedig ar wybodaeth ac angen lleol. Mae allgymorth Dechrau'n Deg yn ei gwneud hi'n bosibl darparu gwasanaethau craidd Dechrau'n Deg i blant a theuluoedd mewn angen mawr sy'n byw y tu allan i ardaloedd cydnabyddedig Dechrau'n Deg. Ond fel y dywedais, ein huchelgais yw sicrhau bod Dechrau'n Deg yn cyrraedd pob plentyn dwy oed.
Diolch, Weinidog, ac rydym yn croesawu'r ehangu, oherwydd ar hyn o bryd, mae Dechrau'n Deg yn loteri cod post, a cheir pocedi o amddifadedd difrifol mewn ardaloedd gwledig sy'n cael eu gweld fel rhai cefnog, fel sir Fynwy, ac ni all hynny fod yn dda pan fo teuluoedd mewn angen yn colli cyfle, ac rwy'n siŵr y byddech yn cytuno gyda hynny, Weinidog. Felly, a fydd y rhaglen ehangu'n cyrraedd ardaloedd fel y rhai rwyf newydd eu hamlinellu? Diolch.
Fel y dywedais mewn ymateb i Mike Hedges, yn y pen draw, rydym yn gobeithio y bydd pob plentyn dwy oed yn elwa o Dechrau'n Deg, ond wrth gwrs mae'n rhaid gwneud hyn fesul cam. Felly, mae pob awdurdod lleol yn cyflwyno eu cynlluniau ar gyfer ehangu Dechrau'n Deg, felly bydd sir Fynwy wedi cyflwyno cynllun, ac rwy'n credu ein bod yn y broses o gymeradwyo'r cynllun hwnnw. O fis Ebrill ymlaen, bydd ehangu cam 2 yn dechrau yn yr ardaloedd o amddifadedd mewn ardaloedd gwledig, ardaloedd o amddifadedd mewn etholaethau nad ydynt wedi cael Dechrau'n Deg yn draddodiadol, fel fy etholaeth fy hun, lle na cheir darpariaeth Dechrau'n Deg, ond fel y dywedwch, ceir pocedi o amddifadedd, a'n nod yw cyrraedd yr holl ardaloedd hynny, a bydd cam 2 yn mynd â hyn ymhellach. Ac wrth gwrs, elfen bwysig arall o'r ehangu yw ein bod eisiau rhoi pwyslais ar ddatblygu lleoedd drwy gyfrwng y Gymraeg.