Galwaf nawr ar lefarwyr y pleidiau i holi'r Gweinidog, ac yn gyntaf, llefarydd y Ceidwadwyr, Laura Anne Jones. 

Diolch, Dirprwy Lywydd. Gweinidog, ers cael fy mhortffolio cysgodol dros addysg, rydw i wedi mynd ar daith o amgylch ysgolion ledled Cymru, ac yn ysgubol, y prif bryder y maen nhw’n ei godi gyda mi yw ADY, anghenion dysgu ychwanegol. Roedd angen diwygio ac nid oes neb yn anghytuno â hynny, ond mae pryderon sylweddol am wirionedd yr hyn sydd nawr yn digwydd mewn ysgolion ar lawr gwlad. Mae trosglwyddo'r rhai sydd eisoes wedi cael diagnosis neu wedi'i nodi i'r rhestr ADY newydd wedi bod yn gymharol syml, ond mae pawb, yn enwedig plant a phobl ifanc iau y mae angen eu nodi am y tro cyntaf, yn cymryd amser pryderus o hir i gael eu nodi neu i gael diagnosis, ac mae'r amser aros i'r plant hyn gael y gefnogaeth honno y mae dirfawr ei hangen arnyn nhw yn anhygoel o hir ac yn hynod bryderus i rieni, athrawon ac, wrth gwrs, penaethiaid.

Mae hyn nid yn unig yn effeithio'n niweidiol ar y plentyn neu'r person ifanc dan sylw, gan na allan nhw gael y gefnogaeth neu'r gefnogaeth unigol hanfodol honno sydd ei hangen arnyn nhw, ond mae'n cyfateb iddyn nhw'n colli addysg y mae ei hangen arnyn nhw ac yn ei haeddu. Bydd hefyd yn golygu bod yn rhaid i athro mewn dosbarth ganolbwyntio ar anghenion y plentyn hwnnw sy'n ei chael hi'n anodd, a fydd, wrth gwrs, yn cael effaith niweidiol ar weddill y dosbarth gan y bydd eu hamser dysgu yn cael ei gwtogi. Nid yw hyn ond yn broblem—mae'n broblem enfawr, Gweinidog, ac yn amrywio'n fawr rhwng y 22 awdurdod lleol. Rydych chi'n methu plant ledled Cymru ar hyn o bryd a ni all hyn barhau. Mae penaethiaid yr ysgolion hyn yn gweiddi ar y Llywodraeth Cymru hon am ateb cenedlaethol i hyn. Felly, beth ydych chi'n ei wneud fel Llywodraeth i ddatrys y broblem hon ar frys ac i sicrhau nad oes unrhyw blentyn yn colli'r addysg y maen nhw'n ei haeddu? 

Diolch i'r Aelod am y gwaith y mae hi'n ei wneud i wella ei gwybodaeth yn uniongyrchol drwy siarad ag ysgolion ledled Cymru ynglŷn â goblygiadau'r diwygiad ADY. Fel y dywedodd hi, mae'n set bwysig o ddiwygiadau ac mae'n un rwy'n gwybod y mae pob rhan o'r Siambr wedi ymrwymo iddi. Mae hi'n dweud bod trosglwyddo pobl ifanc sydd yn y system i'r system newydd ar hyn o bryd yn syml—os yw hi'n clywed hynny, rwy'n falch iawn. Fy mhrofiad i o siarad ag athrawon yw bod tipyn o heriau, mewn gwirionedd, o ran gwneud hynny, o ystyried y niferoedd dan sylw a'r amserlenni maen nhw'n gweithio iddyn nhw. Felly, nid ydw i'n credu y dylen ni danbrisio bod hynny'n her i ysgolion hefyd.

Rydyn ni wedi buddsoddi dros £76 miliwn hyd yma yn paratoi'r sector ar gyfer gweithredu'r diwygiadau yn y flwyddyn ariannol nesaf. Rydyn ni wedi cynyddu'r gyllideb flynyddol o £4.5 miliwn i £25.5 miliwn, ac yn y flwyddyn ariannol hon, rydyn ni wedi buddsoddi £36.6 miliwn i gefnogi gweithredu, sy'n cynnwys buddsoddiad sylweddol mewn costau cyfalaf, ond hefyd mewn cefnogaeth ychwanegol i'r proffesiwn addysgu hefyd.

Bydd hi'n gwybod, rwy'n credu, o ran dull cenedlaethol, a oedd, sef pwyslais ei chwestiwn, rwy'n credu, ein bod ni wedi nodi arweinwyr trawsnewid, sy'n ystyried dull gweithredu ledled Cymru. Fel y bydd hi'n gwybod, rydyn ni wedi mabwysiadu dull rhanbarthol o gyflwyno'r camau cynnar, ond mae'n rhaid i ni gyrraedd y pwynt pontio, sy'n gofyn, fel y mae hi'n ei ddweud yn ei chwestiwn, am ddull cenedlaethol. Felly, p’un a yw hynny yn ymwneud â darpariaeth Cymraeg neu amrywiaeth o ddarpariaethau eraill, rydyn ni wedi penodi arweinwyr trawsnewid a fydd yn cydlynu'r darlun yn genedlaethol, a bydd hi hefyd, gobeithio, yn dawel ei meddwl o wybod bod y rhaglen ar gyfer datblygu'r gweithlu, gan hefyd, wrth gwrs, fanteisio ar waith awdurdodau lleol a gwasanaethau gwella ysgolion, yn elwa ar raglen ddysgu broffesiynol genedlaethol yn benodol ar gyfer staff CADY, athrawon a darlithwyr er mwyn iddyn nhw allu datblygu ar sail gyfatebol ledled Cymru. 

Diolch. Rydyn ni'n croesawu dull cenedlaethol ar hyn, gan fod angen i ni sicrhau bod gan gyllidebau ysgolion yr arian sydd ei angen arnyn nhw yn y cyfamser, cyn i hyn gael ei ddatrys, i addasu i'r pwysau ychwanegol hyn sy'n cael eu rhoi arnyn nhw.

Gweinidog, byddwch chi'n ymwybodol bod Llywodraeth Cymru wedi comisiynu adnodd ar gyfer addysg rhyw yng Nghymru. Daeth hyn i ben gydag AGENDA yn cael ei chreu a'i defnyddio gan athrawon ac ysgolion ledled Cymru ar blant mor ifanc â saith oed. Darllenais i drwy'r ddogfen 150 a mwy o dudalennau, ac mae'n rhaid i mi ddweud fy mod i'n gweld llawer o'r cynnwys yn frawychus, yn brin o ffeithiau biolegol, ac yn ei hanfod, nid yw'n briodol i oedran neu'n briodol i blant. Mae'n nodi yn eich dogfen fod plant mor ifanc â dwy neu dair oed yn gwybod os ydyn nhw'n draws, ac mae hefyd yn sôn am wyro rhywedd a newid rhyw. Gweinidog, mae'r ddau ohonon ni'n gwybod na allwch chi newid eich rhyw. Yn fwyaf pryderus, mae'n sôn am greu iaith gyfrinachol i siarad am y materion hyn, y byddai modd eu defnyddio wrth gwrs i eithrio rhieni. Gweinidog, ydych chi'n hapus i blant mor ifanc â saith oed gael eu haddysgu'r pethau hyn, ac ydych chi'n meddwl ei fod yn briodol? Ac os nad ydych chi'n credu ei fod yn briodol neu'n ffeithiol gywir, pam wnaeth y Llywodraeth hon gomisiynu'r gwaith hwn a'i roi i bob ysgol yng Nghymru?

Wel, dim ond i'r Siambr fod yn ymwybodol, mae'r llythyr yr ysgrifennais i at yr Aelod, llefarydd yr wrthblaid dros addysg, sawl mis yn ôl nawr, rwy'n credu, yn gofyn iddi ddwyn i fy sylw unrhyw ddogfennau o bryder a thystiolaeth sy'n cael eu defnyddio mewn ysgolion yng Nghymru, yn parhau i fod heb ei ateb. Ac mae'r ffordd y mae'r Aelod yn dod â'r materion i'r Siambr rwy'n ofni, yn dweud y cyfan. Dydw i ddim yn credu bod hyn wedi'i ysgogi'n bennaf gan les pobl ifanc Cymru. 

Ond sylwedd—[Torri ar draws.] Sylwedd ei dadl yw hyn, os gwnaiff hi wrando ar yr ateb. Mae'r cod yr ydyn ni wedi pleidleisio drosto fel Siambr yn hynod o glir am yr hyn y dylai pobl ifanc Cymru gael eu haddysgu ar ba gamau datblygu. Does dim dwywaith amdani. Os nad yw hi wedi'i ddarllen, dylai hi wneud hynny. Mae'n hollol glir—. Bydd hi'n gwybod, rwy'n credu, os yw hi wedi darllen y ddogfen y mae'n cyfeirio ati, nad dogfen ar gyfer plant dwy a thair oed ydyw; mae'n ddogfen sydd ar gyfer plant hŷn yn y system. 

Mae'r cod yn glir iawn. Mae'n gwahaniaethu, rwy'n gwybod y bydd hi'n ei groesawu, rhwng rhyw biolegol a rhywedd. Mae'n amlwg iawn mai pwrpas yr adnodd, ac yn wir y rhan honno o'r cwricwlwm, yw ymdrin â bwlio a gwahaniaethu. Mae hefyd yn ymwneud ag ymdrin â stereoteipiau rhyw. Nid ydyn ni eisiau bod mewn sefyllfa lle mae merched yn cael eu dysgu y dylen nhw fod yn nyrsys ond nid yn swyddogion yr heddlu, a bechgyn yn cael eu haddysgu y dylen nhw fod yn swyddogion yr heddlu ond nid yn nyrsys. Mae hyn yn rhan o addysg gyflawn i'n pobl ifanc. 

Mae'r adnodd y mae hi'n cyfeirio ato yn un sydd ar gyfer athrawon yn benodol, nid pobl ifanc, ac yn rhoi set o offer iddyn nhw ymateb yn sensitif i bethau mae pobl ifanc yn eu dweud wrthyn nhw. Nid yw'n prospectws iddyn nhw ei rannu'n rhagweithiol yn yr ysgol ac mae, unwaith eto, dim ond i fod yn glir, i'w ddefnyddio mewn ffordd sy'n briodol o ran oedran. 

Gwelais i'r wythnos ddiwethaf Lywodraeth y DU yn cyhoeddi eu bod yn adolygu adnoddau'r cwricwlwm. Rwy'n siŵr y bydd pobl yn Lloegr yn croesawu hynny. Rydyn ni wedi bod yn gwneud hynny yng Nghymru ers dechrau'r flwyddyn newydd, ac rwy'n gobeithio, erbyn yr haf, efallai y byddwn ni wedi gorffen hynny. Ac felly byddaf i'n glir iawn: mae gennyf i wahoddiad agored i'r Aelod i godi gyda mi unrhyw bryderon sydd ganddi, wedi'u cefnogi gan dystiolaeth, mewn ffordd sy'n eu galluogi i gael sylw. Mae hi'n parhau i ffafrio dod â'r materion hyn i'r Siambr. Mae ganddi berffaith hawl i wneud hynny, ond rwy'n credu mai dyna'r cyd-destun i'w sylwadau hi. 

Gweinidog, mae'n hawdd iawn—mae gan y ddogfen AGENDA hon, mewn du a gwyn, logo Llywodraeth Cymru arni a chafodd ei chomisiynwyd gennych chi'ch hun a gwnaeth eich rhagflaenydd ei chroesawu. Rwyf i wedi darllen yn gyhoeddus rhai o'r pethau a gafodd eu cynnwys, air am air, yn y ddogfen honno, sy'n sôn am newid rhyw, yr ydyn ni'n gwybod eu bod yn ffeithiol anghywir. Mae'n dweud bod plant mor ifanc â dwy neu dair oed yn gwybod os ydyn nhw'n draws. Mae hynny'n warthus, a dweud y gwir, fel rhiant. Nid yw'r hyn yr ydych chi'n ei orfodi ar bobl ifanc wedi'i seilio mewn cyfraith na ffeithiau biolegol, Gweinidog. I wneud pethau'n waeth, mae pob plentyn yn cael ei orfodi i dderbyn yr egwyddori hwn o ideoleg rywedd, ac rydych chi wedi dileu hawl y rhieni i optio allan o'r gwersi hynny, ac nid wyf i'n cytuno â hynny. Rydych chi'n dweud, yn y rhan fwyaf o achosion, bod pryderon rhieni yn dod o beidio â gwybod beth sy'n digwydd. Mae rhannu gwybodaeth yn bryderus o wahanol rhwng ysgolion, ar draws ysgolion ac ar draws ardaloedd awdurdodau lleol. Ond mae llawer o rieni yn gwybod beth sy'n digwydd, Gweinidog, a dydyn nhw'n dal ddim eisiau i'w plant ddysgu'r anwireddau peryglus hyn. Gweinidog, mae'n bryd cael gwared ar addysg cydberthynas a rhywioldeb, neu, o leiaf, rhoi'r dewis yn ôl i rieni optio allan. A fyddech chi'n cytuno â hynny heddiw?

Mae gen i'r fantais drosti o allu gweld wynebau ei chyd-Aelodau wrth iddi ddod â'r pethau hyn i'r Siambr, ac mae'n bictiwr, oherwydd maen nhw'n teimlo mor chwithig â phob un ohonom ni. Rydyn ni i gyd yn cymryd rhan yn y Siambr hon wrth sicrhau bod gennym gwricwlwm—[Torri ar draws.] Rydyn ni i gyd yn cymryd rhan yn y Siambr hon wrth sicrhau bod gennym gwricwlwm sy'n diwallu anghenion ein pobl ifanc mewn byd cymhleth a newidiol. Rydyn ni eisiau gwneud yn siŵr eu bod yn iach ac yn ddiogel, ac nad ydyn nhw'n destun camwybodaeth, nac yn destun propaganda a gwrthwynebiad ideolegol. Dyna sydd wedi ysgogi'r rhan fwyaf o'r bobl yn y Siambr hon wrth gefnogi'r cwricwlwm a'r cod, ac roedd adeg pan yr oedd hi ymhlith y bobl hynny.

Llefarydd Plaid Cymru, Sioned Williams.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn sgil pasio'r Ddeddf Addysg Drydyddol ac Ymchwil (Cymru) y llynedd, mae’r broses o sefydlu’r comisiwn addysg drydyddol ac ymchwil eisoes wedi dechrau. Cyhoeddwyd enwau’r cadeirydd a’r dirprwy gadeirydd cyn y Nadolig, ac mae’r broses o hysbysebu am aelodau eraill y bwrdd bellach ar fynd hefyd. Fodd bynnag, does dim mwg gwyn hyd yma am ganlyniad y broses o benodi prif weithredwr y comisiwn, bedwar mis ers y dyddiad cau ar gyfer cyflwyno ceisiadau ar 15 Tachwedd y llynedd. All y Gweinidog gadarnhau felly beth yw’r rheswm dros yr oedi? A yw’r broses benodi hyd yma wedi adnabod ymgeisydd neu ymgeiswyr penodadwy? Os felly, pryd mae’n gobeithio gallu hysbysu’r Senedd am yr ymgeisydd llwyddiannus, ac a yw’n cytuno, o ystyried cefndir y cadeirydd a’r dirprwy gadeirydd, ei bod yn allweddol i’r prif weithredwr fod â phrofiad ymarferol a hygrededd ym maes addysg bellach a’r sectorau ôl-16 eraill? Diolch.

Mae'n berffaith wir i ddweud nad yw'r comisiwn wedi bod mewn lle, hyd yn hyn, i ddweud 'Habemus papam' o ran yr apwyntiad, ond mae’r gwaith yn mynd rhagddo i edrych ar ymgeiswyr ac apwyntio’r person iawn. Mae wrth gwrs yn bwysig sicrhau, ymhlith y tîm arweinyddol a’r bwrdd yn ehangach, fod yr ystod o sgiliau a phrofiadau sydd eu hangen ar gyfer y comisiwn yn cael eu hadlewyrchu.

Felly, does dim ateb gennych chi hyd yn hyn o ran pryd y gallwn ni ddisgwyl cyhoeddiad o ran yr ymgeisydd ar gyfer prif weithredwr. Achos mae’r oedi yma yn bryder, o ystyried, fel yr oeddech yn sôn, y rôl allweddol y byddai rhywun yn disgwyl i brif weithredwr ei chwarae wrth siapio a datblygu corff sydd yn driw i’r weledigaeth uchelgeisiol sydd yn sail i’r Ddeddf.

O ran y ffaith bod y penodiadau i arweinyddiaeth y comisiwn, sydd wedi’u cyhoeddi, fel yr oeddwn yn sôn, wedi’u gogwyddo efallai i gyfeiriad addysg uwch, mae’n hanfodol bod y rhai sydd yn mynd i fod yn rhan o ac yn arwain y corff newydd yma yn deall anghenion addysg bellach a’r cymunedau y bydd yr holl ddarparwyr a fydd yn dod o dan y comisiwn yn eu gwasanaethu.

Yn ystod y cyfnod pontio, felly, a fydd yn dod nawr rhwng Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru a’r comisiwn, mae’n hanfodol bod swyddogion Llywodraeth Cymru yn parhau i ymgysylltu â sefydliadau’r trydydd sector, fel ColegauCymru, drwy ei fforwm penaethiaid. Wrth i’r is-ddeddfwriaeth gael ei gosod eleni, a wnaiff y Gweinidog felly egluro natur y berthynas rhwng y comisiwn a Llywodraeth Cymru, a sut y bydd unrhyw wahaniaethau barn posib yn cael eu datrys? Pwy fydd â’r gair olaf am siâp a strwythur y corff?

Diolch i'r Aelod am hynny. Mae’r cwestiwn y mae’n hi ei ofyn yn un pwysig iawn. Mae lot o ymgysylltu yn digwydd. Rwy’n cadeirio corff traws-sectoraidd sy’n edrych ar bethau strategol, ond hefyd elfennau gweithredol pan fyddan nhw’n bethau mae gan amryw o gyrff ddiddordeb ynddyn nhw. Hefyd, mae rhaglen waith fwy manwl yn digwydd rhwng swyddogion a chyda swyddogion y cyrff y mae hi’n sôn amdanyn nhw.

Mae’n bwysig iawn ein bod ni’n sicrhau, yn y cyfnod nesaf, nad oes gorgyffwrdd rhwng yr hyn rŷm ni’n ei ofyn gan y sector, fel Llywodraeth ar yr un llaw, gan HEFCW ar y llaw arall, a’r corff newydd wrth iddo gael ei sefydlu ac yn esblygu o hynny. Felly, mae gwaith yn digwydd i gydlynu, os hoffwch chi, y cyfathrebu, a bod yn glir gyda’r sector ynghylch pryd y mae’r ymgynghoriadau ar fin cychwyn, fel bod hynny’n digwydd mewn ffordd sydd yn streamlined o’u safbwynt nhw.

Mae'r Ddeddf yn gwbl glir beth yw cyfrifoldebau'r Llywodraeth a chyfrifoldebau'r comisiwn newydd, ac yn union pan fydd y comisiwn yn cael ei sefydlu bydd rhaglen wedyn o ddeddfwriaeth o'r Senedd yn trosglwyddo pwerau i'r corff newydd. Wrth fod hynny'n digwydd, y corff newydd fydd yn gyfrifol am hynny o beth. Mae rhaglen fanwl o waith wedi cael ei chreu, ac, wrth gwrs, mae hynny'n esblygu, ac rwyf i wedi ymrwymo i ysgrifennu at y pwyllgor i'w diweddaru nhw a bydd hynny, wrth gwrs, yn cael ei rannu gyda'r Senedd yn ehangach.